mi(sual).com

He thu lo chhiar tu zawng zawngte kan pi leh pute biak Khawzîng Pathian hmingin duhsakna chibai ka bùk a che u. Kan thupui thlan, ‘Sakhaw serh leh sángin nun a kaihhruai theih dân,’ tih hi ka sawi ngaihnawm thiam lo ang tih erawh ka hlau hlé a ni.

Engpawh ni sela, hre famkim tàwk lo hle mah ila, kan hriat ang chhun pawh kan sawi vek sêng lo ang a, kan thupuiin min kawhhmuh a tum lam kan hriat fiah theihna tûr tàwk erawh chu kan ngaihtuah dâwn a ni. ‘Sakhaw serh leh sáng,’ han tih hian a huap zau hle mai a, eng sakhua pawh ni sela, serh leh sáng nei lo chu an awm kher âwm lo e. Hinduism te, Sikhism te, Zoarastrianism te, te, Judaism te, Christianity te, Islam te leh Mizo sakhua ngei te pawhin serh leh sáng chu an nei vek a ni.

Khîng kan han sawi tàkte zîngah khian Kristianna leh ‘Mohammedant,’ an tih mai, Mohammed-a zuitùte sakhua(Islam) khi hnam sakhua a ni lo a, a dang zawngte erawh khi chu hnam sakhua, an hnam tâna Pathianin a pèk a ni vek tih theih a ni. Hèng sakhaw pahnihteah hian ‘Sakhaw kal sual,’ tia sawi theih tûr chî hi a awm duh hle a, hé mi chungchâng hi tlêm kan hrût hmasa dâwn a ni.

Sakhaw serh leh sáng hian a tha lam a chhe lamin nun hi a kaihruai nasa thei èm èm a ni. Judaism hi kum B.C. 2000 vèlah khân a lo intan a, Kaldai rama Ur khuaah chuan milem be thîn Tera chuan fapa a nei a, a hming chu Abrahama a ni a, he tih hun lai vèla lo piang hi a ni. A lo len deuh hnù chuan a pa milim siam chawp biak chu a duh ve lo a, hreipuiin a chèk chhe vek a, ani chuan engkim siamtù Pathian Jehova chu a bia a ni. Hei hi Juda hnamho sakhua Judaism intanna a lo ni tà a ni.

Tichuan hé sakhaw dân bù hian milem biak te, mahni mihringpui Pathian anga biak te a khap tlat a, serh leh sáng zawm tûra pui pawh a ngah hlé a ni. Nimahsela hé sakhua atanga pêng chhuak Kristianna, ‘Christianity,’ an lo tih thin chu Judaism sakhaw serh leh sáng thenkhat bâna a then la pawm chungin kum  30 A.D. hnu lamah khân a lo ding tà a, Judaism sakhuain milem biak leh Pathian anpui siama biak emaw,  mahni mihringpui ngei Pathian anga biak emaw an duh loh laiin, a duh lotùte zînga mi, mihring Isua ngei chu Kristiante chuan Pathianah an be tà.

Kum 70 A.D. hma lam deuhah phei chuan an sakhaw serh leh sáng thilah inhnialna te a chhuak a, an buai an buai mai a ni. Hun a lo kal zél a, an sakhaw serh leh sángin tih tûr leh tih loh tûr a phùt avânga an kalkawng zawh zélah chuan indona râlthuam hial an lo chelek tà a ni. Kum zabi 20-na tâwp lamah phei chuan hé sakhaw pawmtù thenkhatte chu indona râlthuam nêna infamin  United State ramhnuai pùk pakhatah an awm a, an state sawrkâr sipaite chuan man tum mah sela, râlthuam an neih ve si avângin an man thei bîk lo a, an chàkkhai làkna an dangchat a, an tâm chhuah tà a.

Tichuan, an chàkkhai làkna a pin tàk avâng chuan an awmna pùk chhûngah chuan an inhál hlum ta ringawt mai a ni.  Heti ang chî deuh bawk hi Africa khawmuala Ethiopia ramah a thleng tawh bawk a ni. Tún thleng hian Lebanon ramah chuan râlthuam nêna inbeih peih sà rengin Kristianho chu an la awm a ni. Tichuan, Kristiante sakhaw serh leh sáng dân chuan an nun a kaihhruaina avângin sakhaw dangte nêna inngeih loh phahna a thlen a, India ram ngeiah pawh buaina a chhuak ta fo a nih hi

Judaism sakhua atanga lo pêng chhuak ve bawk Islam sakhaw zuitù Mohammedant-ho hi an sakhaw hruaitù Mohammed-a chu kum 540 A.D.-ah khân Mecca khuaah a lo piang a, a sakhaw thu hril avângin a pianna khuate nên an inmil ta lo a, an khaw thenawm Medina-ah a kal chhuak tà a. Medina-ah chuan sipai a din a, a zirtîrna duh lotùte chu panin a sipaite nên chuan Mecca chu an va rûn tà a ni. Chuta tang chuan indona hriamhrei chuh zélin Jerusalem khaw inchuhnaah te chuan Kristiante nên râlthuam chelekin an indo ta thîn a ni.

Tún thleng hian khawvèl hmun hrang hrangah buaina chawk chhuaktùah an la tang reng a. An sakhaw serh leh sáng zawm dik duhna chuan khawvèl pawh a tirâlti ta a nih hi. Kristiante ang bawkin Muslim dân leh thurin(serh leh sáng)-ah chuan, ‘Heti zâwng hi a ni zàwk,’ tia inhnialna lo chhuakin a kal firfiak pâwlte an lo chhuak a, chùngte avâng chuan khawvèl pawh a râlmuang ta lo réng a ni.

Hèng túna kan han sawi tàk sakhaw pahnihte hi hnam sakhua an ni lo ve ve a, khawvèla hnam sakhua awmte hian buaina an chawk chhuak khât hle a, sawi tûr ting chuan khawii hmunah emaw chuan an lo chawk chhuak ve mahna le. Keini Zofàte pawh hian kan pi leh pute atang tawh khân sakhua kan nei  a, chu chu hnam sakhua bawk a ni. Engtik hun laia lo intan nge tih erawh chu sawi theih a ni ta lo.

Murekeka khuangchawi hma daiha intan tawh a ni tih erawh chu sawi theih a ni ang, a chhan chu kan pipute khàn an thih hnùah an thlarau chu Pialrâlah faihawt ringa nuam taka a awm theihna tûrin an sakhaw kawngkal indawt zéla an hman thinah khân a tâwp berah khuangchawi hian hnù an khár thîn a, ropui lehzual an duh chuan khuang chu an chawi nawn leh zél mai a ni. Chuti anga Murekeka pawhin khuang a lo chawi tawh avângin, ‘Murekeka Khuangchawi,’ tih hi hriat a lo ni tawh a. Zofàte sakhua lam hi i han bih ve leh teh ang.

A hmasa berah chuan kan sawi tawh ang khân kan pi leh pute chuan an thih hnùah an thlarau chu Pialrâlah fai sa ringa nuam taka a awm theihna tûrin an sakhaw kawngkal indawt zéla  an hman chhohnaah khân serh leh sáng an ngah èm èm mai a, an ulukin an puithú hle a ni. Sakhua an hmanna réng réng chu puithuna serh leh sángin a khat vek tih theih hial a ni mai âwm e. Chu chuan an inchei dânah te, an ei leh in dânah te, an zâi leh lâm dânah te, an eizawn dânah te leh an khawsak dân engkim maiah, an nun pumpui kha a kaihhruai avângin mahni chauha an khawsak lai te leh vântlâng zînga an khawsak lai pawhin nun fîmkhur tak leh mi dangte tâna hnawk loin nun an hmang a; mi dangte tâna hnawk ahnehin tlâwmngaihna nun mawi leh duhawm tak te, huaisenna te, chhelna te, mi dangte tân, tanpui ngaite tanpui nân te, hawihhâwmna te, dikna te, rinawmna te, taihmàkna te an nun chhuahpui tlat zàwk thîn a ni.

Chuti chuan an sakhaw kawngkal indawt chho ang zéla sakhaw serh leh sángin tih tûr leh tih loh tûra a phùt zawng zawngte zawm kim thlap tûra harsa tak leh hautak èm èm chung pawha taima tak leh tha thlah hauh loa an beih tâng tàngna chuan Pialrâl kai beiseina mai bàkah khaw khata mi langsâr leh zahawm, lal meuh pawhin a zah tham dinhmunah a dintîr a; chuti chauh pawh ni loin anmahni leh an thlah kal zélte thleng pawhin nun mawi leh zahawm nunpuiin siamtù Pathian zahna nun a neihtîr thîn a ni.

A dawtah chuan, Zofàte sakhaw serh leh sángin zawm tûra a phùt ang zéla an zawm hrám hrámna chuan engkim siamtù Pathian hi a awm tak tak a ni tih hriat chiannaah leh, chu siamtù Pathian chu a zahawmna te, malsâwmna pe thîntù a ni tih hriatna atangin, a hnèn atanga malsâwmna dawn leh zél tûr a nihzia hre chunga an chaw ei dâwn apianga an bâr hmaa siamtù Pathian hnèna a malsâwm sà pèk lèt ve thung duhna rilrù nei thei tûr khawpa an nun a kaihhruai dân te hi a ropui ngawt mai.

Tin, vângtlâng zînga an awm lai leh mahni chauha an awm lai pawha siamtù Pathian chu an vèlah a awm ve reng a, a hmu reng a ni tih hriatna avânga siamtù lakah engmah zèp leh puanhnuai a awm theih lohzia hre chunga zah taka ramhnuaia mahni chauha chaw an bâr dâwn pawha an bâr hma ngeia, ‘Khua tlai,’ tia chaw leh chawhmeh tlêm té an theh hmasak ziah dân te leh, khaw thar hmun tûr an ennaa ârpa chhiarkhuan kenga, an khaw thar hmun tûra âr a khuan leh khuan loh atanga chu hmun chu luah theih a nih leh nih loh an chhùt dân te hi chîk taka han ngaihtuah hian, kan pi leh pute’n siamtù Khawzîng Pathian an lo zah thiamzia min hriattîr a, an sakhua chuan anmahni mai ni loin an thlahte thlengin siamtù Pathian zahawmzia a hriattîr a ni.

A dawt lehah chuan, chaw eina hmuna naupang tawng lo tûra an inzirtîrna te leh, chhûngkhat nù leh pà berin thiang leh thiang lo an zirtîr thinna leh anmahni ngei pawhin an nunpui thin avângin îhé loa an tù leh fàte’n an zawm mai thei te, tún lai mi tam tak anga tleirâwl sual pawh nei loa an sakhaw serh leh sángin a kaihhruai thuizia han hriat hian an nun chu a lo ropuiin a lo zahawm tà a ni.

Chu tak chu an thlahte zélin an chhui ve zél a, he tih avâng hian a ni, Mizorama Sàp missionary lo kalte khàn an rama chawlh hmanga an haw laiin an hnathawhna Mission report an pèknaah pawh, “Kan awmna rama hnamte chu hnam kawlhsen tak leh hlauhawm tak, máwl tak, mahse an khawtlâng inrélbâwl dân te leh an nun chu a mawiin an hawihhâwm èm èm a, hnam máwl leh lehkha pawh nei lo ni sîin hnam changkáng tawhte nun ang hi an pu si a, an tawng lah chu a mawi èm èm mai a, khawvèla tawng mawi ber ber a tling hial ang,” an ti thîn a ni âwm e.

A tâwp berah chuan, kan sawi tawh angin an sakhua chuan serh leh sáng, thiang leh thiang lo a ngah kan tih tawh kha, ‘Khaw chhûnga hmeichhia leh nunau tithlabâr zâwnga chèt chîngte chu an chithlah tam hmain tihhlum tûr a ni,’ tih te hi an serh leh sáng zînga an thu inrochun chhâwn zél a ni a. Sa hrâng leh râl hmaa engmah ni mang si lo hi tún lai thleng pawh hian an ngam zâwng vete rîkràp an chîng duh viau a ni. Heti ang mi hi khawtlângah mi tangkai tak nih aiin mi hnawksak an ni duh phian zàwk lehnghàl.

Heti ang kawngah te hian an sakhaw serh leh sáng chuan kan pipute nun kha anmahni leh an tù leh fàte thlengin a tha lamin a kaihruai nasa hle a ni tih a hriat theih a ni. Tin, khuang vawi thum chawi tawh chinte’n an thlawhhma buh tha lai ngei chu mual khat kha, a mual pumin chung lêng savàte leh hnuai lama ramsà leh nungcha dangte ei atân khèkin chu mi muala an buh hmin chu an seng tel ngai lo a, ‘Zuva hrâi,’ an ti a ni. Chuti anga an tih chuan Khuanù hnèn ata malsâwmna tam lehzual dawnna tûr a ni an ti.

Tin, lo hâl tùkah hian thlai chi thlàkin an feh nghàl ngai lo a, an lo hâlah khân savà leh nungcha dang tam tak kâng hlum ngei tûrin an ruat a, chùng kâng hlum tàte sûnna nî atân hmangin nilêngin awm nî an kham thîn a, ‘Kâng râl nî,’ an ti. Ti chuan chu mi lo hâl tùk atanga a tùk thumna nîah chuan ramah âr nên Puithiam hoin an chhuak a, Kâng râl inthàwina an va nei thîn a. Puithiam chuan, “Chivai……, Khawzîng aw, Pathian aw, kan nun chhiat vânga kan tih a ni lo e, kan eizawnna kawngah chung lêng thlakhâwngte leh hnuai lama fuliafàte kan râl palh e.

I hnènah thuphâ kan rawn chawi e,” an ti thîn a ni. Hei hian Khua Pathian thil siamte an zahzia te, a siamtù Pathiuan an zahzia te leh a pawisawi an duh lohzia te a tilang chiang hlé âwm e. Tin, thangchhuahpà nih theihna tûra an sa kah tûrte hi pakhat kah harsa tak leh vâng tak a nih chuan a âiah hauhúk an kàp þhîn a, túl tâwpkháwkah lo chuan hauhúk hi an kàp ngai lo a, tûlna awm loah ramsà leh savà dangte réng réng pawh hi a pâwnga takin an that mai mai ngai lo, sakhaw serh leh sáng hian an nun a kaihruai tha èm èm a, hei hian kan pi leh pute nun lo ropuizia min hriattîr a ni.

Aw le, kan pi leh pute nun mawi tak mai leh hnam máwl anga chhiar ni sî, an nun leh khawsa zia te kha khawvèl hnam dang tam tak hian han hre chiang ngat sela chuan mak tiin an entawn ve hial ang e tih mai tûra mawi a ni e. Thu máwl té té anga lang an inrochun chhoh zélna chuan an tù leh fate a hruai tha a, ‘Kawng chhakah e la, kawng thlangah zung rawh,’ tih mai te pawh hian an thlahte zél chu nun dân tha leh dikah a hruai thîn a, ‘Tuikhur hnârah an e ngai lo e,’ tih te chuan hnam nun chu kawng dikah a kaihruai thîn a ni. Heti ang khawpa nula leh tlangvâl, tleirâwl sual pawh nei ngai lo hiala lo zirtîr thîntùte hi an va lo ropui èm!

Similar Posts:

• Hmeichhia leh chakaiin sakhua an nei lo
• Zo Sakhaw Zepui (chhunzawmna)
• Chungkhuanu (Pathian)
• MIZO SAKHAW BIAK DÂN LEH A TOBUL ~ 2
• Zo Sakhaw Zepui

Recent Posts:

• CFL Hmingthanga Thihcham Vawikhatna Pualin
• NGAIHNAWM KAWLEKSAWN – 2 :
• Pathian Kut Dinglam {Sunday Pual}
• ZO NUNMAWI HLUTNA
• NGAIHNAWM KAWLEKSAWN – 1 :

This entry was posted on Thursday, June 2nd, 2011 at 6:56 pm and is filed under Religion. You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0 feed. You can leave a response, or trackback from your own site.