#230, @muante, nia ka inthiam theilo keipawh,nizana ka rawn hrilh che ang khan vaiho khan min zui zela,ka tui lo vek a lom chhuah pawh, min han veng uluk em em khawp bawk sia. Krismas te chu dam chuan rawn hman kan tum a niang chu.
]]>225 @PKfanai, thank tou so much.
232 @donald
Post-tunu lunglohtui, nang aia inti neitu zawk maha i post comment min phalsak ti ila, kan duh dan zawng vei zawng anga kan comment min khak lo avangin ka lawm e. Kohhran denomination-ah buai mai mai lo a, fanau maltluan chawi dun tura i pasal nena in inneihna thianghlim tak chu vawng dun reng turin Pathianin malsawm che u rawh se.
]]>A ngaihnawm leh pek hle mai. Ni e, heng zawng zawngah hian Pathian remruatna leh a chatuan program hi a langfiah mek zel a ni. AMAH anga Mihring a siam hnua tlukna lo thleng te; Isaia 14 chho te; Ezekiela 28, Israel history, chuta tangin kohhran history; a pattern hi a in ang chho vek. Thupuan leh Daniela bu te’n an lo sawilawk zawng zawngte zirchian chuan heng hi chu awm tur reng an lo ni tih a fiah thei mai zawk.
Heng zawng zawng hi Pathian Fate, a mi thlante, leilung pian hmaa Kristaa a lo ruatlawkte famkimna tur atana Pathian kawng lo buatsaih lawk a ni tlat. Ropui lutuk tura a ruat, a fate hian Chapona hi eng nge a nih chiah tih kan hmuhthiam a duh a ni. Heng denomination zawng zawng hi kumhlun tur an ni lo; heng atangte hian Pathian chuan a mite tak tak chu a la hruai chhuak dawn. Heng avang hian kohhran/denomination hi ngaihnep chi chu a ni hauh silo. A awmzia chu heti zawng hian han sawi ta ila:
BC 6 vela Juda hnam tetakte, an bul vela hnam hrawl pui pui laka chimrala an awm lohna tura Pathianin a humhim dan kha mak deuh asin. An sualna vanga hremna a nih rual khan Babulon saltanna kha Pathianin an boral lohna tura a humhimna a ni daih. A ethnic group anga humhimtu an awm loh chuan BC 722-a Israel lalram chanchinah khan a chiang em em a ni. Kir leh tur awm lovin an darh vek mai kha. Juda lalram erawh kha chu BC 586-a Jerusalem tihchhiat a nih hnu pawh khan, Babulon lalram khan a hum ta tlat a, Persia a lo lal khan chu chu a rawn chhun zawma, BC 538-ah chuan an ramah kir phalsak anni leh ta a nih kha.
Chumi hnuah Greece alo lal leh a, a kehdarh hnu khan Ptolemy dynasty chuan tha takin Judate kha a ti zui a. Mahse BC 198 velah Seleucid dynasty khan Juda ho kha a rawn awp ta tlat maia, harsatna nasa tak an tawk ta a. Antiochus Epiphanes phei chu sakawlh prototype tih hial a nih kha. Juda ho helna a chhuak a, reilo te chu an han zalen veleh a — BC 63-a Rome lalram-in a rawn awp hma kha chu. Tiangkhan Juda hnam tetakte chu chunglam remruatna angin Messia lo lan hma chu ‘preserve’ a ni ta a.
Khatiang chiah khan Israel thar/kohhran pawh hi Messia lokal hma chu Pathianin a preserve tum dan chu a ni. Heng pawl/kohhran/denomination kan tih hi Krista kohhran tak tak zawkte min humhim nana Pathianin a ruat a ni. Israel-te awpbettu lalram hrang hrang ang pawh khan a tehkhin theih ang chu — awptu an nih rual khan humhim tu an ni tlat. A nih zia chu history bawk hi witness chu a ni. Crusade te kha dem awmna chin tamtak a awm rual khan, awm lo se chu Christianity hi a history a dang viau ta ve ang. 2/3 AD vela tihduhdahna an zual tak tak lai pawh khan mipui chu sawi loh, puithiam te thleng khan Isua an phat a nih kha. Tihduhdahna a lo reh khan kohhranah hruaitu nihna an rawn chu leh si a, Montanist te khan an lo pawm thei ta lova, kohhranin harsatna a tawh phah leh a. Muslim ho an han firfiak tak tak kha do let lo ngat se chu khawthlang ram khu Kristian nilovin Muslim hmunpui a nih hmel viau a ni.
E, a va sei hma ve! Duhtawk ve phawt ang. Ka sawi tum chu i hmu thiamin ka ring. I sawi angin heng pawl mai mai hi Lalpa’n kohhran a tih tak hi an nih loh avangin lo khei vak emaw, a eng pawl ber emaw lo dahsan vak tur hi a ni lo e ka’n ti a ni ber e. Krista lokal leh hma chu a mite/kohhrante kan awmna leh kan himna tura Pathian ruat an ni rih tlat.
]]>Gregory 1 (540 – 604AD) Kha chuan thuneihna ala chuh na lutuk lo viau a, Krista aiawha Tirhkoh Petera hum luahtuah a inngai kha a la ni chauh a. Gregory VII (1073 – 1085AD) hun a rawn inherchhuah meuh kha chuan Pope dinhmun kha a invawrh sang ta hle mai a. Gregory Vii chuan thlarau lam thila thuneihna sang ber changtu nia inruat chu duhtawk ve ta mai loin, khawvel lalte leh thuneitu dang zawng zawngte pawh chu a thu hnuaia dah vek a lo duh ta hial a ni. Pope leh Emperor-te inbeih chhoh dan hi a ngaihnawmna piah lamah, Pathian remruat a nih ngei a rinawm. Kha tih laia Kohhran humhalhtu zingah khan Pope ropui tak tak an awm nual, an tihtur huaisen taka ti nia an inhriat lai khan, duh aia an kal fawr hretna lai a awm ve nual, chu chuan Reformation kha loh theih lohin a hring chhuak ta a ni tih hi ka ngaihdan pakhat chu a ni. Sawi tur a tam helai hi chu kalsan phawt ang.
Hun laihawla (dark age) Kohhran insokar dan kha, khatih laia Rome sorkar leh khawtkang inrelbawl dan dung zuia duan a ni ber a. Chuti ang khawtlang inawp dan kalhmangah chuan, loneitu chu landlord hnuaiah rinawm taka hnathawktu a ni a, landlord pawh chu lal chhungkaw lakah a rinawm a tul ve leh a. Chuti ang deuh bawk chuan Kohhran inawp danah pawh puithiamte (parish) chu bishop thuhnuaiah an awm a, bishop-te chu Metropolitan (khawpui bishop) thuhnuaiah an awm a, Metropolitan chu Pope thuhnuaiah an awm leh a, Gregory 1 hun atang khan bishop dang zawng zawng chungah Pope chu hotu ber angin a khawsa tan tawh a nih kha. Puithiamho chuan mi naran aia danglam deuhna an nei a. Thubuai pawh nei se Civil Court-in a ngaihtuah ve thei lo a, Kohhran court-ah chauh ngauhtuah a ni thin. Lalte pawhin an lakah chhiah an la ngai lo.
Tin, hetih hun laia Europe rama thu buai hla buai an remna tur court pawimawh ber pakhat chu Rome khuaa Pope roreln in kha a ni tlat mai. Emperor leh bishop inkar thu buai rem tur pawh a awm ve nual thin a ni. Hei hian Pope thuneihna Kohhran chhungah leh vantlang zingah a vawrh sang tha hle.
Chu bakah Kohhranin ram zau tak a nei leh ta zel a, mahnia inrelbawl hrang thei hial khawpa a lo awm tak hialah phei chuan, lalte chungah thu a nei ti tih ta deuh hial a, England lal te, German lal leh France lalte kha Pope thuhnuaia an kun zak zak chang a tam hle a ni.
Gregory VII thukhawchang tlem tar lang ta ila-
(1) Tumahin Pope chungchang an rel thei lo.
(2) Rome Kkohhran chuan thil a tisual thei lo a, a
tisual ngai dawn bawk lo.
(3) Pope chuan Emperor-te a ban theiin an khua leh tuite pawh an lakah rinawm lo turin a ti thei.
(4) Lal zawng zawngin a kephah an fawp tur a ni.
Heng ka rawn tarlan chhan hi Pope leh Kohhranho dik lohna ka bitum ngawr ngawr a ni lo. A hunlai chuan heng thil hi a tangkai viau vek a ni. Ama’rawhchu a phenah hian ropui duhna leh thuneih duhna chu a awm chiang a ni. Hei hian harhtharna chi hrang hrang Scholasticism te, Reformation te, Bible Translation te, Renaissance te adt. a hring chhuak ta a lo ni. He thil hi Kohhrante mamawh leh Pathian remruat zawk nia a lan tlat avangin, keini Kristiante hian intaina leh inselna atana kan lo hman mai hi thil dik a nih a rinawm lem lo e. Protestan an harthar ang tho hian Roman Catholic pawh nasa takin a harhchhuak ve tho a, missionary tirh chungchangah pawh hma an hruai ti tih leh hman der a nih zawk kha. Hei pawh hi khel fe tham a awm.
Bible chungchang pawh hi sawi tur a tam, a sei tawh em mai duhtawk phawt ang.
]]>A tihzia hle mai, mp3 lehnghal!! Handset-ah ngaithla char char thei dawn . Computer-a thil chhiar hi mit a uihawm ve duh lutuk a.
*LUTUK*
]]>I thil rawn sawi khi a dik lutuka, mahniin ka nui vur vur mai! Boihapa hi a comment ka chhiar fo tawh a, titi pui ka chakna hi a rei tawh. Hriat ngai lem loh ‘inkawm ang va’ tih ngawt kha a zia lo deuhin ka hre si a, a comment englai emaw titi han start-na tur remchang hi ka hmu fuh thei mai silo a. He post-ah hian remchang ka’n la ta jaih a nih hi
Ignatia thanks lukut e .
]]>