William Shakespeare khan a lehkha ziaknaah English thumal 17,677 a hmang a, chutah chuan thumal 1,700 chu a ma siam ni a sawi a ni. Chutih karah chuan a hunlai khan English hi a la buaichuar khawp mai a, khaw lehlam leh lehlam te, ziaktu hrang hrang leh press khawl chhu ho pawhin a remchan dan angin thumal sipel an thlak kual vel mai mai thin a ni a. Midang ang bawkin amah Shakespeare-a hming ngei pawh sipel dang 80 lai a ziak a awm niin Milada Broukal chuan a ziak a, chutiang sipel-ah chuan Shagsspeare tihte, Shakspeare tihte leh Shakestaffe tih thlengin sipel danglam hman a ni. Amah Shakespeare ngei pawhin a signature lar tak 6 hmuh theih zing a pahnihah ngawt a hming sipel zuk thlak danglam ve roh pek a mawle! A enga pawh chu nise, Shakespeare khan English hi nasa takin a ti hausa chiang a ni.

Mizo tawng kan tih tak deuh ber, Mizoram a kan hman tlanglawn ber – Lusei/Duhlian tawng hi Zohnahthlak tawngah chuan a hausa ber niin a lang. Mizo tawng a hausak chhan pawh Mizo hnam peng hrang hrang, Hmar, Paite, Lai etc. tawng sengluh a tam vang niin alang bawk. Kan mi hmasa te khan hnamdang tawng atanga lakluh an nei nual a (ketli etc.), khang te khan kan hnam tawng a ti hausa zualin kan bungraw neh ngailoh thilah hming min neih tir a ni. Khaw hming, Silchar leh Kolkata te pawh mi hmasa te khan, Hringchar, Kulkhut tiin an sawi mai thin a, a tha ka ti takzet a ni. Hringchar leh Kulkhut an tih khan an lam thiamloh vang pawh a ni thei ang, mahse Mizo ten kan koh dan a ni ve mai -Deutschland pawh ramdang mite chuan Germany kan tih sak mai hi, chutiang zelin police pawh German ho chuan Pulizei an ti ve zel bawk a. Mizo te hian kan mi hmasate sawi dan kha, “An lam thiam loh vang,” kan tihsak ngawt zel a, a nihna lai awm mahse, chutiang lam a ngailo a tawng min tih hausak tu an nihna lamah tan tlat tur niawm tak zawk a ni. Awmna tlang leh mual a dang angin tawng inang theuh theuh pawh a thluk leh thumal hman a dang hret thei tih hrereng chungin, Mizo tawng tih hausak i tum zel ang u.

– Romuanpuii Zadeng

Bazâr lûn lai taka ‘Nuthlawi tharlâm’ tia min put nawlh a, min kalpui vâwk vâwk lai khân, fiam dawl lo nih ka hlauh vàng khan ka nui ve mai a nih kha aw! Ka thinlung hi hliam hlim hlawl a ni asin!

“A lung a la lêng a ni ang, a bawrchhawr em mai” min ti teh sek a, ka’n inchei ve dêk dêk a, a ka kaw nazawngin engvangin nge, “A kâk leh tawh” ”Va tang ve” min tih sek kher.

In zingah inthla­hrung ru vè takin ka rawn kal a, eng vangin nge patling pawmlai nei thleng thlenga min kuah sek in tum kher! Remchang hlekah biang in lo piai ve thla zen a, in piai ve ngawt tur hian ka biang hi ka dawh chhin miah lo!

Chhiatni/ thatni-ah leh laklawh thilah te, zan rei thlen palh leh hmun ralti deuha kal a ngaihah, min vèngtu tur emaw ka tihten engah nge min fawh ngawt in la tum sek! Chuti ngawta nanga fawh thlahlel tur khawpa nang ang mipa ngaisangtu ka ni hauh lo!

Tlangval virgin ngat pawh ni se engah mah ka tih hleih loh tur patling vun zûr tûk tawh thlenga ka hnute leh taksa tawh tum sek te hi! Thawhlawka chartin bunga hlap zèk tak a nia ka nâp ni! I kam tamzia ka hriat vang hian bei let lo che in, nui chungin ka in vèng ve tawk tawk thin asin!

Khawlai kal hlek ila, rálkhat atangten min lo au nawmnah thla zen a, nui duh lo ila i zah lawrh lawrh dawn vei nen! A chàng leh duk khawp khawpin ka bânah min lo la piai zui! In tâ ni miah lo hi enge maw in khawih vè sek le?

I nupui kha in then­awmpaten i mi fiam ang hian fiam se i lawm ang maw? Kawppui ka neih ve loh vang hian khawih thiang ka ni bik kher em ni? Ka rilru hi a na thei lo bik em ni!?

Tawngka lama he ka hming lo ni ta hmanga khawi hmunah pawh min chhaih nawm­nah reng a, kam chhe tleuh nâna hmanga, thawka phita i mi deùna phumruk i au chhuahpui sek, “Nuthlawi, nu­thlawi” i lo tih sekte hian ka zah loh i ring em ni? Ka zah lùattuk vàng hian ka zak ngam lo thin chauh zawk asin!

Min ngàinépin min hmusit viau mah la e, hei hi lo hre ve ta che! Engmah ni lo mah ila, tu emaw, i ngaihsan zawng tak emaw, i hmuhsit ber emaw tân khan, ka lo invèng tha khiau thei asin. Chumi tàna ka hlut phawt chuan enge pawi? A nih loh vék pawhin, keima tân ngei hian, mi zahawm leh hlu ber ka la ni ve tho asin!

Nupui nei reng chung pawha vawikhat melh uih deuha uire thei mai tur te, min hmangaih vang ni miah lova, duh thing fahran neih vanga min ngaizawng der hreh hlek lo tur tlangvalte hi zu han awm cheu a!

Heti ang mai maia nung vè chung hian min la hmusit teh sek a maw? Min ngàinèp rawh, a  pawi lo, mahse ka ngaisang bik lo mai thei che asin.

Mipa nazawng hi engahmah ka ti chai lo! Duhzawng nei thiam tur khawpa bawhpelh tawh, tùn hmâ zawng aia fimkhurna leh hlauhthawnnain a hrual fîp ka ni lo bik em ni! Kaâ€n nuih ve ngawt che vang hian kan ‘hope†kher lo che, i tumbûr loh nan kan khi ve mai a nia.

Ka tleirawl vel lai kha chuan, nuthlawi te hi an zauin, fiam an dawl em em vek emaw ka lo ti thin a, mahse an dinhmun vanga zak ngam lo khawpa zakzum an lo nihzia hi ka lo dawn tel phak lo!
 

A unaunu (cousin) trailer in-ah chuan a khawsa chho ta a, a ani chuan ngaihtuah em em-in, han vil á¹­hin mahse, tih tum na na na chu vensen ni bik hek lo, a nghei lo tawp a ni mai!

Meng phar khup deuh lup chuan darthlalang an en a, a meng phe riai ruai chuan darthlalang a á¹­anga rawn en lettu chu a hre der lo.

Tichuan a unaunu trailer bual in-ah chuan, chumi ni a a vawi 30 chuang tihna tur chu a buatsaih mek a. Khami ni khan ruihhlo, heroin, Xanax leh zu tih vel engzat chiah nge a khawih tawh pawh a hre chiang tawh lo. A hriat chin chu, bualinah zan dar 10 pel hretin a lut tih chu ani dawn ta a ni. An thlek vang vang a, nakin lam a a vawikhat tih tur a tan chuan a la ngah tawk dawn thove tiin an in kap (shoot) nam leh ta hak a nih kha.

Inkap nam hap han tih hian injection chiah hian dang (throat) lamah a rawn nam chhuak hak á¹­hin tihna a ni! Sept. ni 4, 2005, zan dar 10:45 vel bawrah chuan, a thlan hlup hlup tih bak chu a hre zui tawh lo…“Immediately after that shot, I got really sweaty, and that was it,”a ti a ni. Minute 15 vel hnuah chuan EMS (emergency medical service) ho chuan, kum 20 lek a upa McGee chu thiah an pawm ta a ni.

A unaunu khan a hmuh tirhin CPR te chu pe ve mahse, an awmna Northern Utah hmun fianrial angah chuan EMS an thleng vat thei lo fo reng a ni.

Ambulance a thawkte chuan beidawng duh mai lo vin, a lungphu an hriat loh hnu, mar deh tur reng a neih tawh loh hnu pawh chuan lung á¹­hawn thutna (heart defibrillation) te an hmang a, a heroin do tu a tan chuan naloxone injection an pe bawk a. Tichuan le, mak tak maiin minute 5 hnuah chuan a lung phu a lo awm leh ta, an va lawm tak em!

Nikhua a hriat leh hriat loh inchhawk zak zak chung a damdawiin an panpui lai chuan a pu, Grandpa Bill chuan a vil reng bawk a.

Damdawiin a á¹­anga a chhuak chu detox leh rehab center lamah te awm a, mahse ruihhlo khawih leh hlan a nghakhlel em em reng mai a. A hma a a chet chhiat thup nan ruih vak a theihnghilh a duh ber a ni. “All I wanted to do was get loaded and forget, “I was full of shame and frustrated with my life.”

Kum 2006 Easter ni tak chuan $20 man cocaine a lei a, a haw lam chu a car petrol a zova, in thleng zak a nawr haw a ngai ta a. An inngaihtuah chian chuan, chutiang reng a nun chu awmzia awm lo takzet tih a hre chhuak ta a, “A tawk ta e…” a ti ta tawp mai a ni.

Ruihhlo chu taksa lam hreawm tak chungin a nghei hmak a, gym lamah te kalin Jujitsu leh a naupan lai a atuina inbuan (wrestling) te chu a zir chho leh ta. Rei pawh a zir hman lo, a hma daih a á¹­anga lo zir tawh te chu a tum ruhna, a rilru pekna a vang chuan a hneh chho ta zel mai a.

Invawng á¹­ha, insawizawi peih leh rilru lam pawh harh kar mai a nih takah chuan Utah state ah chuan MMA inelna lamah a lut á¹­an ta a. Dec. ni 1, 2007 an nih meuh chuan, Chuck Liddell pawh UFCâ€s light heavyweight title lo chuhpui tawh, Jeremy Horn chu a tum thei ta.

Kum 2006 a á¹­angin tun thleng ruihhlo a khawih tawh lo va, nupui fanau neiin eizawngtu ber a ni ta a. Tin, vawi tam tak Ultimate Fighter a nihnaah hian middleweight division-ah hnuhtu chan a chang chho mek zel a ni. Hemi bakah hian boxing leh Karate te pawh a khel peih reng.

Tum hi chuan a lo theih a ni!

Chhiar belh duh tan:
https://en.wikipedia.org/wiki/Court_McGee

A naupan lai hun te han chhuikir chuan, a pa a pa tiin ka office kal haw kan varanda ah min lo hmuak in ka thil hawn beisei in min lo lawm thin kha a ni ngai a. School an kal chho ve a, chhuang ru takin mi puitling tak a la nih dawn hi tiin hmabak eng tak in he ka Fapa hian min thlir tir thin. A duhzawng leh a awh zawng chu ka neih em avang ni hauh loin, rual awt tak a nun a hman a rualpui te a pha lo ang tih hlauh in neih chhun chhun in ka fapa daut lai chu a duhzawng te ka lei sak thin a. A rawn leikang chho zel a, kan chhungkaw ti hlim tu ber ah tang in. Kan unau zing a Mipa awm chhun leh upa ber ka nih avangin ka farnu leh ka nu leh pa te pawh chuan ka fapa an tu hmuh hmasak ber chu an ngaiin, an lawm a duat pawh an duat narawh e. Ei tur tui chitin hi chu ei loh a hlei pawh a nei lo ang, a school kal ve tan tiffin pai tur buaipui a, a Ni te ho phur zia leh buai pui thin zia te kha.

A pu in Pastor a la ni anga Bawihtuaia hi chu, mi chung lamah zel a la nung dawn a ni tia duat tak ka pa in a sawi thin te khan min ti phur chu kan fapa lakah chuan beiseina sang tak kan nei chho phah a ni. Primary level an zo chho a, an class ah rau rau chuan a thiam ber pawl a ni chho a. Middle section ah lah an zirtirtu te pawh in thu awih naupang thiam thei tia an fak der ve thin te chu a rawn ni chho a, chuti khawp a a rualpui te lakah fak hlawh chho ta chu chhuan pawh kan chhuang rilru viau thin reng a. High school a kal ve dawn tum te khan a Ni te ho state dang a awm ho phur lutuk in a uniform tur leh a mamawh hrang hrang te a tha thei ang ber rual pawl thei tur ber a ngaih an rawn thawn tawk tawk a. Kan duat tlang a ni kan fapa chu, thlatin mai naupang dangin an chhiar phak loh english magazine hrang hrang te chu an rawn thawn reng a ka farnu te ho chuan. Thiamna a neih theih nan theih tawp an chhuahna pawh chuan rah tha chu a chhuah teh meuh mai, an class ah pawh english a tawng thei ber a ni hial reng a.

Class-X an exam zo hlim te kha ka farnu te ho in state dang an fan pui a a duh zawng leh thil chi hrang hrang lei sakin nuam thei ang ber hian an siam a ni tawp mai. MBSE in Board exam result a ti chhuak dawn tih chanchinbu ah kan hmuh te khan kan phur lutuk hi awm ngaihna kan hre lo tlang a ni, result te chu an chhuak ngei a kan beisei ang ngei in Mizoram pumah chuan lang phak chiah lo mahse Dinstinction ah pass in Subject pathum velah Letter a rawn hmu haw reng a. Kan lawmna kha a sang teh a sin, ka pa in a tuikuk vawk vulh chu pass lawmnan a talh in then leh rual te nen chawhlui te kan kil ho reng a nih kha.

Fapa fel kha Fapa sualah

Matric an pass chho chu naupang en a kan en khan, bike ngenna chang a hre ta tlat mai le. Bike pakhat na na chu lei na tur chu haihchham bik tak chu kan ni lo a lawm, mahse a ni ang kum pawh la tling lo in bike ka duh e an ti mauh mai chu ka ngaihdan hi a ni ta hauh lo mai. Duat rawn fapa chuan thil tih dan te te chu a lo thiam khawp mai kan rin phak bak in , a pa in ka lei duh dawn lo tih a hriat hnu chuan a Ni te leh a pu te bulah chuan a ngen ta tluk tluk mai. An nin an tu daut lai awh zawng chu a hma hunah enge thleng dawn pawh ngaihtuah loh chuan an lei sak ta ngei a ni. An lei takah chuan Pa ber in rawlh lo theih loh, dawt hmang in liciense chu kan han siam ta poh a. Higher an kal chho ta chu mi fate awh tur in thawh chhuah nei lo chuan school kal nan bike in a leng ta zia zia ta mai. Kum chanve em pawh a la nei lo ti ah chuan mi a su palh, traffic police in an man a bike a chhia siam a ngai tih te chu kan beng ah chuan a ri ngun ta khawp mai. Petrol lah a heh lai leng, a nu dil ngam lo kei min dil ngam bawk lo chu a pu leh a Ni te ho bulah bawk tuan in petrol man chu a thlachham ngai lo. Petrol chuti khawp a heh chu khawihah nge a kal thin tak ang le. Khawi hmun dang ni love school tlanbo in rangvamualah zu in, nula a lo fawr pui ziai ziai mai thin chu niin.

A khawsak thin thu ka beng an thleng chu ka thin hi ati rim takzet, pastor tur khan rangvamualah zu a in a maw tih chu ka rilru a awm dan a ni. Vuak nawk nawk mai hi ka nap a, mahse ka pa in fate kut thlak mai mai loh tur a tih thu chuan min dang hram hram zawk a ni. Nun kawng dik zawh tur in an school a an zirtirtu te dil aiin a vawikhat nan camping ah kan han luh tir a. A rawn piangthar ho ngei , a sual a sim thu te chu a camp chhuahni a kan chhung inkhawm na ah sawi chhuak in nu leh pa thu ka zawm tawh ang tiin thu a tiam kan lawm khawp mai. Mahse a thutiam chuan kar em pawh a deih ta lo a ngai te bawkin school tlan bo a hrat avangin hnawh chhuah hial a tawk ta. Ka ngaihdan a pel ta duat taka enkawl tu a pa chuan tiang hmang in a nun sual kawhmawh bawl chu vuak chhuah tum in kut pawh kan in thlak na sa teh e. Ngaihdam dil in a sual tawh lo thu in thu a tiam leh ngei kar hnih vel kan han chawlh tir phawt a sum a awm hi chuan tih theih loh awm hek lo le school dang ah kan admit leh ta.

School thara an lut chu a chuti lutuk nghal lo fel tih a hlawh chho tan phian, mahse kan fapa hi rilru thianghlimtak pu a kan lo ngaih ang ngawt kha a lo ni ta reng reng lo mai. Kum tling lo chuan nupui ka rawn ru haw e te a rawn ti, tih vak ngaihna awm lo kan chhungkua ti buai chho tan tu lakah chuan zawl dah takin inneih a la hun loh thu leh a puitlin hun a inneih tur athuthlung in kan then hrang thei ta hram. Buai na cho chhuak reng a khawsa chung chuan pawl 12 chu a rawn zo ve ta hram a. College an kal tan tur te chu kan unnau fate zing a college rap hmasa ber tur a lo ni bawk nen , khati khawp khan chhungkua min lo ti buai tawh mahse an lawm teh asin a pi leh pu ka unau te chu. Phai awm se a tha lo maw tiin duhsak tu ka farnu te chuan ro an han rel leh, kan fapa a mizia kan chian tawh loh chuan a lo chak sa teh mai a kan dah ta ngei mai hostel ka awm peih lo tiin in an luah hrang ta ngei a ka rilru te te chuan ka ngaih chu a va tha lo em.

Hun a liam tha taka awm tur in kan ngai, sum lah kan thawn nasa teh e mahni in lum aia nuam zawk mah a khawsa thei hial turin thlabi mai nilo kartin duh tho kei leh ka chhung leh kua te chuan a mamawh phuruk nan kan thawn teh meuh a. Kumhnih zet a awm ve ta, Higher a kallai suala kha chu rawlthar rilru a nia a sim ve tawh dawn a nih boruak chhia a nei khat em mai kan lo tih rilruk chu a teuh lo in thup sen a nih loh hunah a rawn lang chhuak ta . A awmna state a mizo awm te chuan in fapa hi awm ve tlak a ni lo e tiin an rawn thawn haw tawp mai min va ti mualpho tak em. A rawn thleng tir chu ka thinrim lutuk hian jail tan tir vuak hlum mai ka duh, mahse kan fapa fin kherek tak mai chu a piangthar ta tlat mai..

Fel a chhuah a, a tih peih miah lo te ti chho in min bu ru ta fo mai fel ang taka lang chuan Revival Team te zui in fel takang chuan ka hmuh ah chuan a lang chho zel a mahse lem chan reng theih a ni lo. Kan fapa chuan nupui a ru mai ni loin minu uire in an team atanga pet chhuah a ni leh ta. In ti fing tawk a lehkha zir phai a awm ve ni bawk chu min ti buai tu mai a ni chhunzawm ta. A duh zawng apiang leisak tur a min demand na chu han hnawl mahila rukru sual ang mai in kan bank account thlengin fing takin min rawk sak ta zel mai milian fapa awm tha duh lo an sawi thin ang chiah kha kan fapa awm dan chu a ni chho ta, thu tha in awmzia a nei lo kut thlak in awmzia a nei bawk hek tawh lo.

Amah avang chuan police hmel kan hmu zing em em a mi fanu te hi nuthlawi ah a siam zel zul; a. Mimawl sual chu an la zia deuh mifing sual buaipui hahthlak zia chu. Thil ti sual se an rawn man hma hauh in an man dan tur lam a lo ngaihtuah hman vek tawh thin, tawngkam a thiam zel leh nghal a. Kum tam tak in siam tha duh lo a, nuam ni a ngaih a khawsak chhoh tak zel ah chuan. Chhungkua in a chhawr ber chu Mualphona min thlen hi a ni. Harsatna min thlen tu kan ril a rah ngei mai in Nung hming pu si a Thi reng nun nei a min han siam chu le…

Khatih lai khan kan tan chuan tuikhur lui chu lui pui tak mai a ni a, kan lui neih chhun a ni bawk. Mualpui lui, chite lui leh sihpui lui te kal rual kan la ni lo. A bul vel chu a tawn tawnin a la ngaw a, thingkung lian tak takin a hual vel a, kan kal chang chuan lasi te ramhuai te pawh kan hmu thin. Chuâ€ng kan ramhuai hmuhte chu a kal ve lo hnenah kan sawi a, ngaihnawm ti em em in an ngaithla a, kan kal loh tum a nih chuan a kalte chuan an hmuhdan chu a hmaa kan hmuh ang deuh  chiah chiahin an han sawi a, keini chuan hlau leh ngaihnawm ti takin kan lo ngaithla ve leh mai thin.

Lui pui tak mai a nih avangin a hnar atanga a mawng thleng zawhchhuak thei nih kha thil ropui tak mai leh thianzaho zinga insawitheihna tham a ni. Khatih lai khan ‘U Vanro-aâ€n tuikhurlui hi a zawhchhuak tawh mawle†tiin kan chhuang thei hle. Tun hnu hian ka han en leh a, a hnar chu kan veng lungrem tuikhur a ni mai a, chuta tang chuan ka han thlir thla a, a kam vel a, thingkung tam zawk a lo awm tawh lo bawk a, a langtlang thla rul a, a mawng kan tih mai, arhuan kawng pawh chu a zu hmuh tlang theih vek mai; Mahse kan hun lai kha chuan lui pui tak mai a ni a, zawh chhuah mai mai theih a ni lo. A mawng  thlen dawnah lengkir sang tawk a awm a, hruia uaithlak a ngai-kan ti thin!

Kan Tuikhur luiah khan kan naupan lai hun tamtak kha a luang ve a, sikul kan chawlh chang te, kan ban hma changtein kan kal fo thin. Sava tui tlan a rawn thlawk sup sup thin a, rual u deuh te phei kha chuan thang an kam thin a, chutiang thang chu lui dungah khan a intlar thla thluah a ni. Vawikhat chu U Mapuia thang en tur ka zui a, eng sava emawni hi a lo awk a, a mei min pe ve nghe nghe.

Khatih lai, kan naupan lai rau rauah pawh kan naupan lehzual lai kha chuan tui te  kha a la tam a, keini ang rual han chen mai na tura tling kha hmun li hmun nga laiah a awm a, a chang phei chuan sangha te tak te tete kan hmu thin.

Vawikhat mau hmanga kahchik siam hmanga arbo veng naupang zawng zawng tang tang awma kan han indo mai kha chu kan va pui mep mep em. Khatianga hun hlimawm kha amah tuikhur lui pawh khan a tawng zen zenin ka ring lo a, tun hnuah phei chuan a tawng leh tawh kher lo ang. Tawngchhuak ve thei se eng tak sawi thin ang maw.

Kan veng lo lampang(Damveng lam) kha ‘ral leh lam†kan ti mai a, ral leh lam neitupa chu a sual lutuk sairawkherh lian tawk a nei a, a huana lut a hmuh chu a perh pawp zel, tia hlau em em chung khan buk sakna tur thingtuai leh mau eng ilo vel sah ruk kha chu kan thulh chuang pawhin ka hre lo.

Vawikhat chu kan veng lam thingkung lianpui zarah khan U Vanroaâ€n hrui a thlung a, chu a hrui thluna uai chung chuan ral lehlam a va inthen thlen theih a, rual u deuh ho kha chu an uai sup sup a, nuamti em em khan  an khek rawih rawih a, nawm hmel ti viau mah i la ka uai ve ngam ta lo.

Hun a liam a, kan lo leikang ta deuh a, kan tuikhurlui kam vel pawh chu a lo chereu zel a, a pawhtu lui te,  zawngte tuikhur kan tih thinte pawh  leiminin a chhilh hnu ah chuan chakai vung chhuah terh turh thinte kha hmuh tur a awm ta lo a, Uchang sawt sup sup thinte pawh kha a awm ta lo; Kan duh ber  thirchhia erawh a tam hle.

Khatih lai khan thirchhe zawn chu naupang pawntona chi khat ang a ni a, nuam kan va ti thin em. Buara ip lian pui pui, keimahni ai lian lianah khan thirchhia kan thun puar luah a, a hmunpui lam panin kan hnungpuak chho pur pur thin. Vai thirchhe zawng hnena hralh chuan a hlawk lo tih kha kan hre ve kar a, a hmunpuiah kher hralh hram kha kan tum thin. A hmunpui kan tih chu Kulikawnah a awm.

Kan thirchhe hralh haw lam kha kan va pawk thei thin em, vur rawng sen ngei mai fawp larh larh chungin kan veng lam panin kan han zuang khawngkhawbai thla auh auh mai a, kekawr ipte lehlamah pawisa nawi kan la ak ri raih raih a, kawl sunhlu zial(kan tih mai) kan lei ang a, Pu Ramtea te inhnuaiah kan zu ru leh mai dawn a ni. Kawl sunhlu zial hi zuk tak tak theih vak pawh a ni lo a, vawi hnih khat fawh hian a thi zel a, kan kheh a, kan ei leh nge nge thin; Mahse chuti chung chuan zuk kan tum ve ziah tho, meizial ang deuha a inzial tlawn et vang kha a ni ta ve ang.

A chang chuan thirchhe zawng tura tuikhur lui kan thleng hi kan thukhawm tel tel a, Lal David-aâ€n zahmawh a sawi a, thirchhe zawng hman lo lekin kan ngaithla thin. A sawi ngai hlir a sawi a, ‘han sawi leh teh†kan ti deuh chhen zel tho.

Vawikhat kan thirchhe zawngin vawkte thi kan hmuh tuma inbailemchhuanna atana lak rawttu kha tu ber nge  ni ta kha aw?  Lo lain inbailem chhuanna atan lo hmang ta i la…, ka ngaihtuah let leh pawh hian ka chil a la haw thei.

Chutiang chuan kan lui pui pawh chu hun kal zelin a hrut ral ve hret hret a, kan pan lai nun a luan ral meuh kha chuan luang turin chakna pawh a nei tawh meuh lo. Hnawmtin phuri nu a ni ringawt tawh mai. Tun lai naupang hi infiam turin tuikhur luiah kalpui tum ta i la mak an ti ngawt ang.

A luidunga naupang hlim khek rawih rawih thinte kha hnawm leh tawpin a luahlan zo a, tuifim taka luang ri ve her her thin te kha hmuh tur a awm ta lo. Ka beiseina neihchhun chu hei hi a ni- naupangin tualchainaâ€n an hmang ta si lo a, sava an ngam deuh mahna tih hi. Chuti a nih loh chuan kan tuikhur lui kha a khawhar dawn em mai si a!

Mizo nunze mawi kan tih ang zawng zawng te khan Thing na riau annei ta em ni dawn..engati nge tunlai thangthar fing leh fel,hriatna zau tak tak neite hian an bansantak tlat le….

2# Ka biang bengtu laka a lehlam dawh leh.

3# He leiah hian rethei mah ila, nakinah Vanah kan la nuam ang… ti a, rethei deuh sia hlim ver ver.

4# Dam rei tuma kan inenkawl trawk trawk lai leh, khawvel tawp hlau reng renga kan thawk dep deeep laia — “aw ral mai rawh lei ninawm…” ti a, tui taka lo zai.

5# Vuak/ kutthlak avanga fel thei an ni lo… tih changchawi a, fate sualnaah pawh zilh ngam lo khawpa zaidam.

6# Nupui te’n thenawmte an rel zut zut lai leh, tutute emaw pawi an chhakchhuah fo pawha zilh ngam lo khawpa duapzuuul.

7# Mahni diknaah pawh tang ngam lo khawpa thuhnuairawlh.

8# Mihring tak pawha kan ngam/ cho em emte laka tlawm zawk nih.

9# Manni aia mawl zawk (nia kan hriatte) laka mawl zawk anga lan(der).

10# Nupui te awmlaia ngaihzawng hluite nen inhmuh thut, biak hram tum.

# Nula hmeltha/ khal/ piannalh deuh hmuh changa enzui loh

Kan khua hi a kil em avang leh chhungkaw harsa tak atang a lo seilian ka nih avangin khawpui dang pawh tlawhpawh lo in ka naupan lai chu hun ka hmang thin. Ka nu hian Mizo tawng chhiar min zirtir thin a, a tir ah ning hle thin mah ila a tawp ah chuan ka hlimpui ta em em mai a, Lahkha chhiar nuam ka ti in hriatbelh hi ka chak ve hle thin. Ka pa lehkhabu ka hmuh theih ang ang ka chhiar thin a, chutah chuan pawi chu mizo hnam khat an nih thu te, lusei te,mara te, hmar te ralte te adt pawh mizo vek kan nih thu te ka chhiar thin a ka rilru a hlim in mizo nih kha nuam ka ti thei hle nghe nghe a nih kha. Mahse lehkhabu thenkhat ah chuan pawi an hmutsitna tawngkam ni awm tak tak te ka hmu zeuh zeuh thin, mak ka ti in pawi ka ti ta em em mai a, Keimah ngei pawn hreawm ka tiin ngatinge pawi kher ka nih bik le, mizo tak tak ni chiah silo mizo ve deuh tho si ni in ka hre thin a hreawm ka ti thei hle thin.

High school ka pass hmu ah Aizawl ah ka sikul kal turin ka kal a, ka rin ai daihin a lo ropui lehnghal a. sikul kan tan a thian te zing a ka tawng ve hian an nui leh hak thin a a zahthlak duh takzet a ni. Mizotawng tho ka hmang si a ngatinge an nuih a zat tlat le ka ti rilru neuh neuh thin. lawngtlai chu khaw lian ve tak a ni a thingtlang khaw thenawm atang pawh in sikul kal tam tak an awm ve tho a, an awki leh awphawi pawh a danglam ve thin tho, mahse kan nuih ka hre ngailo a, an in kiltawih kan hlauh avangin kan kawm zawk thin kha a ni si a, ngatinge mizoram khawpui ber a cheng ho hian ka tawng hi an nuih tlat chu aw tih ngaihdan chu a lian tawlh tawlh a, a tawpna chu mizo tak tak ka ni loh vang leh Lai ka nih vang a ni ang tih bawk a ni leh a.

Aizawl ah chuan Lai hnam tam tak an awm ve tih ka hre chho a, fanai te, chinzah te leh hnam dang tam tak pawh ka thiante zing ah chuan an awm a mahse an ni chu aizawl khua an nih avangin an tawng an nuihzat ve lo, mizo tak tak ni tur chuan tawng thluk dik a pawimawh a ni ang ti in an tawng ang a tawng ve ka tum a thiam pawh ka thiam ve thuai mai.

College kal turin phai ah ka chhuk a, mizotawng kalo thiam ta bawk nen aizawl khua emaw min ti ta fo mai, lawngtlai khua ka nih thu ka sawi lah in i tawng a va lai si lo ve te min ti mai mai a. min hmu mizo tak tak chuang lo a in hriatna ka nei leh ta a. Mahse ka rilru ah tizawng hian ngaihtuahna a lo lut ve bawk a, Lawngtlai khua ka nih si chuan ngati nge Aizawl aw phawi a ka tawng tlat le..

Chu ta tang chuan aizawl tawng dan kher a tawng ka tum ta lova ka tan chuan lawngtlai khua nih tluk a nuam a awm chuang lo, kan tawngdan hi tlem in a thluk a sei deuh tih mai lo chu a danglam chuang lo a, tihthan phei chuan a hman a nuam zawk a hriatna te ka lo nei bawk nen lungawi takin ka tawng leh bawrh bawrh theih phah ta a.

College ka zawh hnu chuan hnam chungchang chu ka ngaihtuah chhunzawm zel a, ka hriatna a lo zau deuh tawhin mahni tawka inrintawkna pawh ka ngah tawh khawp mai. Lai hnam ka lo zahpui thin dan te ka ngaihtuah leh a nuih te pawh a za rum rum thin. Mizo hman ro ro ah chuan inchhuang thei kan nih ve zia te, hnam upa kan nih zia te, hnam huaisen ka nih zia te leh kan tawng hi mizo hnahthlak tawng ah chuan a upa ber pawl a nih zia te ka hre chho ve zel a.

Mahse engatinge high sikul ah khan Lai hnam chungchang reng reng kan zir ve loh a, lusei chauh hi mizo emaw tih mai tur khawp a tam lusei chanchian kan zir bik tih ngaihdan te ka nei bawk a. Sailo lal ho ropui vanglai takin mizoram finna a lo luh dan te, lusei chu hnam fing hmasa leh thiam hmasa zawk an nih zia te ka hriat belh zel a, lehkha ziaktu hmasa an nih avangin an chanchin deuh ngawt an ziak a nih hi, keini pawh ni ila kan tih ve tur tho a nih hi tih ngaihdan ka neih phah a. Thangthar lehzel te tan chuan kan Mizo history tam tak hi chu chhiar tlak loh a la ni mai dan tur te ka ngaihtuah in thuziak hi fimkhur a van ngai tak em…

Mizo ziaktu hmasa te thuziak pawh a in ang vek lem lo tih te, Mizo hnam ah hian thubik kan awm loh zia te ka hrethiam zel a, lai,mara paite,lusei,hmar,ralte leh hnam dang tamtak te hi intluk vek kan nih si chuan ngati nge lusei ho hi a in dahsan bik em em aw. Eng vang a mizo i ni lo a mi? min ti thin nge an nih chu le… tih ngaihdan te ka nei a. Hnam fing hmasa mah nih si kan tluk tho a mawl leh reithei ve thin tho an ni a, an mawhphurna hi a sang lutuk a an zo biklo ni in ka hria a, min huikhawmtu tur an nih zia hi hre phak tam tak an awm ngei ngei anga, an rilru a va han hah thin dawn tak em… ti in ka ngaihtuah ta zawk a..

CNN Heroes a thlan theih tur hian mi tupawhin, kum 13 a tlin phawt chuan a thehlut thiang a, amaherawh chu rampui(country) phal leh phal lohte an awm leh thung. Chuta tel phal loh (void) te chu: Bhutan, Brunei Darussalam, China, Laos, Maldives, Mongolia, South Pacific Islands, Federated States of Micronesia, Pacific Islands Trust, Palau, Papua New Guinea, Macau, Sri Lanka leh Tibet te an ni a. Chu bakah chuan tun a OFAC in a hrem mek (sanctioned) an awm bawk a, chu’ng te chu: Balkans, belarus, Myanmar, Cote d’Ivoire, Cuba, DR of the Congo, Iran, Irag, Liberia (the former regime of Charles Taylor), Lebanon, Libya, North Korea, Somalia, Sudan, Syria leh Zimbabwe te an ni. Anni sanctioned ho hi englai pawh a tih danglam theih anni thung!

Tichuan, kum dang ang bawkin kumin 2012 pawh hian CNN Heroes chu thlan leh a ni dawn a, mite’n an duh zawng chanchin an thehlut mek zel a, August thlatawp thleng hian a thehluh theih a ni.

Mizo tam zawk chuan kan hriat ka rin, Pu Sangthankima (TNT) chu Mizoram mi tlawmngai ten a chanchin video a an siam te leh, a chanchin ziak te chu CNN Heroes ah hian vawiin, August ni 15, 2012 zing dar 7:35 khan thehluh a ni ve a. Pu Sangthankima hian nau hnuchham leh mi enkawl ngai tam tak hei leh chen a lo buaipui tawh a ni a. Tin, an inenkawlna pawh tlawmngaite á¹­anpuina pek a á¹­angin a ni tih kan hriat a pawimawh hle awm e. Hetiang a á¹­anpuina á¹­ha an dawn theih hi kan duhsak tlang á¹­heuhin a rinawm. CNN Heroes ah chawimawina a dawn ai mahin, á¹­anpuina a nih tur lam chuan keima mimal rilru a luah zawk!


Tunah hian engtia han vote tur nge tih CNN lamin an la rawn sawi hrih lo (thehluh chiah a ni bawk a!). Mahse, e-mail a dawn angin, www.CNNHeroes.com ah te, Facebook a ‘CNN Heroes fan page’ te leh, https://twitter.com/cnnheroes te hi lo thlithlai turin ka ngen che u a ni.

CNN Heroes ah hian top 10 an thlang phawt a, anni chuan $50,000 lawmman an dawng phawt á¹­hin. Chuta á¹­anga pakhatna chuan $250,000 a dawng thung ang. Pu Sangthankima hian top 10 á¹­anpuina hi dawng thei pawh lo nita se, TNT chuan nasa takin chu pawisa chu an chhawr á¹­angkai ngeiin a rinawm.

Hetia khawvel hriat a han nominate hrim hrim pawh hian, an din theih chhan, tanpuina petu an hmuh belh phah zel a beiseiawm-in, awm bawk sela tih hi ka mimal duhthusam a ni. Vote á¹­heuh i tum ang u

Nominate hlim a e-mail dawn:

Thubelh: CNN lam a á¹­anga thuthar a awm chuan rawn update zel a ni ang.

Pu Sang-a leh a team, Pathianin awmpui zel rawh se.

Video theh luh tak chu:

Chu Tuibûk hit nuam raih maiah chuan ka in chiah dai a. Ka ngaihtuahna khawvela cheng tumin ka lu chu tui chim loh chiahah chuan ka dah chhuak a, che lo châng lo hian ka thaw helh helh a, ka chhing diar diar a.

Ka naupan lai nun te kha. Unau 12 zinga fapa duat bik ka nih dan te, ka pa rosum an duh vanga ka unaute chet duhdan râwng leh mak tak mai te kha.

Ka nuna Vanduaina chhum pik tak, fur laia hâwktui ang maia luang hum hum te kha a hun lai kha chuan ka va hâk nasa êm, ka thihpui lo chauh kha a ni si a.

Mahse a malsawmna ka dawn meuh chuan khâng vanduaina tuihâwk te kha ka tan malsawmna min hriatfiahtir tu a lo ni reng si.

Keimah kha in khawngaih châng ka nei ve fo a, ka nunna neitu Khuanu pawh ka dem hman thelh a nih kha. Mahse Vânduai ber chu ka ni lo, ka dinhmun aia hniama awm kha an la kuh ve tûn tho si a.

Ka bul maia lo ding tawh hmeichhe pianthiam zet aw chuan ka khawvel chenna atang chuan hrui lo hian min phih chhuak nawk a, dimdawina tel reng reng lo in.

Kan en thuak a, a mawi ngawih ngawih, kan en chiang leh a, a mawi tulh tulh mai si. En chhuak dap pawh ni I la, sawiselna tur ka hmu anih chuan keimah hi ka insawisel ang.

A mitmeng vam ham mai, hremhmun nena in kungkaih lek lek, Vantirhkoh mitmeng a tana mawi chuan beisei nei tak hian min melh ran a. A duh chu ka hrethiam mai. Kim lo taka a fun a nau chaw bâwmte chuan ka mipa chil chu a tiput lo chauh a, ka khawvel thinlung tuihna chu a thlem hian a thlem chhuak hiau hiau hi a ni ber mai.

Nawmchenna tuipui thûk lama liluh dun turin ka khawmual silhfente chu min hlih sak a, tui hleuh kawr min haktir a tum a ni. Kei pawhin chu lui thûk lama liluh dun pui atan chuan amah tluka hleuh min zirtir thiam tur an awmin ka hre lo a, an awm hek lo ang, an awm lo hrim hrim ang!

A kut chu a rawn phar a, ka lo chelh mai a. Chu Tuibûk atang chuan a bân tha no tak ring chuan ka inkhai chhuak a, tuipui lian zawk a liluh turin.

Mahse ngai teh, suangtuahna thlipui namên lo tak chuan min chhêm a, ka khawvel parchhuah tumna lei tha ni a ka hriatah chuan eichhetu rannung tam tak an awm tih ka hre ta, tihian ka tawng chhuak ta a.

“Ngai teh, ka pu chuan he Inah hian eng eng nge awm a hre si lo va, a neih zawng zawng ka kutah hian a dah vek a; he Inah hian ka aia lian zâwk tumah an awm lo a; a nupui I nih avângin nangmah chauh lo chu ka lakah engmah ui a nei hek lo; chutichuan, he sual lian tak hi tiin Pathian chunga thil ka tihsual theih ang?”