Tùanthu

May 3rd, 2012 2:00 pm by ɪ̣uɪ̣pnoɥ

Heta thlalâk hi i en chuan, i u leh nau hnai an nih i ring lo; vai chi khatah i ngai lo thei lo. Mak tak maiin hêng (Bodo-ho) hi kan unau hnäi tak, khi lam  (Y) aṭanga helama thlang min tlâk khalh (kan hmaa mihuai kal tate?), min hmakhalhtute an ni. An ṭawng hi kan ṭawng nèn chhungkaw inhlat lo tak a ni a, zu hi zu an la ti ve fan a (rinawm takin), pa (hringtu mipa) erawh chu a let thawkin fa an ti thung; an hnungzuitute min phatsan.

Keimahni ang bawkin scheduled tribe an ni ve a (ka sawi sual paw’n ka hriat dik loh vang a ni hran lo), keimahni ang lo takin an ṭawng hi 8th schedule-ah a tel tawh bîk thung. Keimahni ang bawkin tunhmaa kutziak neia tibo tâ niin an inhre ve (keini ai chuan an chiang zâwk deuh; an kutziak hming pawh deodhai niin an sawi.); keini ai chuan an árháng zâwk leh tlat. Kan danglam lehna dang: kristian leh hindu leh bathou sakhua bia an awm bîk nawk.

Kan inthlauhna: maktaduai tél takmeuh! Assamah ringawt pawh bodo mi mtd 1 aia tam an awm.

Hë thlalâk hi en leh la (thlalâk tàr hi ka thiam ṭhin a, ka thiam tawh lo; ka peih lo zâwk nge ka hre lo; lâkchhàwna bel mai theih ni se ka khawp mai), kan inang leh deuh hlek i ti ang. Garo-ho hi bodo nèn an inhnaih zâwk deuh va (keini ai chuan), mahsé kan ṭawng hi unau lek lek a ni ve leh pek. Bodo leh garo chu unau tak tak an ni; nu hmun pa hmun deuh.  Kan dinhmun chu a inang thawkhat; politician kan inneih hmingthan hleih deuh maithei thung. In hre vek.

Meiteiho erawh hi chu an dinhmun a sáng leh deuh vah, keini te ngaihtuah chuan. Mahsé mak tak (leh hlauhawm takin) an ni chu scheduled tribe ni lovin OBC (O! By Coat! tihna a nih ka ring; a nih loh chuan our brother… tih vêl a ni ta vè ang.)  an ni thung. An ṭawng pawh  IPh (isua pian hnu!) kum 33 daih aṭang tawh khan ziakin an nei tawh.  An kutziak hi Meitei-mayek tih a ni. Mahsé hei ai hian bengali kutziak an hmang zâwk tlat a, tünhnäia meitei harhtharna (ti mai ila) chuan anmahni kutziak tharthawh leh tumin a bei mék. (Bengali hi tihluihnaa kum zabi 18-na chawhnu lama hmantír niin an insawi). Khawlthluakneiah pawh an kutziak hi an dah tawh a, an tilär chho mék a ni. Mahsé meiteiho hi kan unau vè tho an ni! Bodo leh garoho ang bawka kan unau hla tak, hla fé an ni. Hindu leh an hnam nunphung-sakhaw inkawp bia an ni a, an ṭawng hi 8th schedule-ah a awmna a rei  deuh tawh (kum 1992).

Tüna Meitei phaizáwlah hian kum tam an lo khawsa tawh a ni. Kan ṭawng unau a ni ka tih hian tibeto-burman ṭawng an ni ka tihna mai a ni. Chumi hnuaiah chuan ṭhenna hrang hrang a awm leh a. Entirnan garo leh bodo hi tibeto-burman hnuaia bodo-garo pawl tëa awm lehchhawng an ni a. Keini ṭawngho (Mizo-kuki-chin ṭawngho) hi Kukish pawl tëah kan awm thung. Mak tak maiin ṭawngzirmi ṭhenkhat chuan meitei ṭawng hi kukish páwlah an dah ve tlat a, mahsé ṭhenkhat chuan pawl te hrangah meitei tih tawpin an dah thung. Eng pawh chu ni se, a inlaichìn vè thawkhat hlë chu a ni phawt mai.

A sei ta mah mah! Kan unau hnäiväi ni tùrah Khasiho hi i ngai maw? Anni chu an hla leh daih! Hei hi khawvêl thilmak pakhat a ni (em i tan?). An ṭawng hi Vietnam ṭawng (Khmer ṭawng) nèn a inhnäiväi zâwk. An ṭawng inchherchhuandàn chu: Austro-asiatic –> Mon-khmer –> Mon-khmer hmàr péng –> khasi ṭawngho (chu chu jaintia (pnar), khasi, war ladt. hläwm) tiin a ni.

Keini ṭawng inchherchhuandàn ve thung: Sino-tibetan –>Tibeto-burman –> Kuki-chin-naga ->Kuki-chin –> Mizo (a laipui) tiin a ni.

Aree! Nagaho pawh kan unau hnäiväi tak an lo ni tihna a nih chu! A ni tak, an thawnthuah Chemtaträwta an nei ve, a hming a dang hret chauh; an sawi dàn ka theihnghilh tawh. Pawi khawp mai. :)

Bodo-ho leh Garo-ho ṭawng inchherchhuandàn ve thung: Sino-tibetan –> Tibeto-burman –> Jingpho-konyak-bodo –>konyak-bodo-garo –> bodo-garo –> bodo/garo tiin. Hunpui thum nawrsawn unaute an nih chu.

Unaute han tih lëmah rilru leh thlarauvah chuan a ni tawh lo mai thei le; thil awmphung sawifiahna mai a ni e.

Ka sawi tum deuh (hria ila chuan) hêng hnam hrang hrangho tùanthü, an chhinlung leh tualte vanglai thawnthuho ber pawh, sawi tùr hria pawh ni ila a lo thui hman tawh mah mah.

Thulâkna

Ethnologue tih vêl.

Tlipna

Meiteiho leh Bodo-ho chu 8th schedule-ah kan tluk lo va, Wikipedia-ah erawh kan tluk. Politik an thiam deuh va, an tam deuh te pawh a ni mahna. Internationally chuan 8th schedule-a awm ai chuan Wikipedia neih ṭhat a pawimawh zâwk. A chhan? Mizoram pum chanchin hi khawi hmun aṭang pawh, englai pawhin hre thei ila (khaw mipui zât tih vêl pawh), keini aia changkang chuang tunge awm ang? Ani, kan chhehvêl hnamte chuan min va tluk lo leh dawn ham ham êm. Ka bul ṭan a ni lo êm, tih mai mai vànga inpuih ṭhat duh loh hi chu a malsáwm lo. Kei pawh wikipedia hi ka bul ṭan a ni lo; kum 2009-ah an lo ṭan tawh a, (mi 2/3 vêlin) ka hmuh rualin ka hman ang angin ka chhunzawm ve mai mai a ni.

Ziak duh lo awm mah ila, ziaktu tlémin kan ti chho bek bek ang a, google hian a dah lal angreng si a (tak tak maw?), nakinah chuan in google search hmahruaiah in la hmu fo lo vang tih sawi theih a ni lo. Ràwn peih loh paw’n ninawmah tal a lan ve chhên hun a la thleng ang (tih hi ka hnam hmangaih ve dan a ni! :) ).

Mizo Wiktionary inmunna hi en la, thumal leh ṭawngkauchheh i hriat ang ang thun rawh le!

Mizo Wikipedia inmunna hi wikipedia puitlinga hlankai a nih thuai theih nan tichangtlung ve rawh le! Thuziak awm tawh zawng zawng.

Bodo leh meitei chu a la ruak. I hmusit lo vang u :)

Kan ziakmi leh hla phuahtuteho chanhin hi han en ve hrim hrim teh. Tichuan an lehkhabu ziah, an hla phuah ilo i hriat ziah loh a awm chuan ziak la, a va ṭha dawn em!

Siamsa (template) siam i thiam phei chuan kan hla phuahtute leh ziakmite tarna siamsa hi mawi tâwk, zo reih rawihin han siam la a va ropui dawn em! A entirnan hemi phêk dinglama an chanchin kaihtawi awmna hi en la, tih-mizo dàn i hriat chuan, hetia rawng chánbuaia awm lo hian, a zo, mawlmang raih, nalh tak bawk siin siam rawh le.

A ni, i ram chhana i hnam voh tùr hian thil harsa pui pui kher tih a ngai lo. Kan hnam ṭawnga lehkhabu pakhat i ziah hian hnam hnufual lam pan tùr hmalam pan tùrin i kaiher dâwrh a; tlar khat lek, khawiah pawh, i ziah hian ṭhawmmäwl pawimawh tak i lo phuhru ve a ni tih hria ang che.

Ka lawm e.

Similar Posts:

Recent Posts:

21 Responses to “Tùanthu”

  1. 1
    Chhuaklinga Says:

    Zu hi zu an tih ve fan chuan unauah ka pawm e. :P

    tren tren

    Report this comment

  2. 2
    Chhuaklinga Says:

    A tawp kharna chu a ngai te bawk maw? I thahnemngaihna a zahawmin a ropui e. Full support (Y)
    tren tren

    Report this comment

  3. 3
    Ruata Pachuau Says:

    Rawn tlip dan chu a nalh hle mai………rin loh lamah min keuh :-). NE mi hi chu kan inhlat vak a rinawm loh…..Bengali rawn lut hma viau lo phei sela chuan Hnam chak deuh hnuaiah ram anga kan awm mai theih te pawh a rinawm……Meitei,Ahom,Garo,Bodo…adt eng ber emaw khan lalram lo din pawh ni sela Mizo chu khawilai hnamchawm emaw vel lek kan nih hmel……. :-). Pathian in kan chenna tur a min ruat sak Mizoram state-ah hian ka lungawi viau.

    Report this comment

  4. 4
    Dr John Says:

    (Y) I rawn keuh-thlu nalh leh hle mai :-D

    Pathian fakna hla-ah pawh “Sawi nawn leh rawh, min hrilh nawn fo rawh” tih a awm kha? (L)

    Report this comment

  5. 5
    maawma Says:

    Ziak ngaihnawm khawp mai, kham lo deuhin ka chhiar chhuak vek

    Report this comment

  6. 6
    mamboihi Says:

    A va sei in a va bengvarthlak ve! (Y)

    Report this comment

  7. 7
    TuaiSialA Says:

    (Y)

    Report this comment

  8. 8
    sheldon Says:

    Huiham…kan internet speed han muan dan em em chu :-O

    Report this comment

  9. 9
    H.Vangchhia Says:

    sheldon, kei chu download speed pawh 24Mbps lek :-P

    Report this comment

  10. 10
    sheldon Says:

    Pu Hv, khatin min rawn awhfik suh. Comment in load chhungin mut a chhuak thei dawn alawm :-D

    Report this comment

  11. 11
    TuaiSialA Says:

    Ka mut a chhuak.

    Report this comment

  12. 12
    mamboihi Says:

    TS mu bik lo e.. la hma lawm..

    Report this comment

  13. 13
    TuaiSialA Says:

    A chhuak tawp. :-(

    Report this comment

  14. 14
    H.Vangchhia Says:

    sheldon #10 ka sawi mai mai ;-)

    Report this comment

  15. 15
    Lamji Says:

    Ka chhiar thla zel a,ka chhiar laiin comment dan tur rilru ah alo lang zut zut a,2nd page ka hawng a ka then thaw chu le.NO. WIKI ah bawk a rawn lut leh,nalh khawp mai. Mahse ka comment hmasak tum dan hi ka main comment ni tho rawh se,’Post zahawm leh bengvarthlak tak ani.’ (Y)

    Report this comment

  16. 16
    hmingtea Says:

    Zu hi maw zu tih buai vak lovin in mai hi nuam ka ti deih

    Bengvar thlak dawn ve kan chhiar zoh vek chu a

    Report this comment

  17. 17
    aduhi Says:

    tuantul vangin zawlkhawpuiah
    vawkte ka han zuar

    sorry ;-)

    Report this comment

  18. 18
    Alejendro Says:

    Pi Aduh, i lo han zuar tak tak wreuh ang a..?? :-P I hralh thei phian mai tur a sin.

    Report this comment

  19. 19
    aduhi Says:

    kan naupan lai hla a nih hi.. tuisik pawh in la nih hma

    Report this comment

  20. 20
    Alejendro Says:

    LOL

    Kamding ve nan
    Chhingkhual chan chhung tawi te an
    Dawt leng an sel
    Awi maw, samang kan inthen na tur..

    ka hre pha ve.. :-P

    Report this comment

  21. 21
    Dr Mahminga Sailo Says:

    # 19 & 20… :-D

    Report this comment

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.