Sakhua leh Culture

February 25th, 2011 8:00 am by Hnam sakhua

Sakhua leh culture hi thil hrang daih anga lang leh ngaih theih; mahse, ţhen hran theih hauh loh, inkawp tlat si a ni a. Chuvangin, sakhaw chungchanga mi rilte chuan “Miin a hnam culture a hloh chuan a sakhua a hloh a, a sakhua a hloh chuan a nihna a hloh tihna a ni.” an lo ti ţhin reng a ni.

Eng ram leh hnam pawh hi a lo din chhuah theihna tur chuan a ram mipuite chu an hnam sakhua leh culture-a an chian phawt a ngai a ni. Enge a chhan kan tih chuan chu ram leh hnam hnuk pui ber anih vang a ni. Khawvel ram changkâng zawkte lo din chhuah ţhinna chhan kan chhut chian duh chuan an hnam culture leh sakhuaa an chian em vang a ni kan ti thei ang. Entir nan- Japan-te khi pumrua leh kimtlangah pawh keimahni ang tho si, eng vanga heti taka changkâng leh hmingthang bik nge an nih?

Khawvel thila an lo harh chhuahna a rei tawh vang anihna chen chu awm mah se, a chhan bulpui ber zawk chu an ram leh hnam sakhua leh culture-a an chian em vangin an thlahtute ngaihsan nachang an hria a. Chuvangin, an hunserh ropui ber pawh an thlahtute hriat rengna leh chawimawina hun kum tina an neih ţhin chu a ni.

Eng vanga chuti taka an thlahtute chu ngaihlu ta bik nge an nih kan tih chuan, an thlahtute sakhua bak sakhaw dang an nei lo a, chu chu an ram leh hnam din chhuahna bulpui a ni tih an hriat chian em vang a ni. Isua thuthlung,’Tu pawh, ka hnena lo kal chuan a pa emaw, a nu emaw a huat loh chuan ka ziritr a ni thei lo ang(Luka: 14:26),” tih te nen chuan inpersan tak a ni.

Sakhaw tak chu mihringte phuahchawp mai ni loin,leilung pian hma aţang tawha Chatuan Minung, Chatuan Pa-in khawvel hnam tinte hi nun neiin a lo din/buatsaih vek a, tin, amah nena kan inpawh/inzawm tawn theih nan kan thinlungah chi nung a lo tuh vek tawh a. Chu chu culture kan tih tak chu a ni. Chu tak chu alawm sap ţawnga.’Eternal Faith and Culture,’ an tih leh Hindi-a,’Sanatan Dharma- Sanskriti,’ an lo tih ţhin chu. Chu chu pipu sakhua/hnam sakhua kan tih tak chu a ni.

Pi pu sakhua chungchangah hian kan ţhenawm Nepal rama Kirat hnamho (tuna Rai leh Lambat intite hi) chanchin tlem han thai lang hlek ila. Khungho khu kan tlang mi-pui, mahni hnam sakhua nghet taka la vuante an ni a. Tun hma B.C. 1500 hma lam aţang tawh khan Nepal ram khu,’Kirat ram’ tih a lo ni ţhin nghe nghe awm e. Tunah hian sakhaw hrang hrang Hindu, Muslim, Buddhist leh Kristin awmna ram lo ni tain sakhaw dang avanga nek chep lo ni ta an ni. Mahse, tun thlengin an hnam sakhua an la phatsan duh hauh lo a, an fakawmin an entawn tlak hle a ni. Hnam rinawm leh huaisen an nih avangin British-ho pawh khan Mizote min rawn run khan Kirat-ho hmathehah an rawn hmang nghe nghe a ni awm e.

A chhan chu British-ho meuh pawh khan khatih hun laia Mizote kha tawh khirh an tih em vang niin an sawi. Chutiang chuan kan pi pute chuan ralthuam ţha nei ve lo chung pawhin huaisen takin an ram chhan an lo tum ţhin a. Mahse ralthuam an inneih ţhat hleih em avang leh an intam hleih em avangin tuk dawlin an lo awm mai chauh zawk a ni. Sal anga sawisak an lo nih hnu pawh khan tlawm nih chu an hreh hle a. Thih thlenga thinlung tlawm ve duh lote an ni hlawm. Entir nan, Lalnu Ropuilianite kha eng vanga tlawm ve duh lo nge ? A chhan chu a ram leh hnam sakhua chu chatuan Pathian pek a ni tih a lo hriat chian em vang a ni tih loh rual a ni lo.

Pi pu sakhua kan tih hian hman lai, an khawsak dan ang mil zel a an tih dan zawng zawng kha a bo a bang awm loa chhawm nun leh vek tur tihna a ni lo. He khawvel changkanna kal mek zelah hian a ţul dan azira kalpui leh tichangkang zel tur erawh kan ni. Chumi awmzia chu kan thuthlung leh nihphung dik tak chuan kan tih dan phung a kaihruai tur a ni. Entir nan; tlawmngaihna, ţhian chhan thih ngam, sem sem dam dam tih te leh serh leh sang thila ruk ruk loh tur tih te, uire loh tur tih te, nu nleh pa zah te chu kan pi pute chuan an lo zawm ţha em em ţhinin serh sang, thiltih hmangin an lo nun chhuahpui ţhin a ni.

Tin, sakhua leh culture-a bet tlatte zingah ‘Lengzem hla,’ Hla lenglawng,’ kan tihte hian pawimawhna lian tak an nei a ni tih kan hriat a ţul hle. Mipa leh hmeichhe inkara inngainat tawnna a lo awm theihna tura thuthlung ropui tak leh hnam inpum khatna atana pawimawh tak a nih avangin sawrkar pawh hian hnam inpum khatna atana a pawimawhna hriain Dooodharsan Programme-te siamin, ţhahnem ngai takin ţan a la mek reng a nih hi.

Nimahsela, vanduaithlak takin kan ramah chuan Christianity hian a do/kalh tlat avangin kan ţhalai zingah ram hmangaihna hlate thiam tak leh tih tak zeta sa a, mipui awi ţan dek dek apiang chu, A fim hmasa Lalngoin thal zo zel e,’ tih hla ang main Golgotha zun zam chuan an lo phuarvat zel a. Chuvangin, a tira mahni ram leh hnam vei em em ţhin khan an han piangthara ta cheng a, ram leh hnam veina an nei ta miah lo em ni tih turin thehhmeh an sawi chu an lo iang zo leh si ţhin. Enge a chhan kan tih chuan Chalfilh tlangte ai chuan a hmuh pawh an la hmuh ngai reng reng loh Kalvari tlangte chu an ngaihsan a, Pathian thu nia anhriat tak zawk vang a ni.

Tichuan, Gospel hla leh Lengzem hla sa ţhinte chu piangthar leh piangthar lo teh nana kan hman tak ţhin avangin Gospel hla sa ţhin chuan Lengzem/Lenglawng hla han sa leh se kan ngainep leh ta vek ţhin a. Chuvangin, sak leh pawh han chak ţhin mah se, mi ngaih dan turte dawnin an insum hram hram ţhin a ni.Hei hi mahni zalenna tihbawrhbanna mai a ni. Engkim mai hian hunbi an nei vek a. Therengte pawhin hram hun an nei a, pangparte pawhin vul hun an nei ţhin ang hian hring fate pawh hian kan vanglai hun chuan lengzem leh lenglawng hlate hian kan thinlung luah lai hun a nei deuh vek ţhin. Mahse, kum a lo upat deuh chuan a lo reh ve leh mai ţhin. Chuvangin, kan ngainat loh vanga sawisel leh khap phei chu siamtu remruat palzutna a ni ve hrim hrim

Hetiang hian kan ram sakhua leh culture ber chu sirah hnawl a, Choak Ârawn chang tawn an sawi ang maia foreign sakhaw saphun kan lo nih zawh tak avang hian kan thinlungah mahni ram leh hnam hmangaihna a tla hniam tial tial a, a sawp chu heti hi kan lo ni zo ta a nih hi le! Chuvangin, kan hnam a dam lo a, a rum tak meuh ta a nih hi! He kan ram tlu chhe mek hi tun din leh tumin mi ţhahnem ngaiten theih tawp chhuahin leh eng eng kum puante emaw pawh han nei ţhin mah se, awmzia a nei thui ţhin tak tak si lo a.

Amah Pu H.T. Khuma(Fam) titi khawchang, Israel-te Kanan rama pem tum, Pathianin hri ţha lo lentira a hrem dan-‘Damdawi chi tin chi tang, chu chu ei ila a ţha ang’ an tih apiang an ei pawhin an dam thei chuang si lo. Chutah , khatah an tihna apiangah damna zawngin an kawi duah duah zel a. “Pi pu damdawi an ti .. mawngtam thlangra phena sairawkherha perhin a dam ang,’ te an ti thul…’ tia a sawi fiamthute paw kan ang zo ta alawm maw le.

Awle, tunah chuan heti taka kan ram leh hnam a dam lohna chhan, a kaikuang ber chu enge tih kan lo hre thei tawh turah ngai ila. A hma lama kan sawi tak ang khan mahni sakhua leh culture ber sirah kan hnawl tawh si avangin kan hnam chu tuifinriata lawng pakhat, a khalhtu awm lo, tuifinriat thliin a chhem kual vel mai mai angin kan hnam chuan mu leh mal a nei thei tawh lo a, kan chiai zo ta a nih hi. He hnam dang sakhuaah hian kan hnam hian dam ni hmel a hmu dawn lo a ang hle.

Hawh teh u, i ngaihtuah chiang teh ang u. Chungkhuanu’n sakhaw tak min pek kan hnam sakhua leh culture ngei mai chu nek chaua lo awmin ral ţep tawh mah se, i humhalh thar leh teh ang u. He kan hnam sakhua leh culture-ah ngei mai hian kan hnam damna chu a awm si a.

V.L. Pêka, Chhakchhuak

Similar Posts:

Recent Posts:

34 Responses to “Sakhua leh Culture”

  1. 1
    sisen Says:

    1n va comment duh lo ve :-D :-P

    Report this comment

  2. 2
    chicko Says:

    Chiar phawt teh ang… :-D :-P

    Report this comment

  3. 3
    tlau Says:

    coment ang

    Report this comment

  4. 4
    mate ainawn Says:

    I Post ngam chuan vil ngam tawh rawh aw..Mate Hnam Sakhua. :-P :-D :-) :-P

    Report this comment

  5. 5
    H.Vangchhia Says:

    I hman chuan heihi lo en ve mai mai ta che. Ka ngaihtuahna ati kal thui phian mai lehnghal a! :-S

    https://www.youtube.com/watch?v=jJXgWHXklBA

    Report this comment

  6. 6
    PayableOnDeath(Zrma_C) Says:

    “Khawvel ram changkâng zawkte lo din chhuah ţhinna chhan kan chhut chian duh chuan an hnam culture leh sakhuaa an chian em vang a ni kan ti thei ang”
    Ka va agree chiahlo ve… Tuna ram ropuiber ni hiala an sawi America(United States) khu pem khawm ram,culture mumal awm lo.hnamtin leh chitin in awm pawlhna ram khu Khawvel ram ropuiber ani bawk sia….. ????????

    Report this comment

  7. 7
    ReMpY_ScisSoR Says:

    I thuziah a nung a, tawngkam i thiam a, chhiar a nuam khop mai. :)

    Report this comment

  8. 8
    piu_piu Says:

    thuziak chu i thiam khawp mai…mahse maw heta sakhua i rawn tiha hi christianity nge thingbul,lungbul kan biak lai sakhua kha nita angle..i rawn sawi hmangah hi chuan kan ram leh hnam lo din chhuahna tur chuan kan pi leh pute lo tihdan kha kan uar thar leh hluai tur ani e i rawn tihna a ang…
    LALPA RAWNGBAWL DUHLO RAM LEH HNAM CHU ANLA BORAL DAWN SI A..

    Report this comment

  9. 9
    zoho Says:

    Hnam leh culture identity siamtu lian ber chu tawng hi ani a, hnam hrang, tawng hrang, culture hrang leh mahni sakhua nei hrang zel a kan lo awm tak nuaih nachhan hi Pathian perfect plan ani lul lo. Pathian hremna BABEL CURSE (Confusion) rah chhuah tenawm tak ani zawk. Champion pui tlak ani lo.

    AD 34 Pentikos ah khan BABEL CURSE chu Thlarau Thianghlim in a rawn sut leh daih tawh bawk. Tawng hmang a Pathian hremna daidanna bang chu thiah alo ni leh tawh zawk ani, an inhriatpawh leh theih tak kha. Miin Pathian Thlarau diktak a neih chuan spirit of nationalism hian a mahah hmun a chang thei tawh ngailo ang.

    Report this comment

  10. 10
    H.Vangchhia Says:

    PayableOnDeath(Zrma_C) #6 i sawi sual hret maithei. Founding father te khan Europe lam sakhua Christianity sakhaw biak a innghatin, In God We Trust ti ngatin an lo din chhuah alawm.

    “The Bible and its teachings helped form the basis for the Founding Fathers’ abiding belief in the inalienable rights of the individual, rights which they found implicit in the Bible’s teachings of the inherent worth and dignity of each individual. This same sense of man patterned the convictions of those who framed the English system of law inherited by our own Nation, as well as the ideals set forth in the Declaration of Independence and the Constitution.”

    Report this comment

  11. 11
    H.Vangchhia Says:

    #10 Feb. 3, 1983 – Ronald W. Reagan

    Report this comment

  12. 12
    Chhangteval Says:

    Nagni ho hian thing bul/mau bul tih vel hi in la bia tih na mi???

    Report this comment

  13. 13
    PayableOnDeath(Zrma_C) Says:

    Aa….. Hmanlaia kan zirtir tu te sawi ka hriat vel mai2 ani… Pem khawm ram,hnamtin chitin awm na ram,an tia…
    Chitin Hnamtin an awm te chuan culture pawh dang nuai turah ka ngai.
    Phone atang pawh in Spanish (english thiamlo) biak nawlh2 chang a tam em mai a.Culture khatah chuan an awm vek ka ring chiah lo mawle.. :-)

    Report this comment

  14. 14
    TuaiSialA Says:

    I suangtuahna ril zam vel chu a ngaihnawm ka ti hle mai. Politician tur chi tak i nih ka ring.

    Hnam i âtchilh luat avangin Kristian sakhua i kalsan deuh niin a lang. I duhdanin thil kal vek sela chuan Kristian sakhua hi khawvelin a thutbet ang a, ramtin chu an hnam sakhua zuiin an kal ang a, zirtirna hrang hrangte a nih dawn avangin khawvel hi a hun ai hmain a tawp ang.

    Hetiang thu hi chhuah fo atan ka ît lo.

    Report this comment

  15. 15
    H.Vangchhia Says:

    PayableOnDeath(Zrma_C)#13

    American culture chu an sawi ve fo hi mawle. Tawng ah chuan 1st language English (American) 2nd ah Spanish a ni e. (Y)

    Hriat ve mai maiah: Khawthlang lam ram atang lo zin, “Ha rual mawi nalh tak i hmuh chuan tawng chhuak lo mahse, American (United States) chhuak anih ring la, a dik tlangpui ang,” an ti thin. :-)

    Hetah hian American culture/Americna i hriat hran theih dan tur i hmu thei ang:
    http://www.zompist.com/amercult.html

    Report this comment

  16. 16
    H.Vangchhia Says:

    A edit theih tawh lova ka buai riau mai :-S (N)

    Report this comment

  17. 17
    century child Says:

    Zeph-a ava reh ve,a 1st loh chuan a comment tha duh lo anti reng ahh (H)
    OT dalah,a thui bawk a a ngaihnawm tham hle mai

    Report this comment

  18. 18
    PayableOnDeath(Zrma_C) Says:

    Aaaa…. Ka bang,sawi peih tawh lo. Keini UK british ho chuan Us american ho chu kan hre vaklo NOI :-D :-P :-)

    Report this comment

  19. 19
    pibuhdeng Says:

    Hetiang chuan a post tupa hian mi a bum hnem thei dawn hle mai.. ;-)

    Rawn counter tur tawngkam thiam ve tak leh hnehsawh tak lo chhuak roh u.. tren tren indo na thianghlim kan puang ang. eh eh!! (H)

    Report this comment

  20. 20
    H.Vangchhia Says:

    Salem veng Enoka kha a naupan lai kan kid thin ania hahaha. A inlarna hmuh hnu….rei deuh hnu nupui 3 vel aneih hnu khan an pawl kha an tlem tawh viau mai a. “Pawisa te hi bank ah i dah em, nakinah ila buai ang e,” ka ti fiam rawk mai a…” E khai a, dah nang, dah chi anih chu mawle,” a ti ta roh a. Ka sawi fiamthu fuhlo angreng khan ka inhre khawp mai ;-) :-P

    Report this comment

  21. 21
    PayableOnDeath(Zrma_C) Says:

    Pu Vanchia min chhang nasa em mai,Hmanni a post chhungkhaw lian kha(a pa 2 na mi zawkah khan)
    thil ka rawn zawt let leh che a,min va chhang leh law2 teh a… (H)

    Report this comment

  22. 22
    pibuhdeng Says:

    Ni e, Pu Vanchia han pui teh ;-)

    Report this comment

  23. 23
    H.Vangchhia Says:

    PayableOnDeath(Zrma_C) & pibuhdeng tet tawt che u chuan hairehai ;-) :-D

    Report this comment

  24. 24
    pibuhdeng Says:

    Kristianna (Chanchintha) avang hian heti khawp hian hma kan sawn lawm le. Lawm hle tur kan ni .. Lal Isua Lalber rawh se!

    Comment ka edit thei tlat mai keichu k edit ka edit mai. huhu

    Report this comment

  25. 25
    PayableOnDeath(Zrma_C) Says:

    Amen #24

    Report this comment

  26. 26
    kawlnicolney Says:

    A post tupa paper iangin post i rawn present a, zawh let dawn che pawhin theh hmeh ang vang vangin i bo leh zel si,i Pa tawk lo em mai,tlanchhe chunga thu controversial,(ah…controversial pawh ka ti pha lo) sawi ching ho hi mi ngaihsan awm tak an awm ngailo.Hnam sakhua ah leh culture ah i nghet em a,Siapsuap inbel chungin inthawi pahin huai i tlawn dur dur duh hmel :-D

    Report this comment

  27. 27
    PayableOnDeath(Zrma_C) Says:

    #26 Hnambo zia aniang :-D :-P :-)

    Report this comment

  28. 28
    Fonz Says:

    Chhum i hleuh pui thin thu ami i rawn post thin hi, a tha hle mai :D (H) :-[ ;-)

    Report this comment

  29. 29
    PayableOnDeath(Zrma_C) Says:

    Ni dawn tak!!! Chhakchhuakpa ziah ala ni lehnghal…van pawi thin tak em aw…
    A ziaktupa hi ka pu emaw pa tur chu ni ve ngei awm sia…
    ;-( ;-) ;-(

    Report this comment

  30. 30
    VaiVa Says:

    Ziak tha thei hle mai. Mahse, mahni post hi chu vil theih a tha khawp mai. Han sawi ve dawn I la, chhangtu a hmu leh awm chuang si lo va. Hmanni a I post hmasa a ka zawhna tak kha min rawn chhan sak thei em aw? Ka zawhna chu…

    Kan HNAM i tih leh kan sakhua I tih lai tak hi enge ni? Puithiam te hi a hnam angin kan nei leh theuh ang a, kan mithiamte inhnialna thin thingbul lungbul be thin sakhua nge inthawina kan neih thin te kha thlarau sual biak tlawnna mai mai ni ta ang.

    Hnam tih leh Sakhua tih hi min han hrilhfiah phawt la, culture te pawh kan sawi chhunzawm dawn nia! Mi rinna leh nunphung I rawn sawi nghing a, a aia tha nia i hriat kha i hrilhfiah leh chuan si loh chuan mi beidawng ah min chhuah hlauh dah ang e.

    Report this comment

  31. 31
    chhana Says:

    Kan hnam sakhua chu thingbul/lungbul biak leh ramhuai tlawn. Ka let leh lo tawp ang le.
    A tawp nan post tullo tak a ni e. (N)

    Report this comment

  32. 32
    Krista Says:

    Pu VL Pek i thuziak chu ava tha ve aw. Nangmahah chuan a chiag awm hle mai. Mi tupawh hian mahni level atang hian engkim hi kan thlir tlang pui a,misual site a comment zawng zawng pawh hi chutiang tho chu a ni. Sakhua lamah hian i level a hniam deuhin ka hria. Thlarau Thianghlim ah ngat phei chuan hniam tak ini.

    I sawi ang khi chu Kristianna hian a fuan kim deuh vek mahse e ka thian/ka pu ngaihpawimawh zawk kan nei a ni. Dam chhan ni a tlak loh hi chu ka ngaihtuah nep deuh.

    Report this comment

  33. 33
    mate ainawn Says:

    Khawvel ram tamtak awptu ni thin,Kumpinu Lal ram (England) a zauh duai duai lai khan-Kristian Sakhuana tidarh a,Isua Krista chanchin tha hril tur a missionary an tirhchhuah hnem vang a ngaih theihin a awm..Isua zui hi tifuhlo zawk sawi tur ka la hre ve lo a.Ram leh hnam dinchhuahna bulpui ber chu-Krista chanchin tha hril hi a ni.

    Thuziak hrim hrim chu i phuah mar tha a..I thusawi erawh khi chu a ho lam deuhin ka hria..Sadawt te nei leh a, Ramhuai tlawn a, inthawi thar leh tur hi chuan mi convince theih i nei meuh lo ang a..he hmunah hi chuan.. (N)

    Report this comment

  34. 34
    thiana Says:

    Kal(kidney)-a lungte awm tihsawm nan CHhuangtuar(sava) sa a tha an tih huai huai lai khan ka ring lo ni mai lovin a huatin ka haw hle thin. A chhan chu sava sa leh kawchhunga lungte awm an lakchhuah kha zankhuain ka dah dun a, chhete pawhin lungte kha a sawm lo.
    Chutiang bawk chuan hmannia post ah pawh khan ka rawn sawi tawh a, hetiang thu vuvuk leh behchhan nei lo hi tawngkam thiamna hmanga vawrh ve teh in tum thin a, bum theih amual mual an lo awm ve zel bawk si. Hei hian hnam inpumkhatna a tichhia a, Pathian ngaihsak lohna a hring a, sual pawisak lohna a thlen thin.
    Thian thenkhatte’n politics lam timi awm taka an hmuh thu che an rawn sawifiam te hi i lo la thutak ang e.Nang ang hi chu kan mizo family ah hian pakhat hi duh aiin in tam mah mah a ni.
    Chatuan khua a var hunah chuan i thil ziak hi i la inchhir khawp ang.

    Report this comment

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.