Archive for July, 2013

KUM (AGE) (tawite in)

Tuesday, July 30th, 2013

Ka kum zat hi ka zep ngailo a (ka document pawimawh zawng zawngah ka Date of Birth diktak ka hmang vek) Tunlai nula leh tlangval la ni mek, kei aia upa leh ka kum rualpui te hi kei aiin an lo naupang ta deuh vek nia (mi zawng zawng ka tihna erawh a nilo). Ka aia kum 4/5/6 vel a piang naupang an ni thei ta daih hi mak ve khawp mai. Keini kan upa tual tual a. Thenkhat an naupang tial tial a. Pian kum inang theuh theuh, pian kum a inthlau telh telh a. Zawnglai (zawnlai) nih vanga kum 18 pel thei ta reng reng lo te.. Kum 20 ral kum tam fe kai tawh hnu pawh a ‘teen’ la ni char char te hi awm ve nia.

Kan naupan lai chuan kum tam kan duh a. Kum 15 – 25 bawr velah chuan kum tlem kan duh leh sia. Kum 70 bawr vel atang chuan kum tam bawk kan thupui leh awm sia.

Footballer kum 35 mi chuan tar nih an hlawh a. Politician kum 45 mi chuan naupang nih a hlawh leh thung si.
Naupang ho chuan ka hming bulah ‘PA or PU’ title min dahsak tawh a. Patling tak tak hovin ‘Mama’ min la ti leh ang nulh nulh a. Teenager ho bulah chuan ‘PUTAR’ kan ni tawh a. Pavalai ho bulah chuan ‘NAUPANG’ kan la ni leh lawi a..

Pian kum hi chu sawn ve ngailo te’ng!

KHAWPUI HNEN A THINGTLANG LEHKHATHAWN

Monday, July 29th, 2013
To,

Khawpui,

Kut suih loh chibai ka buk a che. Keini chu thingtlang mi kan nia. Mizo awmna khua theuh theuh mah ni ila, Keini khua chu Zokhua an tih chuan hmu ah hian ‘sit’ a tel deuh a. Nangni chu khawpui in ni a, nimahsela zokhua kan tih ve hian ‘chhawrpial’ rim a nam bik tlat. Zokhua ve ve kan ni a.  Keini chu thingtlang mi kan ni mai a ni. Thingtlang mi kan nih avang a leilung ken tel kan hnufual bikna hrang hrang tlem a zawng han hrilh che ka duh a ni.

A hmasa berah chuan zin dun ni ta ila, kan zinna chu khawi thingtlang khaw chengker pawh nise. Thlenin te’n zawhna hmasa ah khawi atanga lo kal nge kan ni tih min zawt ngei ang a, nang khawpui mi i nih a kei thingtlang mi ka nih si chuan a hmasa ber atan nang chu chunglengah, kei chu hnuailengah thlenin te rilru ah kan dinhmun a inthlau ta phawt. Kei aia mawl pawh nila, fing zawk a ngaih i ni ang a, kei aia pawisa nei tlem pawh nila, kei aia hausa a ngaih i ni ang.

Tlangval ni ta ila, nula kan rim dun a, thawmhnaw ka neih that deuh chuan ka neih ang ang a lei anga ngaih ka ni ang a, nang chu i thawmhnaw neih ang ang kha i nawm i mak a lei ang a nghaih a ni bik ang. I hmel aiin ka hmelin puak ti mahse, nula lakah chuan nangmah i tlatlum zawk ang. Fiamthu kan thawh pawhin, ‘pa pakhat pawh kha….’ ka tih chuan thing min tih bakah an nuih a zalo ang a, nangin i tih ve chuan changkang an tih bakah an nula te chu an nui thler duai duai mai ang. Cigarette ka zuk ve chuan inlak changkan duh vang a zu amaw min ti ang a. I zuk ve thung chuan a tur ve rengah an ngai ang. Kuhva ka ei chuan ka ka a thianghlim lo an ti ang a, I ei ve chuan khawpui pawh hian an lo ei nasa anih hi an ti daih mai ang. Ka sam a sei chuan pawih thingzai a ang min ti anga, I sam a sei ve chuan “Ji hu’ an ti daih mai ang che.

Ka sek tel tawl chuan, tenawm min ti daih anga, I sek ve chuan ‘six pack’ a nei, men top ni mai. Ka thau ve chuan chhe terh turh, tenawm hler hluar ka ni ang a, I thau ve chuan lawmawm tep tup a ni mai. Cute reuh ni mai. Khawpui ho chu in  eithat avang a thau nih in hlawh ang a, thingtlang mi chu thau chhia nih kan hlawh ang.
(more…)

Chin TV Interview with Mami Varte

Monday, July 29th, 2013

Mautuai khawrh chungchang!

Monday, July 29th, 2013

Vawin ah FB Group ah he post hi ka hmu a, misual lam ho hian sawi chhunzawm ve ang u hmiang… Da Peks Tvf

Serchhip 27.7.2013 : –
Environment & Forest Deptt, Serchhip leh Sub Hqrs YMA Serchhip tangkawp te chuan vawiin khan Mautuai leh rawtuai khawrh leh zuar an vai a, cheng 2000 chuang man zet manin mipui hmuhah an tichhia.
Vawiina mau tuai leh rawtuai khawrh leh zawrh khap bawhzuia Environment & Forest Deptt leh Sub Hqrs YMA Serchhip tangkawp ten Serchhip leh Keitum leh a chheh vel -ah an vai ah hian mi-8 hne atangin mautuai leh rawtuai tam tham tak an man a, heng mautuai leh rawtuai an man te hi cheng 2000 chuang man hu zet niin vawiin vek khan Serchhip Bazarah mipui hmu heih turin an tichhe nghal a ni.”

Ka ngaihtuah mai mai a, Mautuai khawrh tu te hi mi harsa ve tak tak an ni ngei ang. Thenawm khawveng ban buailo in, mahni a eitur thawhchhuah tuma, mi hnuaia inhlawh leh a rem rem thawka khawsa ve t(r)awk t(r)awk te an ni hlawm ang a, ram hnuai pil ril, Lui leh Kham chhengchhe kar hla tak tak, Vangvat leh Thosi karah hreawm takin mautuai pawh hi an khawrh ngei ang. An hmuh chhun te  chu  A chhiat(tliak leh bung/khem) hlauin dim te in an lo phur chho ve tawk tawk ang a.. Bazarah Buhfai leina tur leh inchhungkhur mamawh leinan ti in an lo zawrh ve chu hetian anlo tih chhiat sak mai hi a va nunrawn-thlak em em ve aw..

An tih chhiat sak a vang hian eng nge hlawkna awm?   Mautuai khawrhtu mi harsa ve tak chiah khan an tuar a ni.. An va han khawngaih thlak tak em! Mautuai khawrh hi a hlawk em vang leh hausaknan an hman dawn vang nilo in  an dam khawchhuah ve nana an mamawh in phuhruk nan zawk a ni.

ISUA KHA ISRAEL HNAM TANA LO KAL A NIHZIA LEH AN KHAWVEL KHAN TUNA KAN KHAWVEL TIH HI A HUAP LO A NI

Sunday, July 28th, 2013

Pakhatnaah chuan, Isuan a zirtîr sawmpahnihte a tirh chhuah lai khân (Matt. 10:5; Marka 6:7; Luka 9:2) heti hian thu a chah a; “Jentailte kawngah kal suh ula, Samari mite khua rêng rêngah pawh lût suh ang che u; amaherawh chu Israel hnam berâm bote hnênah chuan kal zâwk ang che u,” tiin (Matt. 10:5-6). Helai thu hi uluk taka chhût tûr a ni. Israel ram pâwn lam an dai vaih chuan, Israel ram a ni tawh lo a, mi ram a niin hnam dang, Jentai-lte ram a nih tawh avângin Jentail-te kawng an rah a ngai lo thei dâwn lo a, chu chu Isuan a remti lo a, “Jentailte kawngah kal suh u,” a ti a ni. Tin, Samari mite hi hmasâng huna Juda hmeichhia hnam dang pasala neite thlah kal zêl kha an niin an sawi a, Judaho chuan an ten hle a ni. Chuvâng chuan an khuaah pawh Isuan lût lo tûrin a chah a ni. Hei hian Isua thu sawia, “Khawvêl zawng zawngah…,” a tih khân a huam zau lohzia a tilang a ni.

Pahnihnaah chuan, Isuan Tura leh Sidon bial te a fan lai khân hmeichhe pakhat chuan a fanu ramhuai man tidam tûrin a ngên a (Matt. 15:23-27); he hmeichhia hi Marka chuan Grik mi nia a sawi laiin (Marka 7:26-28). Matthaia chuan Kanaan hmeichhia niin a sawi thung a (Matt. 15:22), Israel mi chu ni chiah lo mah sela, Grik leh Kanaan hnam chu thlahkhat tho chu an ni e. Heta Isua chhânna han en hian hnam rilru a pu lian hle a ni tih a lang thei. “Israel hnam berâm bo hnênah lo chuan tirh ka ni lo e,” tiin a chhâng a ni (Matt. 15:24). Mahse hmeichhia khân a ngên ngawl ve hle a, a ûm zui zêl a, Isua chuan, “Fate chhang lâksak a, uite hnêna paih chu, a mawi lo e,” a han ti leh ngat a (Matt. 15:26; Marka 7”27). Hetah hian Judaho rilru chu Isuan a thai lang chiang hlein a hriat theih âwm e. Judaho chuan Jentail mi chu Uicho ang lekah an ngai tih a lang reng a ni. He thu hian chanchin \ha hrilhna tûr atân hian Isua lo kal leh hma chuan Israel ram leh Israel hnamte chauh a huaptîr rih a ni tih a lang chiang hle bawk a ni.
(more…)

Pathian A Thi Elo!? {Sunday Pual}

Sunday, July 28th, 2013

Engtizia Nge?
Lal Isua, Pathian Fapa thihna chhan hi tihpalh emaw tihdik loh (Judate rorelna dik loh) avanga thleng ta a ni satliah mai lova, Pathian chatuan thiltum hlen chhuahna leh Pathian hnathawh dik tak lo thleng a ni ber zawk. Adama sualna chuan khawvela thil siam zawng zawng chungah thihna a rawn thlen a, Lal Isua thihna chuan thihna chu a hneh a, thiltisualtute hnenah nunna a rawn pe leh ta a ni. Paula chuan hetiang hian a rawn sawi fiah a, “Isua chu kan sualte avangin mantirin a awm a, thiam kan channa turin kaihthawhin a awm bawk a” tiin (Rom 4:25). A Greek ţawng dik tak lehlin chuan hetiang hian a ni – Ani chu kan sualna te avangin thihna hnenah pek a ni a, thiam kan chan theih nan nunna nei tura kaihthawh a ni.

Lal Isua kan aia a thihna chuan khawvela min tibuai ţhintu thiltihtheihna chi hrang hrang-te chu a rawn hneh (tlawm) vek a. Lal Isua thihna chuan Pathian nen inremna min siamsak a (Rom 5:10), tisa sualna awm chu thiam loh a chantir a (Rom 8:3-4), Pathian hmaah thianghlim, hmelhem lo, leh sawiselbo niin min siam a (Kol.1:22), kan sualnate min ngaihdam bawk a ni. (Kol.1:13, 14 ).

A Ni Thei Dawn Emaw Ni Le?
Lal Isua thihna chhan hre lo leh pawm lotute tan chuan an awih thei lo reng a. Chuvangin, an tan chuan thu âtthlak a lo ni a (1Cor. 1:22-25), kumthum chhunga a lo hruai ama Zirtirte ngei pawh kha, Lal Isua ber a thih avangin an beidawng êm êm a, “Keini’n Israel-te tlantu tur kha a nih kan beisei tehlul nen” tiin (LK.24:21) an beidawn thu an sawi nghe nghe a nih kha. A ni reng lah taka, Pathian Fapa meuh nisi, a thilsiam mihring-te kuta a han thi ta tlat mai chu! Greek mite tan chuan hriatthiam a harin, pawm ngaihna a awm lo reng a ni. An hun laiah chuan  Greek mite aia finna (philosophy) lama sang zawk tur khawvelah tumah an awm lo. ‘Pathian fapaa inchhâl Isua Krista chu, Pathian a nih tak zet chuan a thi thei lovang a, khawvela mihringah pawh a lo chang (incarnate) lo vang’ tih chu an ngaihdan a ni bur mai! (more…)

KA LIGHTER

Saturday, July 27th, 2013

Lighter chu ka han talh a, a alh eng pap a, ka cigarette hmawr ah chuan chuktuah in ka tan kai ta a. Ka hmui chuan cigarette chu ka hip kawk a, a khu chu ka pum lamah ka hip thla a. Muangchangin ka hrawk lamah rawn chho leh in, ka ka leh hnar ah te chuan sem darh in a khu chu boruak ah chuan an zam darh chiai chiai a. He thil thlentir tu ka lighter chu hum in ka en ta vang vang a.

He ka lighter hi kuhva dawr te a mi Rs 5 a ka lei a ni. A hmel en in a tlawm na a, tih ang deuh khan a man tlawm mahse ka tan a tangkai zia hi sawiin a siak lo a ni.  A thiltih theih zia ngaihtuah chuan he Rs 5 man hian Cheng Vaibelchhe 5 chuang man pawh a meivap ah a chan tir thei a. A pawi khawih pawi theih zia ngaihtuah chuan ram tha tak tak a tikang thei a, ram leh hnam hmelma ah min siam thei hial a ni.

Amah nen a kan chhuah dun tum hi chuan vawi engemaw zat hi ti alh mah ila, tumkhat ah hian sec 5 aia rei ka chhawr ngailo a, a kan ral tawh (cigarette) man zawng zawng hi chhut ta i la, cheng fe a ni tawh ngei ang. Amah avang hian hmelhriat loh tamtak in min biak phah a “Khawi maw lighter i ak mial em?” Amah avang hian midang ka pur na tur tamtak ah midang tibuai lovin min awmtir thin a ni. A chungah hian lawmthu sawina tur tamtak ka ba in ka hre hial a ni. Mahni chauh a chhuah a, Cigarette ah si a, zuk duh bawk si a, he ka lighter ka ah theihnghilh tum hi chuan, chawbel bul a tamchhawl an tih thin hi hrilhfiah leh chuan ngai miah lovin ka hre fiah kuar kuar thin. Hetiang hun ah te hian ka ngai zual thin. (more…)

NGAIZAWL KHUA LEH RAMBUAI LAI

Saturday, July 27th, 2013

I chhiar tur hi khua emaw hnam bik emaw hmuhsitna leh nuihzatna thu a ni lova, Zoram buai lai chanchin kha a hlimawm lam a awm lo lulai em mai a. A hlimawm zawnga thlir tumna a ni. Chutih rualin khatih hunlaia ‘nationalism’ buaipuitu zinga tamtakte pawh kha an thil buaipuiah khan an chiang vek bik lo hle tih a hriat theih mahna!

“Mahni-lo-maha kan dinhmun a that tawh nak laia, tun ataka Zoram Independence lo ngen ve te chu, zawh loh nghawngkawl a hrawk rek zawnga bah ang mai pawh a ni lo, ‘Pialtlepa liluh tum ang a ni’”(Zoram Politic Lumlet Dan, 2nd Edition, p-197) tia Pu A. Thanglura te ho an huk dum dum hnu, March ni hnih 1966 atanga Rambuai (Disturbed Area) a puan kan nih tak pawh khan Ngaizawl khua hian Zoram-in Zalenna a sual tih an lo hre ve lo ni ngei tur a ni. Pu C. Lalpara thuziah Buailai Boruak , Rambuai Lai leh Kei, tih lehkhabu Mizoram Upa Pawl chhuah atang hian rambuai laia Ngaizawl khaw chanchin ilo ngaithla teh ang u.

IN HNEH AWM DER SI LOVAH: Zan khat chu zanriah eikhamah a thim hle tawh tihah khan Champhai Keifang tlang sipai camp kha a alh ta hluah hluah mai a, sipai ho tih kan palh mai a nih an ring a. Khawzawl sipai camp-ah lah chuan silai a ri reng mai bawk si a, chan an kap a nih te an la ring ta mai mai a. An khaw chhehvela an han vahchhuah nak a lai chuan an khaw thenawmte lah chu ramhnuai mi (MNF Volunteer) chaw pein an lo phili buai hle tawh mai si nen, an ni buai thuhla engmah lo hre ve lem lo chuan thil awmzia an han zawt chiang ve ta a. Mizoram-in Independence a sual ani tih an han hriat chuan, an han ring lo laileng khawp a, ‘In hneh awm der mai si lo va, do duh suh u,’ te an tihsan mai mai a.

ENG DENCE PAWH SUAL ANG HMIANG: March ni 15 a lo thlen meuh chuan leh! Ngaizawl khua chu lo hal tur chungchangah an buai hle a. An chhehvel khuate ramri veng turin an hrilh a. An khaw thenawmte lah chuan, ‘Lo hal a sawi theih loh, kan ramin independence kan sual a nih hi, engmah rawn sawi tawh suh u,’ an lo tihsan mai si a. Ngaizawl VCP Pu Ngulhenthanga chuan, “ Eng dence pawh sual ang hmiang, chaw ei loin kan awm thei dawn em ni? Keini chuan independence aiin, hlo thlawh theih loh kan hlau zawk. Ramri chinah meilam sat chhuak vel ila, I hal mai ang u’’ a tih leh an khaw mipui chuan an ngam chiah si lo: A tawp a tawpah chuan nasa taka an inhnial hnuah hal chu an ti thlu ta nge nge a ni.
(more…)

Lehkhazir hi hna hmuh nan ringawt a ni lo

Friday, July 26th, 2013

Zirlai tawh phawt chuan ‘Engvangin nge lehkha ka zir?” tih zawhna hi kan tawng theuh tawh awm e. Education nih phung tak hrelo hian tunlai ‘Mizo radical idealists’ tam takin lehkhathiam hna hmulo te an rawn veiin an sawisel fova, inenfiah nan chuan a tha e. Chutih laiin a nawlpuiina kan ngaihdan dik lo em em chu, lehkhathiam tih leh hna thawk tih hi a vun leh a hmul ang vela inkawp emaw kan ti tlat hi.

Lehkhazir hi a hautakin a hahthlak em ema, hautak taka zir (sum sen tam) phei chuan a let (returns) kan beiseina a pung zual. Hei vang hian lehkhathiam sang emaw zir sang chin te chuan hna sang leh tha tak thawh an inbeisei vek a ni. India rama State rethei ber pawlah kan chenga, industry ah kan hniam em em. Tertiary/service sector (60%) leh agriculture (14%) chu kohhran leh khawtlang tih ang vela kan economy innghahna an ni. Social sector adt awm lo phei se buh leh bala kan eizawnna hi chu kan khamkhawp lo chhiava tih a lang renga.

Chutiang dinhmun karah chuan kumtin thalai lehkhathiam, a hming chauhva thiam leh thiam nia inhria kan pung zela. Thiam bawk si lo, thatchhe bawk si, hmantlak siloh kawng dang (incheina adt) a ‘standard’ ti sang leh em em si, chawmhlawm ba ngah an tam em em bawka. Kan State sawrkara beisei ti sang tak tak an awm nual laiin mi tam zawk hi chu kan beidawn luatah kan ‘morale’ a down zova, mahni kutkea din tum aiin eiruk leh mi tanpuina hmanga inhaikuak kan tuma. Lehkhathiam nia kan hriat, degree eng engemaw nei ve si hna hmu silo te lah chu kan hmusitin kan deu em ema. An zinga ‘FRUSTRATION’ nasat zia leh kawng awm thei ang dapa an buai ve zia kan hrelo, engmah ti lova tal zui ta mai mai ho ka sawi lo.

Lehkha taima taka zir tang tangte hnual rawihna turin a tawng chak deuhten a rualpawl tawk chauhva zira hna, mahni thawh tawk zawn mai an lo sawimawi thul. Lehkha thiam hi damchhung daih, kan taksa rilru leh ngaihtuahna vawngtu, nunphung, awmdan, chetzia, ngaihtuah thiamna, chhut thiamna leh hriatthiamna thinlung min petu, huaisen leh nghet taka dinga, khua leh tui tha, rintlak, rawntlak leh mi puitling ni tura min siama min chhertu a ni a. Sumdawn bul tanna emaw Office-a thutna tur kailawn, hmanrua satliah a ni lo.
(more…)

AMAH CHU K.L.CHAMA

Friday, July 26th, 2013

THUHMAHRUAI:
Tunge KL Chama chu? Tunge a  nih? Enge a tih thin? Khawnge a awm? A chanchin tlem ziah ka dil a, a ma phalna thlap in a chanchin a then a zar chauh kan ziak a ang e. Sermon ki takin kan thupui hmasa lam a ‘Min Vengtu chu Gurung-a a ni si a’ tih a mi Gurung-a nen a thawk dun, post khat a awm an ni. Ama sawi dan tak ah chuan a hming pum ah hian Emmanuel a tel niin a sawi a. Amaherawhchu, a service book, an chhungkaw ration card vel kan hmuh ve phakah cuan Emmanuel hi a tello, zeldin thu bawl takah helai post a rawn thlen hnu ah chauh Emmanuel hi chu a neih belh a nih a rinawm.

A TIRIN:
Kan hmuh tirh phat chuan pa chawrche leh zakzum, a saptawng takin ‘innocent’ hmel tak a ni a, tawngkam an chhakchhak chiah mai chu(h), ngaihsan tur nge ngaihdam tur tih hriat harsa khawpin a tawng hre pha te rilru ngaihtuahna a tibuai lawi si a ni. A hmel en mai chuan a kum zat tur hi rinthiam a har hle a, kum 25 atanga kum 35 inkar mi ni ngei chuan a lang (teh duai chuan, a karah kum 10 ngawt an tlak chu le, a kum zat hi rinthiam har miau hek le!). Amah hi mi special, mi vang tak leh hlu tak mai, mi nuai khat mai nilo mi nuai sawm zingah pakhat pawh an awm dawn em ni? tih ang vel khawp a mi hlu chung chuang a ni a. Mi tawngkam takin a hmel hrim hrim pawh hi special item pakhat a tlin ve hrim hrim bakah a ven a te thlatin hlawh atang in amah hi a sawm a pakhat pek tlak a ni ve hrim hrim a ni.

Amaherawhchu amah hi mi tawng tuitam thei deuh leh tlawmngai thei tak, engmah thawh hreh neilo mi a ni. A chengah man fuh laklawh tawh chuan duh duh bakah duhloh thlengin ‘Bula tu rawh’ ti a tu mai chi a ni ve a. Tih fuh loh laklawh chuan arsa kan ro a saum telh ang tlat a lem sak hi a ni ve roh a. A phur chang chuan tihtur awmlo pui te hi “..a ngai em? …a ngai em?” ngeiawm khawp in a ti zut zut roh a. A mood off tum chuan ka kawng a na, chuti khati ‘dezei…dezei..’ zuk ti tlat zel a. Tumkhat pawh bag khai tir ka tum ngawt a, a zan tehreng nen a mahin a zo tlat lova. A chhuk a, an vawk talh 1qtl leh 25kg a rit a rawn pawm leh vu vu si.
(more…)