Ram leh Hnam Hmangaihna Hla

April 16th, 2010 10:12 pm by malsawmliana

Tunlai thangtharte rilru a riak reng thin leh kan thupui ber lo ni ta ram leh hnam hmangaihna hian zofate min chiah hneh ta hle mai. Kan rama tlawmngai pawl lian ber leh huhang ngah ber ti a sawi ngam YMA te pawhin hma a han la chho bawk nen, tunah chuan mizo fate hi hnamah kan chiang ta hle in a hriat a, a lawmawm hle mai. Kan thupuiah hian ram leh hnam hmangaihna hla kan han ti tak na a, hemi hrulah hian hnam rilru(nationalism) putna kawnga hla hnathawh leh mi rilru a chawh thawh dan te han tar lang tel ila.

Kum zabi 18-na hma lamah kha chuan tunlai a hnam rilru leh hnam hmangaihna kan neih ang hi khawvel hnam hrangte zingah a awm meuh lo va. Hmanlai kan pi leh pute khawsak ang deuhvin mahni khua leh tuiah an tui zawk a, hnam pum rilru an pu meuh lo. Amaherawh chu, kum 1789 a French Revolution a lo chhuah atang khan hnam rilru(nationalism) hi a lo piang chho tan a, khawvel hmun tinah chi leh hnam intih bingna te, inlak hran duhna te a lo piang ta zel a.

Hetianga hnam rilru a lo pian takah chuan mahni hnam/ram tana thahnemngaihna a lo awm a, chumi chuan khawvel ram hrang hrangte inkarah in ngeihlohna a rawn hring chhuak a, indopui te hial a thlen phah kan ti thei awm e. Hnam rilru leh hmangaihna pu/nei tura infuihna tangkai tak leh hmantlak tak pakhat chu Hla hi a ni. Hla in miringte rilru a hruai nasat theihzia leh hna a thawh nasat theih zia chu kan hre theuh awm e.

Hnam hla(national anthem) chungchang han sawi hmasa ila. Khawvel ram hrang hrangte hian hnam hla(national anthem) kan nei theuhva, hengte hi mahni hnam chawisanna leh hnam tan a duhthusam sawi chhuahna an ni a, hnam hmangaihna rilru tak tak atanga lo piang chhuak te an ni. Chuvangin hnam hmangaihna rilru kaitho tur leh mahni ram tana rinawm tura infuihna hmanrua a ni fo bawk. French ho hnam hla ‘La Merseillaise’ hi kum 1792-a Captain Rouget De Lisle a phuah a ni a, a phuah hun lai hi France ramin hun harsa an tawh lai(tualchhung buaina) a ni a, mipuite rilru nasa takin a kai tho a,

“ To arms, to arms, ye brave !
Th’ avenging sword unseath !
March on, march on, all hearts resolved,
To victory or death!”

Sipai hotu pakhat chuan “ he hla hian ka sipaite chu sipai dang sang khatin an belh tluk zetin a ti chak a ni” a ti tawp mai. Tin, British hnam hla ”God Save the King/Queen” te, China ho hnam hla, ”March of the Volunteers” te, German hnam hla ”Deutschland, Deutschland Uber Alles” tih te leh Russian hnam hla “Gimn Sovetskogo Soyuzer “ tih te chuan an ram mipuite chu hnam rilru putna kawngah thinlung hmunkhatah a luan tir theui a ni.

India ram kan thlir pawhin British hovin min awp beh hnu ah hnam thanharhna hi a lo awm tan a. Kum zabi 19-na vel a Indian Nationalism in a tum ber chu British ho awp behna hnuai a tanga talchhuah a, mahni a din(independent) hi a ni ta reng a. Harsa takin British laka kan zalen theih nan beih chhoh a ni a. Nunna tam tak sengin kum 1947 ah zalenna kan lo nei ta. Kha mi hun chhung(freedom movement)a India mite tanrualna siamtu leh titha tho tu chu hla a ni. Bankim Chandra Chatterji-a novel ‘Anandmath’(kum 1882-a chhuah) ah chuan hla pakhat ‘Bande Mataram’(Hail to the mother) hi a tel a.

He hla, ziakmi thenkhatten ‘the Bible of modern Bengalee patriotism’ an tih hial, hian India mite zingah nasa takin hna a thawk a, hnam rilru an lo put phahna chhan pawh a ni kan ti thei ang(a bikin Bengali ho zingah). He hla hi kum 1896-a Indian National Congress(INC) Session-ah khan sak a ni a, January 24, 1950 khan Indian National Song atan puan a ni ta nghe nghe a. He hla atang ringawt pawh hian hla in mihringte rilru a chawh thawh theih zia leh mihring rilru a kaihruai theih zia lang chiang hle a ni. Tuna India hnam hla, Rabindranath Tagore a phuah ‘ Jana gana mana’ te pawh hi India ram a hnam chi hrang hrangte inlungrual a, unau anga in en tura fuihna te leh India ram mawi tak chawina hla a ni a, hetiang hi hnam hmangaihna rilru atang chauh lo chuan phuah theih pawh a ni awm lo ve.

Mizoram bik han thlir leh ta ila. Mizo te hi mahni a ro inrel hran a khaw hrang hrang a awm thin kan nih avangin, ram leh hnam rilru kan pu har hle a. Kan hla hluite han en pawh hian hnam rilru pu tura infuihna lam hlate pawh, hun hmasa lamah chuan a vang viau a ni. Hnam rilru min puttir theitu tura hla rawn inlar hmasa ber nia lang chu Mizo pawh ni lo, Zosapthara’n kum 1903-a a phuah,

Mizo kan ni lawm ilangin,
Kan hnam thatna zawng zelin,
Thil tha in kan ram timawiin,
Mizo lawm teh u
tih hi a ni.

Amaherawhchu, a hnu deuhvah Mizo tlangvalte rilru atangin hetiang lam hawi hla hi a lo chhuak ve leh tan a. Thanga chuan 1908-1911 chhung khan hnam hla pahnih, “ Mizoram, Mizoram, ka thlahlel che” tih leh “Mizo fate u, finna zawng ula” tih te a rawn phuah ve leh a. Hemi hnu lamah hi chuan hnam hmangaihna lam hla hi a rawn chhuak ta pheuh pheuh a. Kum 1939-ah Kaphleia’n,

“Zoram! Ka ram!
Lu chhum ban chhum huama, kan pipute sah zau
…….Mahni a ding turin,…. chakna finna min zuk pe la
Pathian leh kan ram tan lo nise…”

tih hla a rawn phuah leh a, hei zet hi chuan Mizoram a ngaihhlut zia leh mahni ke a ding tura a duhzia thu te a rawn tarlang chhova. Mizo te rilru ah pawh a tla na hle nghe nghe a ni. Kum 1930-60 chho vel kha hnam hmangaihna /hnam hla lo pianchhuah vanglai a ni kan ti thei awm e. Anni bakah hian Rokunga, Vankhama, Liandala, Thanga, Laltanpuia etc. te pawhin hnam hla tha tak tak an phuah a. Kum 1947 khan Central YMA buatsaihin ‘hnam hla’ inphuahsiak huaihawt a ni a, hetah hian Rokuna hla “Ro min rel sak ang che’ tih chu atan thlan a ni a, tun thleng hian ‘ Mizo hnam hla’ a ngaih a la ni ta zel a. He hla hi ngun taka kan thlir chuan ‘ Mizo hnam hi Pathian hnena hlanna leh Pathian hnena ro relsak tura intlukluhna hla’ a ni awm e.

Hei bakah hian Rokunga hla tho ‘Harh la, Harh la’ tih phei hi chu Mizoram buai lai(1966 bawr chho) vel kha chuan hnam hla pui a ni ringawt mai a, Mizo thalai tam tak rilru a chawk thova, thalai tam tak India sawrkar do turin ram hnuai lamah a tir chhuak a nih kha. Hun engemaw ti chhung chu sawrkar lam pawhin he hla hi sak an phal lo nghe nghe.

‘I ram leh hnam tan ding nghet la,
Thih thleng pawhin rinawm zel la,
Tho la, i ke in ding rawh’.
“Harh la, harh la, Zoram, i tlai ang e
..harh ru..aw hnam huaisen te u
hma lam pan zel ula,..thinlung tihuai rawh u..
kan hnam puanzar kan zar ve ang”

Laltanpuia hla, “Zoram hi kan ram a ni” tih te, “Independent kan Zoram tan” tih te chuan Mizo tlangvalte rilru a chhem alh a, kum 1966 a ram a lo buai pawh khan Mizo tlangval tam tak chu India sawrkar do turin an inpe chur chur mai a ni.

Tunhnai kum 10 chho velah hian nasa takin mizote hi ram leh hnam rilru putna kawngah kan harhchhuak nasa a. Hei hi kan rilru a lo changkan tak vang leh khaw hawi a lo zauh tak vangte, tlawmngai pawl leh zirlai pawlte hmalakna avangte leh politics kal fuhloh avangte a ni awm e. Hnam hmangaihna hla pawh tunhnaiah a lo piang chho ta zel a. Ho te a lang tangkai ve tak chu, tunlai a hnam hmangaihna hla chhuak thar hote hi a thu a that bakah a thluk a mawiin a satute hi tunlai zaithiam lar tak takte an nih avangin thalai ten kan ngai thla nasa a. Hnam veina rilru min puttir. Hei hi thil tangkai tak a ni awm e. C.Zoramliana hla

“ Kan vanglai hun leh ni zawngte
Kan ram tana hlan zelin;
Fam dairial pawh chang ila,
Kan sakruang Mizoram tan”
tihte, Daduhi hla,
“ Aw zofa i thanharh hun chuan
Kan ram, kan hnam min phel darhtu
Chi intih bingna hi sirah hnawlin
Hmatiang sawn zai relin, Kan leng tawh ang”

tihte hian Mizo fate hi chi leh chi, inthliar lova lungrual taka rilru hmun khat pu a leng ho dial dial turin min sawm a. Kan ram leh hnam chimrala a awm loh nan te, kan ram zim te hi phel darh a nih lohnan te a thahnem ngai taka thawk turin min sawm lawm lawm a ni. Tunah chuan independent duhna rilru a bo tawh a, kan nationalism pawh a tum(goal) a lo danglam ta. ‘Ram leh hnam rilru i pu ang u’ kan tih chuan ‘ kan ram hi a zim tawh em a, chuvangin thendarh a nih a, hnam dangin min chimral lohna turin tan i la ang u’ kan tihna tluk a lo ni ta.

“ Chhinlung a chhuak zofa mi huaisen te,
Thian chhan thih ngam a, pipu sul sutute;
Tunah ngei hian an dungthul leh ang u,
Lung kan rual chuan kan hnam a him ngei ang”

tiin zofa zawng zawngte chu inpumkhat turin min sawm a, kan ram thendarh a nihlohna turin tan la thar turin min fuih sauh sauh a. Tun hnaiah Mizoram thendarh tuma beih a’n ni chho te hi Mizo hnam rilru pu tan chuan a na in, a lungchhiatthlak a,

“ Ka dawn thin kan Zoram hi
Engah nge hnam khat unau te
Doral an chan tak hi,
Hmelma duhthusam in maw,
Kan hnam leh kan ram a phel ang maw !
Kei zawng thinlai a na, ka phal thei lo”

ti a indawm kun ngawih ngawihna tham a ni. Mizo history a chhim leh hmar indo chhan ni an sawi thin chu,

“ Bunghmun pai ang pawm tawh hnu,
Chengte ah lam ang let e, Lalpuithang lema”

tih mai a ni. He hla tlar hnih avang ngawt a indona a chhuak thei anih chuan, kan ram leh hnam hmangaihna hla neih zozai te hi chuan Mizote rilru ah nasa takin chi a tuh ang tih i beisei tlat ang u.
Tunah chuan ‘decade of nationalism’ ah Mizote kan chuang kai ta a. Hnam dang nupui/pasal a neih te chu a tum pawh tum chhin tawh lo ila, Zo hnahthlak zawng zawngte inpumkhat a, inzawmkawm(unification) tura beih a nih lai mek a, a inla hrang zawng a chetna te hi i bansan tawh ang u. Tichuan kan ram hi a lo par vul leh dawn nia.

“ Chu hun chu ka nghakhlel e,
Lungrualte a chhinlung chhuak,
Hmatiang kan sawn hun tur chu,
Zoram mai duhtawklovin,
Khuavel kan la chhing ngei ang”

Similar Posts:

Recent Posts:

19 Responses to “Ram leh Hnam Hmangaihna Hla”

  1. 1
    hiho Says:

    1st na a chuan nge ka coment in delete bik kher?!!!! edit leh tum mek lai nih kha,, cuan hei thil hi post tha a ti bur..

    Report this comment

  2. 2
    coolsoul09 Says:

    Nationalism chungchangah hian ngaihdan a inang lo thei viau mai dawn a. World History kan chhiar atanga kan hriatnate a pawng a paw taka pawm viau mai te pawh hi sim a tihchi zaw phian mai thei a ni. History is the history of the victors an tia mi kha?

    Nationalism pawh ram leh hnam hmangaihna thinlung hi a ni mai a. 1789 hmalam pawh khan ram leh hnam hmangaihna thinlung hi nei an awmzia chu kan hmu a. French Revolution atanga intan chauh anga sawi hi chu pawm a har deuh. Washington-a te ho te kha..nationalism nei hauh lovah kan chhuah mai anga sin.

    Mizoram “decade of nationalism”-ah kan lut tan..if this is so, it sounds like it’s gonna last only for a decade.

    Ropuiliani te khan, ram hmangaihna thinlung an nei phak lovah kan chhuah dawn tihna a ni em? A khua leh tuite chauh a hmangaih kan ti ngam chiah em? On what basis are we making conclusions then ? Making conclusions on this kinda topic is not a cakewalk.

    Post tha tak erawh a ni. A chhiar pawh a nuam a. Very academic though.

    Report this comment

  3. 3
    XaiA Says:

    “Zoram hi kan ram a ni”

    “Ka pianna Zawlkhawpui” pawh hi Patriotic song chiang khawp mai :!:

    Report this comment

  4. 4
    H.Vangchhia Says:

    In en hran loh chu a theih ang mahse, independent ram hran hranah kan awm tawh hlawm a, (thanks to the Englanders grrr)insuihkhawm leh chu a har talh tawh ang. Unau hmel hai erawh hi chu thangthar chhuan hnih velah chuan a zia tawh mahna le. :(

    Report this comment

  5. 5
    H.Vangchhia Says:

    Xaia hei hi enge i ngaih dan le , rilru adek zak thin ka ngaithlak hian

    https://www.youtube.com/watch?v=ZRMT-ybKjuw

    Hei hian ngaihtuah a ti thui
    https://www.youtube.com/watch?v=5iEkopYdkDU

    Report this comment

  6. 6
    XaiA Says:

    HV,a tha dup dup khawp mai,mahse a tlar hmasa ber a sak chiah khan ‘I saw the Light thluk kha a ni dawn maw ka tia!

    Report this comment

  7. 7
    dr_feelgood Says:

    Nationalism hi engtia ‘promote’ tur nge ni ang? Keini Zo hnahthlak te hi hnam khat kan ni chung pawh hian kan ram leh hnam kan treat dan hi chu a lung awi thlak loh. American leh Australian, pem khawm mai mai te pawh mahni ram hmangaih na ah kan tluk tlat lo. Kan hnam a la naupan vang ani thei angem?

    Report this comment

  8. 8
    Taikhery Says:

    :D sei over :D

    Report this comment

  9. 9
    H.Vangchhia Says:

    dr_feelgood, #7 hi hnam nauan vang ka ti theilo. Zohnahthlak te hi mi chapo leh mahni hmasial tak, midang thu zawmpui aia mahni ngaihdan kal tlang pui tum tlat mi kan nih vang niin ka hria. “Kan hnam ala naupang em a,” tih hi chu chhuanlam ve mai mai niin ka ngai.

    Kan inti vei lutuk hi tumah kan tanrual pui thei lo a, mi sawisak rawn ah lo chuan kan tangrual thiam lo.

    Report this comment

  10. 10
    dr_feelgood Says:

    HV @9. Kan awmdan hi chu a lungawi thlak loh chu ka ti, mahse ‘kan sual vang’ ngawt chu kan ti phal lo deuh. Kan hotute emaw,India ram in min enkawl dan emaw, eng psychological disorder emaw tal hi chu anih ka ring. Tumah hian kan care tak tak lo. Vengkhat VC te pawh hi an term lai chuan an in ti strict ve em em a, an nih tawh lo hnu chuan engmah anni lo, thinlung lam ah conviction tak tak a awm lo tih na ani mai. Kawng nek peih peih leh ek in sah ching ching an ni duh phian.

    Report this comment

  11. 11
    coolsoul09 Says:

    Impumkhatna lam hi zoin, zawlbuk tih velah kan khel nek tawh a..ka ning deuh hlek a. Amaherawh chu, sawi hnu sawi nawn chang a awm te pawh a ngai a nih hi maw..

    Kan tawng a inanlohna hi kan buaina ber chu a ni. Inpumkhat tiharsa em emtu a ni. Mizo tawng kan tih tak ber pawh hi thenkhatin, mizo tawng a ni lo “Lusei tawng a ni” an ti nghat nghat mai si a. A buaithlak deuh a ni.

    Tawng inang lo na na na chu in tih unau viau mai a har a nih hi. Hnam tenau zawkho hian an tawng hi an thlahthlamin an hlamchhiah phal dawnin a lang bawk si lova, inpumkhatna tlangaupui vak vak hian kawngro a su thui hleithei lo a nih hi.

    Khawi ram nen maha inkhaikhin a tulin ka hre lo. Kan harsatnate hi bihchiang ila, kan sukiang thei dawn em? Engtin nge tuna kan dinhmun aia tha deuhvah kan inchhawp chhuah ang tih lampang hi ngaihtuah ta zawk ila…a pum khat te pawh kan la inpumkhat mah na..thangthar lo la awm zel turte hi chu kei, inpumkhat ahnekin an la intualvuak zawkin ka ring tlat pek..

    Report this comment

  12. 12
    H.Vangchhia Says:

    dr_feelgood, #9 a ka ziah khi kan lem zia ka sawi tumna anih khi. Piangthar dah leh ang mai hian kan thil tih hi kan peih rei ngailo hrim2.

    Report this comment

  13. 13
    Uaiizzz Says:

    Khawnge “Nangni leh keini” tih topic kha a awm tak daiha.. ka duh asin mawle… Ram leh Hnam Hmangaih awm deuh2 a lang, hmangaih tak2 leh tak2 lo te pawh an hriat dawn chauh asin le… :)

    Report this comment

  14. 14
    PimPom Says:

    Malsawmliana: mizote hi hnamah kan chianglo zawk a ni. Mahni identity pawh kan hriatloh avang hian hnam thenkhat, mizo hnahthlak thote pawhin mizo ka nilo anti ngam ngat zel a nia.

    Kan thianpa pakhat chuan Sipaiah pawh hian Mizo ka nilo Hmar ka ni ti ngat ngat duh pawl an awm ati :!:

    Report this comment

  15. 15
    ovala ralte Says:

    I thu ziak a ropui hle mai, i inbuatsaihna pawh ropui e, Mahse kan ti teh ang, keini MIZO te hi kan laklawh ru riau in ka hre thin, a hnam ang chuan MIZO kan ni ngei a, INDIA ram mi kan ni bawk. Chutih lai in, “VANDEMATARAM, JANA GANA MANA” hla ah te hi chuan kan tel ve pawn ka hre lo. a nih leh, eng nationalism nge kan chawisan dawn? Mizo nationalism hi chawisang ta viau ila, India nationalism nen hian a in nek mai thei lo maw?? MZP Movement 1981 khan, Zirlai tam tak man te kha “Anti-national” tih an nih kha, zirlai te erawh chuan HNAM CHHANA movement ah kan ngai nghet tlat si.

    Tunhnaiah pawh kan zirlai ten ZORAM NI hman an tum chu sawrkarna chelh tuten in zirtirna him lo tiin an pawmpui thei hauh lo a nih kha. Kum 1966 a thawhna a min bomb chungchang hi India nationalism pawm tute tan chuan a hnawk deuh a ni lo maw? mizo te tan eng Nationalism ah hian nge chian tur tih hi kei tun thleng a ka buaina a ni.A chiang in awm chuan min han hrilh ve te u.

    “AW ZORAM, KAN ZORAM, AW ZORAM KA NGAIHLU CHE” TIH NGE “VANDEMATARAM”/ “JANA GANA MANA” ??????????????

    Report this comment

  16. 16
    mzvision Says:

    Mizo kan ni kan hmel a thra kan tum a sang bawk si” tih te hi Mizo kan ni vek mai keini Burma leh Bdesh rama zohnahthlak te hi India ram chhung ami te nen. Kan Mizo nihna kan chhuang kan pawm hi a hmel a va mawiin a va thra em, vawng nung zel ila. Chu Mizo hmelthra tak mai chuan unauna te insuikhawmna te bei zelin kan ram tungding tur hian tihtur kan nei threuh – chu chu khawvel hriata puan chhuah mai ni lo thisen far tawp thleng poha sual kan ngam a ngai chu “tum sang” lai tak chu Independent country hi ani dawn lawm ni le :?:

    Report this comment

  17. 17
    Tarmita09 Says:

    @ovala ralte: I ti dik khawp mai. Nikum khan JNU atanga Pol Sc-a PHD nei naga pakhat Sweetland hmuh chhuah tum hian min lenchilha kan inkawm hrep tawh national anthem chungchang sawiin. Delhi JNU chhuak leh awm thang chuan chu pa chu hriat pawh in lo hre mial mah na. Chu pa chuan NE India hi Indian cultarily leh linguistically-in kan ni lova, Religious believe-ah pawh kan hrang hlak tiin a sawi uar fu thin. Foreign-ah pawh lecture pein a sin ve fo thin niin awmin a in sawia. A sawi danah chuan India kan thlenin Imigration-ho hian Indian ka nih pawh an ring ngai lo bawka, kei pawn Indian ka inti lo bawk tiin a sawi thin a ni awm e. ‘Khawi atanga lo kal nge I nih an tih chuan?’ ‘Sweetland’ awlsam takin ka chhang a ti ve hmaks!

    Chhut chian kan National anthem hi chuan min kan ve chiang alawm. Siamthat lamah lah hian tun thluak kan seng peih si lova.

    Report this comment

  18. 18
    Epistemology Says:

    “Nationalism” tih khawthlang ho tualchher tawngkam hi tunlaiah inhnialna fo a ni reng.

    Kan pi leh pute nationalist dan nen chuan thuhmun lo viau mai thei. Mahse, pi leh pute “nationalist” (quote/unquote) ngai lova chhuah hi chu eng maw “centric” deuh em aw ka lo ti. Nationalism hi zau deuhin hrilhfiah ni ta se. Engchin nge ahuam ang?

    Mizo identity or nationalism hi kan chik deuh chuan, Sailo ho hian kawng an lo sial thuk viauin ka hria. Inghirngho viau mahse, an lalram (Mizoram chhungah) venhim an lo tum ve nasa em em. Mizo identity leh territory notion pawh engemaw ngaihdan thuk tak an lo nei tih chu Colonial ethnographer ho ziakah hian alang nasa viau.

    Tuna Mizo nationalism kan tih lai tak hi engchin enge ni ang, khawthlang ho bawk tawngkam hawh ila, ethnicity laiah kan la tang bet a ni mi zawk em? Ka han sawi tum ber chu, Pi leh pu (sailo or fanai) ten kawng min lo sial sak hi hre tel ila tih te mai a ni e.

    Report this comment

  19. 19
    ovala ralte Says:

    Kan belh leh loks aw: Mi(sual) member tam zawk, pian ve hma (a then chu kan piang tawh a). Kum 1965 cho bawr vel khan Zoram political party pakhatin Aizawlah kawng an zawh a, an au hla (slogan) chu hetiang hi a ni:-

    A au tu pa:-Independent kan duh em?
    Mipui : Duhlo.
    A au tu pa: Engvangin?
    Mipui : Kan mawl lutuk.

    Chuan.. Pu Rokunga (RIP) chuan a hna thawhna bookroom a tangin a lo hria a. he hla hi a phuah ta a ni an ti: “Harh la, Harh la, Zoram i tlai a nge.” tih hi.

    Report this comment

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.