Mizoram State Day – Pu Laldenga duhthusam ber thlen famkimna ni a ni ang em?

February 21st, 2014 12:04 pm by Goldmember

-Fela Ayala @FB Special Report

Mizoram in buaina lak ata remna leh muanna kan neiha, State inhmuna hlankai kan lo nih tak dan chungchang sawi dawn hi chuan Pu Laldenga hming hi sawirik lohtheihloh a ni a. A lailum luahtu ber a ni. Pu Denga hi mi pianhmang fel tak, India sipai rinawm tak lo ni tawh thin, chumi hnuah District Council (Mizo Union sawrkar lai) ah pawh Cashier hna thawka engemaw vanga bang leh ta, mifing leh thusawi thiam tak mai a ni a. Thenrual kawm thiam leh mi rilru hneh dan thiam tak a nih avangin mite ngaihnat pawh a hlawh hle a. Kum 1990-a London khawpuia Cancer vanga a thih pawh khan Zoramin an sun tak meuh meuh a. Zofa chhulchhuak boral zingah chuan suntu nei ropui ber a ni hial mai awm e.

Amaherawhchu, mi tam takin “Mizo Hnam Pa” ti hiala an faka an chawimawi lai hian sawiseltu leh hawtu a ngah em em a. Tun hnaiah phei chuan a tir atang rengin independent a lo sual tak tak hleinem, a hna atanga bantu Pu Ch.Saprawnga a itsik vang mai mai alawm a lo nih ti-a sawi a ri zing ta hle mai. Mitthi tawh chanchin thalo lam hailan hi thil nuam lo tak ni mah se, Zoramin history bias lutuk loh nana an hriat hi a tul ve si avang hian lohtheihlohvin zalenna hi a lo sual tak tak lo emaw ni le aw tih rin theihna point hrang hrang ti hian lo tarlang ila :

(a). District Council sawrkar-in an suspend hmain independent a sawimawi ngai lo.
(b). Mautam laia mipuiin District Council hruaitu te laka an vuivai lai chu remchangah lain a hna atanga bantu Mizo Union tih tlawm dan a zawng tan.
(c). Mautam laia mipui rilru la tura pawl an din MNFF chu political party MNF-a thlak an tum laiin a dinchhan thuah Pu Vanlawma te nen an rilru a inhmu thei ta tlat lova. Pu Vanlawma hi independent duh tak tak a nih avangin MNF atangin a ban phah hial a ni.
(d). Sipai hotu pension a ni a. Independent kan sual chhuah dawn lohzia a hrechiang sa em em a. Chuvangin, a thinlung tak tak chuan independent a khello niin a lang.
(e). Independent duh tak tak mi Pu Vanlalngaia, Pu Malsawma Kawlni, Pu R.Zamawia, Pu Lalnunmawia etc te nen an inhmu thiamlo zel.
(f). Mi langsar tak tak Rev.Zairema te, Brig Thenphunga Sailo te, Pu Ch.Saprawnga te, Pu Ch.Chhunga te, Pu C.Pahlira te, Pu Lal Thanhawla etc. ten zalenna a sual tak tak lo tih thu nasa takin an aupui thin.
(g). A hunlaia thalai tih loh nu leh pa, pitar putar tam takte chuan zalenna sualah an ngai thei lo.

(Note : Heng point hrang hrang ka rawn tarlante khi a hunlai boruak hrephak, senior citizen thenkhat hnen atanga chhanna ka lakkhawm a ni a. An duh dan angin an hming chu ka rawn tarlang lo mai ang. fela)

Hetianga Mizo Union District Council sawrkar leh patling lungfing zawkten rinhlehna an neih tlat avang hian zalenna sual chungchangah pawh Mizo leh Mizote rilru a rual loh phah niin a lang a. Lehlamah sawrkar tihchhiatna leh phuba lakna hmanga, independent movement hmachhuana politics inchirthehna atan mai maia zalenna sual ni-a ring tlattu tan chuan thil ngaihthat thlak loh tak tur a ni reng a. MNF lam tan pawhin Mizo Union Party chu zalenna daltu leh an hmelma lian ber a ni a tih loh theih loh. Tin, lehlam tanna ti nghet turin kan puithiam zahawm, mi zawng zawng zah leh ngaihsan Rev.Dr.Zairema pawhin, “MNF party hi phuba lakna atanga din a ni a, a tir atang rengin zalenna an sual tak tak lo” tiin huai tak takin a sawi piap piap thin bawk si a.

“Pu Laldenga, District Council Office-a accounts clerk hna lo thawk, suspend tawk mek chu…….”..page 2, R.Vanlawma, Remna Lamtluang Documentary Souvenir

“Tam a lo reh ta a, kum 1961 lam khanin kan lo ruahman angin Famine Front chu tam thu ni lova, politics pawlah leh theih a ni tawh ang em? Tiin Pu Manliana inah inkhawmna kan nei a, tah chuan beisei loh takin a dinchhan thuah kan inkalh thlu der mai. Pu Laldenga`n, “Mizo Union mipui hian Mizoram State hi an duhin a lang a, an hotuten Hill State an nawr tlat thung si a. Stae nawr turin pawl chu din ila, tiin a rawt ta tlat a”. Keichuan, “A tir atanga kan lo tum independence hi kalsan thei kan lo ni hleinem, tin keiphei chu zalenna tak tak atan lo chuan politics ah tel ka tum tawg lo asin” ka ti ta a, sawi zawm leh ta lo chuan kan tin ta ringawt mai a.” page 4, R.Vanlawma – Remna Lamtluang Documentary Souvenir & Ka Ram Leh Kei by R.Vanlawma

“Pu Vanlawma leh Pu denga te chuan MNF an din ho va. India sawrkar chhutchhiatna hmarua atan America tanpuinain Paper Mill siam an tum a. Chumi tura hma an lak zel laia Pu Vanlawma thusawi chu le, “Calcuta-a ka awm lai hian harsatna a lo awm ta tih kan lo hria a. MNF President Pu Laldenga chuan heng America puihnaa lehkha khawl siamte hi duh ve hle ni awm a ka rin, a rawtchhuah a ni ve loh avang nge min lawmpui ta hauh lo mai a. Calcutta-a ka awm lai ngei chuan MNF Secretary ka nihna chu an lo titawp a. MNF Committee ah pawh tel tawhlo turin an lo pass bawk a. Chu chang a ni lo, chung ka biak ho hnenah chuan, “Vanlawma te hi kan pawl aiawh a ni lo ve” tiin a hrilh hlawm tih kan lo hre leh ta a.”…(Hei hian Pu Laldenga`n Independent hi kawrah mai mai a lo hmang emaw ni le aw tih min rin tir thei rum rum mai …) page 8, R.Vanlawma – Remna Lamtluang Documentary Souvenir

“MNF Party leh ramhnuai sorkar policy pui ber chu zalenna a ni chung reng siin, kum 1966-a Mzioram buai dawn tep, February ni 28 tlaiah khan Rev.Zairema chu India sorkar nena kan inkara palai turin Pu Denga chuan a ngen a. Heta tang hian India nena inbiakrem chu Laldenga policy ber niin a ngaih theih”…page 40, R.Zamawia, Remna Lamtluang Documentary Souvenir.

“Brig.Thenphunga Sailo hian Saprawnga tarmit tawmin Laldenga a hmu a. Saprawnga chuan a damlaia a auchhuahpui ngam loh laiin Pu Thena erawh chuan Lal thuthleng a thut lai ngeiin a tawng siah siah mai a. Huaisen tak a ni.” Pek 88, Bih Chianna by Lalrinliana Colney

Pu Ch.Chhunga, “In zinga mi tumah hi Independence hmu tur hian conviction nei pakhatmah in awm bik lo tih hian a hriat a. Chuvangin, in thil tih tumte hi sut leh hram rawh u”…..Pu Laldenga, “Kan thil tum hi hnukkir leh ngawt mah ila, kan naute ho kutah ka thi tho tho ang. Chu chu min hriatthiampui a ngai a ni”…..page 83, Ch.Chhunga chanchin – James Dokhuma

REMNA LEH MUANNA HNUAIAH – MIZORAM STATE :

“Buaina chhum hi kiangin a mawi rih lo, tapa tlaini len a awl mang e” ti-a kum 20 leh thla 3 chhung lai tah leh hathialna hmuna kan awm hnuin, Mizoram chu India ram state 23-na ni turin India Constitution Art. 371 – G ah ziahluh fel thlap a lo ni ta a. Chumia inremna thuthlung, Memorendum of Understanding an tih Point 13 lai nei chu MNF leh India sawrkar aiawh te chuan Dt. 30. 06. 1986 zan dat 1:00 P.M. an chuan an ziak fel ta a. Chu inremna thuthlung ziah a nih avang chuan ni 20 February 1987 khan khatih hunlaia India ram Prime Minister Rajiv Gandhi chuan India rama State 23-na ni turin MIZORAM chu STATE PUITLING-AH a rawn puang ta a. Chu a puanni, ni 20 February chu MIZORAM STATE DAY a puan a ni ta. Vawiin hi a cham vawi 27-na chiah a ni.

He inremna a awm theihna tur hian Congress Party hruaitute chuan nasa takin an bei a. Hetihlaia Mizoram Chief Minister Pu Lal Thanhawla chuan inremna atan a lalthuthleng chu Pu Laldenga hnenah a hlana, hemi rual hian Cabinet Minister Pu Liansuama, Pu Rokamlova leh Deputy Minister Pu Hiphei pawhin an dinhmun an kian bawk a, an fakawm hle a ni. He lal thuthleng in kenna hi inremna kipui ber a ni. He inremna (Memorendum of Understanding) ina a ken tel pawimawh em em chu MOU Clause 8-a “Inner Line Regulations tuna Mizorama hman lai hi State sawrkar rawn lo chuan siamthat emaw tihbo emaw a ni lovang” tih hi a ni a.

Tunhnaiah Protected Area Permitted (PAP) hlip mah se, Inner Line Regulations hi chu danglam ve lo tura ngaih a ni a. Mizoram sawrkar rawn lo chuan thlak danglam theih a ni lo. Amaherawhchu, he min hungbikna hi kan chhehvel hnamdangte hian an ngaimawhin vawi duailo Constitution a kalh tiin sawrkar laipuiah an hek fo va, kum 2008 kalta pawh khan an hlip zuai hman a nih kha? Heta thil lo lang chiang em em chu he min hungbikna hi engtikah emaw chuan hlih a la ni ngei dawnin a lang a. Chumi hunah chuan kan thenawm sumdawng hausa tak tak te an lo inzarpharh ang a, kan ram leilung hi awpbeh an lo tum ngei ang a. Keini a chhunga cheng Zofate kan lo inhmakhua lawklo a nih vaih zawngin hnam anga boralna thlen thei der tur thil a ni si a, bengsika kan ngaihtuah tlan pawh a tul hle.

Laldenga thusawi “India nena inberem tur chuan keini hi a tlawm zawka kan tan ngam a tulin ka hria. An Prime Minister hnenah Mizoram hi India ram bung khat a ni tih kan pawm thu thlen ila,Mizoram state nawr zui bawk ila. Tichuan, kan inrem thuai ang”…page 41, R.Zamawia, Remna Lamtluang Documentary Souvenir.

“…Hetiang taka Pu Laldenga`n India Union chhunga inremna kawng a dap reng chung hian Mizoram zalenna sualna kawnga a aihnahpui, ramhnuai sorkara a khaipa leh mi pawimawh tak tak mi 81 lai chu Mizoram zalenna tihchhiat tum, India hnuaia Mizoram hruai luh tum, a dumpawl tiin a man khawmtir leh mek lawi si a…”…page 43, R. Zamawia, Remna Lamtluang Documentary Souvenir.

Remna leh muanna chungchannga MNF leh MPC inremlohna chungchang Pu Thena thusawi, “MNF party chuan a dik adawk pawh thlu lovin, thiam chi tinreng hmangin min bei ta vak mai a.PC hruaitute an that a, bus te an hal a. Pachhunga University College bus te an hal thul.” Page 119…….(Hemi chungchang hi Speeches and writing tih Brig.T.Sailo ziahah chiang taka tarlan a ni bawk). Sipai Chanchin – Brig.Thenphunga Sailo

“MNF hruaituten anmahni duhthlanna ngeiin India danpui chhungah India sawrkar nena inbiakrem an duh ta a”. page 175, Sipai Chanchin – Brig.Thenphunga Sailo

Mizo Union ten State aia Union Terittory an thlan zawk thua Pu Ch.Chhunga thusawi, “State hi zawng kan naute rammu-in an rawn hawn atan i khek ang u. Independence hi chu an hmu dawn lo tih a chiang a. Nakinah rawn haw chhan tur an neih loh hlauh chuan hnam pumpui tan a tlawm thlak dawn em maia. Pasaltha sairam chhuak an hlawhchham a, mahse haw kawngah sazuk sakhi an rawn kap haw a, kutbeng em lova an lo haw ang hian an sazuk sakhi rawn kah haw atan I zuahsak ang u”…page 128, Ch.Chhunga chanchin – James Dokhuma

Similar Posts:

Recent Posts:

11 Responses to “Mizoram State Day – Pu Laldenga duhthusam ber thlen famkimna ni a ni ang em?”

  1. 1
    Sony Says:

    Ni loving. Mizoram state puitling ni tura nawr tu chu Mizo Union zawk kha anni a, Pu Laldenga’s state ringawt a nawr lai awm ka hre lo, 1986 hma lam kha chuan.

    Report this comment

  2. 2
    H.Vangchhia Says:

    Pu Laldenga’n Mizoram zalenna sual zawng a hma a lak tan dan atang a thui tak, fel fai takin Nirmal Nibedon khan a lo ziak tawh a, a chhiar tlak khawp mai. A chhui uluk bawk a zeldin thu a awm lo khawpin ka hria. A lehkhabu hming chu Mizoram: The Dagger Brigade tih a ni nghe nghe. Hemi linkah hian thui vaklo chu a keu hawn theih e: https://www.amazon.com/Mizoram-.....B00FSKD3WE

    Pu Laldenga-te khan state nihna lehkha an tihfel khan, state border line an tifel chiang lo erawh kha chu a pawi ka ti takzet. Thurawn petute pawhin an mawhphurhna an hlenlo a ni thei thovin ka ring. Border line chungchangah hian mimal dem chi ngawt a nih ka ring lem lo bawk.

    Heihi Mizo Union hruaitute kha an ni a, V.L. Tluanga of Zarkawt hi ka pu, ka nu pa a ni nghe nghe. Mizo milar ho hetiang a thla an lak khawmna hi a vang viau maithei!
    https://imgur.com/Xk78ooW

    Report this comment

  3. 3
    chhana hlawnchhing Says:

    Kan Mizoram pawh hi a mak tan ta khawp mai hetiang hruaitu hmasa te sawichhiat chiam kan chinna hi a rei lo hle in ka hria kum 2000 hnu lam thil thleng niin ka hria, chu pawh chu kan Political party ho bawk an nia, an ni ho pawh hian politics an khel ngawt bik nge ni le, politicians in ti si hian ? mi sawisel, sawichhiatna tawngkam aibak hi an party statement ah hian chhiar tur a awm ngai lo

    Report this comment

  4. 4
    TuaiSialA Says:

    Comment teuh a chakawm mang e.

    Report this comment

  5. 5
    lr hlonchhing Says:

    He thuziak hi FB Group pakhat LEGAL FORUM ah ka chhiar tawh tlat. A ngaihnawm ka ti a, chhiar nawn atan tiin ka save nghe nghe e.

    Report this comment

  6. 6
    chhana Says:

    I thu ziak khi a dik vek em? chu ka hre hauh l’aw. Mahse, a bengvarthlak e. Ka nu hian, “Tuma hnenah sawi lo la, Pu Laldenga vang hian ‘Mizoramah tam a tla'” a ti. A sawi na a rei tawh bawka, ka nu pawh fam khua a lawi na a rei ta. Ka sawi chhuak hi pawi a ti em lo’ng chumaw??!!

    Report this comment

  7. 7
    LaiuFachhai Says:

    Nationalism (independence) in min ti phur a, independent-a awm kan duh tlat avangin hrehawm kan tuar a, khati zozai nunna kan chan a, chuvangin “independence (zalena) kan sual a; mahse India state pakhat ni turin remna kan siam e” i ti zel mai ang u. Khawvel pawhin he tiang hian min hre zel rawh se.

    Report this comment

  8. 8
    Awmtea Leo Khiangte Says:

    Chhiar dawn ang hmiang.

    Report this comment

  9. 9
    Dr Mahminga Sailo Says:

    Lehkhabu chhiar tam, mi taima tak thuziah a nih ngei ka ring e..

    Pu Laldenga bakah kan ram hruaitu hmasa khan tlinlohna tam tak an neiin, diklohna an nei vek ang, phat rual a ni lovang, mihring an ni tlat a. Mahse, hun kal tawh lehnghal, chu achhapah tanna kawng khat lam atanga hetia mi chanchin chhe lai ringawt sawi vawng tum tlat erawh a dik ber em aw ka ti.. ve mai mai.. ;-)

    Report this comment

  10. 10
    sheldon Says:

    Post leh comment ka chhiar hman lova, mahse Pu Laldenga hming ka hmuh khian amah ka ngaihdan ka sawi ve chak riau mai. A lo ngaihsanawm ka tia amah kha. Hmanlai, media awmzia pawh kan hriat hma, mobile phone chu sawiloh landline phone pawh awm hma khan Mizoram khawtinah tiang khan mipui a influence thei tlat kha a mak hi ka ti. Kan Politician te zingah chuan mi pakhat a tling ani.

    Khawtinah mi thinlung a hneh a, kan tlangval te leh mipui rilru ah zalenna sual tlu thei tura rinna a tuh thei tlat. Thingfak nen an parade thut thut te an tih kha. Hmanrua pawh neilo khan Independence kha an lo sual ve ngam ngat mai ania. Kan ram tan a thil tha a tih leh thil thalo a tih lam ka sawi dawn lova, amah a talent awm, mite hneh theihna kha ka ngaisang lutuk.

    Report this comment

  11. 11
    Zoram Fapa Says:

    Mizo mipui zawk khan kan auh nasat avangin a duhthusam pawh Pu Laldenga khan a tihhlawhtling thei ta biklo ni in a lang, Pressure kha a zo rei zawk ngawtin ka hria.

    Report this comment

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.