Atlantic Charter leh Mizote

December 1st, 2013 1:13 pm by Laltanpuia Tpa

Indopui II-na kha Great Britain leh a thurualpui Allied Force leh, German leh a thurualpui Axis-te indona a ni a, hei hi khawvel Historian te ziak dan ber a ni.

Pearl Harbour, USA Sipai hmunpui chu 7th Dec, 1941 khan Japan Bomber 198 zetin an rawn nuai thut mai a, US Battleship 8, Cruiser 3, Destroyer 3 leh Indo thlawhna 50 chuang an rawn chhuchhe vek a. Hemi tuk 8th Dec 1941-ah chuan Great Britain Prime Minister Winston Churchil leh US President Roosevelth-te chuan Japan lakah indo an puang ta nghal a. Tin, atuk tukleh 10th Dec, 1941 ah chuan Germany, Italy leh Japan-te pawhin thawhhona thuthlung ‘Tripartite Pack’ an ziak ve nghal bawk a ni. Heng thil zawng zawng a thlen hma August 1941 daih tawhah khan US President Roosevelth leh Great Britain Prime Minister Winston Churchil-te chuan Atlantic tuipuiah indo lawnglian-ah hmalak dan thuthlung an lo duang lawk tawh a, hei hi ‘Atlantic Charter’ an tih tak chu a ni.

Japan hi Asia khawmualpui rama chhiar zinga ram hmasawn hmasa leh ralthuam pawh nei tha ber an ni a. Axis lama a tanna chhan pawh Politics ril tak, khawthlang sawrkar (British) in Asia ram tam tak a awp chho zel doletna atana ti niin, ‘Asia ram chu Asia mi te ta a ni’ (Asia for Asian) tih hi an thupui ah an hmang a. Hetihlaia British awpna hnuai atanga zalenna sual mek India hnam hruaitute zinga mi Netaji Srubash Chandra Bose, Indian National Congress President (1938-39) ni lai pawhin an Pawl chhungah ngaihdan inan lohna a lo pian tak avangin a nihna bansanin Indian National Army a din a, a kaihhruai Indian National Army (INA) te nen chuan Japan hmalakna chu dik hle a ngaiin Axis lamah tangin Japan nen tangtlang turin hma an la ve ta nghal a ni.

Hetia Japan-in hma a rawn lak tak avang hian Allied ho chuan lo dolet ve dan tur rang taka an ngaihtuah a ngailo thei ta lova. A tira indonaa langsar Allied lama tha thawh tak tak te chu Great Britain leh France sawrkar an ni a. Hetiang dinhmun a lo nih tak avang hian Great Britain leh France-te mangang chuan Russia sawrkar leh Europe ram hrang hrang an thurualpui theihte sawmkhawmin, ram 26 te’n Atlantic Chartar zulzuiin thawhhona thuthlung 1st January 1942 khan New Foundland-ah an lo ziak fel ta a. Heng ho tangrual sawrkar te hi ‘Allied Force’ tia hriat an lo ni ta a ni. ‘Atlantic Charter’ ah hian point pawimawh tak tak 8 dah a ni a. “He Indona-a Allied Force ten hnehna an chan chuan, Allied Force lama tang zawng zawng ram te chuan, anmahni hmalam hun tura an inrelbawl dan turah duhthlan theihna an nei ang” tih te bakah point pawimawh tak tak mimal zalenna atan thleng pawha pawimawh te pawh a awm a, vawiin thlenga India Constitution bulthut ‘Fundamental Rights’ tia kan hriat lo pian chhuahna bul pakhat pawh hi a ni ta a ni. Hemi avang hian India hruaitu Mahatma Gandhi-te pawh kha Allied Force lama tang turin an thlem thlu ve ta thung a.

(Netaji Srubash Chandra Bose leh Mahatma Gandhi te hmalak duh dan hi inang lo mahse India tana hna ropui tak thawktu an ni ve ve a, India mipuite tan chuan zalenna sualtu, Freedom Fighter ropui an ni kumkhua tawh ang. Amaherawh chu Great Britain sorkar thung chuan Freedom Fighter ti loin Hel, Insurgent an ti thung a ni. )

Hetihlai hian keini Mizo (Chin-Lushai) ram chu British India-a tel velo ram hran kan ni a. British Foreign Jurisdiction Act hmang a British Foreign Department hnuaia awp kan ni. British India-in a huam tel ve loh ‘Excluded Area’ tia dah hran kan ni a. India, Pakistan leh Burma ram chhunga rinluh loh ram hran kan nih avangin, Allied Force lam tang kan nih ve na tur pawhin a hran ngata thutlukna pawh siam a, Allied Force-a kan telve natur thutiam pawh siam ngai ani a, chuvangin, 3th April 1942-ah Mizo Lal leh Upa 300 zet te Aizawl Bawrhsap Mc Call chuan Aizawl-ah a ko khawm a. Chung Mizo aiawhte remtihna in Allied Force lamtang an nihna nemnghehna chu British hnam puanzar ‘Union Jack’ kal hualin chhechhamna an nei ta a ni.

He Indona a ataka thawkchhuak turin Volunteer Force (V.Force tia hriat) chu dinin Zoram hmuntin atangin Sipai tak V.Force 4000 (Sangli) zet leh Labour Corp-ah 3000 (Sangthum) te chu Indo naah chuan an fehchhuak ta a. He Indona ah hian Mizo tam takin nunna an chanin, hliam tuar thahnem tak an awm bawk a. ‘Imphal War Cemetary’ ah pawh khian Mizo tlangval thlan a awm nual a ni. Hei mai bakah huaisen lawmman British khuallehtui (Sap) te chauhin an dawn theih ‘Victoria Cross’ tih lova sipai huaisen chawimawina sangber ‘Millitary Cross’ dawng te pawh an awm nual a ni.

Indopui-II na a British leh a thurualpui Allied Force a Mizo tlangval ten huaisen taka an beihna avangin Upper Chindwin lamah chuan Japan ral umkir an ni a. Indona ah pawh hnehtu an ni reng a ni. Allied Force ten hnehna an chan takah chuan an thu lo tiam ‘Atlantic Charter 1941’ ang ngeiin Great Britain ram awp tam tak India, Burma, Pakistan, Ceylon, etc te chuan zalenna (Independence) an lo nei ta a. Keini Mizote chungchang pawh Great Britain Prime Minister Winston Churchill-a pawhin Parliament-ah a sawichhuak ngei a, mahse, British inthlan 1945-ah khan Clement R. Atlee-an hnehna a rawn chan takah khan Josefa hre ngailo Laldang a lo piang tih ang deuhin, Prime Minister thar a lo awm tak avangin Mizote chungchang chu sawi chhunzawm mumal a awm ta lo a, a vanduai thlak hle mai. Chutih laiin Mizoram lama kan hruaitute kha Politics-a nausen piang hlim ang, mit pawh la keu mumallo an nih avangin Politics-a an khawhmuh ala tawi si a, khati kha kan ni zo ta a, a pawi tih mai loh chu sawi dan tur a vang tawh hle.

British ho chuan Mizote chungchangah thilsual lian tak leh pawi em em an khawih a ni tih chu an hre reng a, a khattawkin sawi pawh an sawi chhuak leh zauh thin a ni. Khatih hun lai khan Mizote kha kan khawhawi ala zau loin kan hmakhua atana tha tur pawh kan hruaitu hmasate khan an la thlirlawk thiam lo em em mai si a. Chutih laiin Zohnahthlak hnam peng hrang hrangte kha vawin ni ang hian ‘Mizo’ tihah an la in hlawmkhawm thalo em em mai bawk nen, British awpna atangin India awpna hnuaiah, hnam fing zawk leh kum za tam taka upa zawk thuhnuaiah kan kun chhunzawm leh ta anih hi.

Kan hnam tlem vang leh naupan vang leh kan finna ala tlem avangin khatiang teh nuaih kha kan ni ta a, khatih hun lai khan kan Zoram politics kha a chiri tak zet a ni. Mizoram Politics kal zel dan tur chu chhumbung takin sap hoin an kalsan a, kan hranghlui Politician te zingah pawh ngaihdan tha tak nei thiam an awm meuh lo ti ila kan sawisual tampui awm lo ve. Khatiang dinhmun chiri leh khirh tak, kan aia hnam fing leh chak zawk ten thiam leh fing taka min dawi velna karah khan a kawtawp a tang ang maia kan ram dinhmun siamtha tur leh, kan dikna chanvo rahbeh saka kan awmna atanga kan hnam chhanchhuak tura rawn penchhuak hmasa ber leh awmchhun chu Mizo National Front (MNF) kha an ni.

Hetiang hian kan hnam chuan vanduaina tam tak tawk mah ila, kan vanduaina khan thil lawmawm tak pakhat hrinchhuah a nei a, chu chu ‘Hnam a harhna’ kan neih hi a ni. Hei hi a hlu em em a, kan hnam tan hian kan ro hlu ber a ni hial ang. Kha kan vanduaina leh harsatna nasa tak khan zalenna hlut zia min hriatchhuah tir a, MNF Movement alo hringchhuak ta a. Tichuan, tunhma a inngeih hleithei lo, mahni seh seh mual hranah ti thin Mizo hnam hrang hrangte kha, chhim leh hmar chhak leh thlang atangin MNF movement chhungah chuan lungawi takin an lut khawm ta ruih ruih a, vawinni a Mizo hnam (Mizo Nation) hnuai a hnam peng hrang hrang (Clan leh sub-clan) kan tihte hian ‘Mizo’ tiha lungrualna tha lehzual kan neih theih phah ta a, Mizo hnam ropui tak hi alo parvul ve ta hlauh thung anih hi.

Kan thu tawpna atan chuan hmeichhe thudawn deuhin, Indopui kha awmlo in India hian Independence hmu lo ta se, Mizote chu kan vannei hle zawkin a rinawm a, hnam tam takin Atlantic Charter an vanneih pui laiin Mizote tan chuan vanduaina a tih theih awm e.

Similar Posts:

Recent Posts:

5 Responses to “Atlantic Charter leh Mizote”

  1. 1
    Borat Says:

    A ngaihnawm khawp mai, lo chhiar ve hram teh u. In inchhir lovang.

    Wikipedia a an ziah liam mai “Mizo Hills were formally declared as part of British India by a proclamation in 1895. North and south hills were united into Lushai Hills district in 1898 with Aizawl as its headquarters” nen chuan a inang chiah lo..

    Foreign Jurisdictions Act chhiar duh tan hetah:
    https://ozcase.library.qut.edu......ic_c37.pdf

    Report this comment

  2. 2
    lr hlonchhing Says:

    A ngaihnawm hle mai (Y)

    Report this comment

  3. 3
    Sihtea Says:

    A beng var thlak hle mai.
    Kumpinu sawrkar in kan hnam hma khua a rel fel hman ta lo kha,
    kan hnam tan hian a pawi vawng vawng a nih hi.

    He ti hian hla in ka phuah ta hial a.

    Kanzoram leh hnamhi eng ti zaizia nge ni le? kan duh leh tum vang reng pawh ni miah lovin, Kumpinu
    sawrkar in ZOFA leng hnamtin te
    ramthum ah min then darh;
    Eng ti zia nge ni le?

    Kunpinu sawrkar ropui chuan in
    thiam na tinreng min zirtir hma
    sawnna min pe,
    Chatuan nunna lamtluang
    sakhawthar nun min zirtir,
    mah se maw, kan hnam hmakhua
    a rel fel si lo.

    Kumpinu sawrkar in min tinsan tak hnu chuan min hualtu hnam lian ten kanram an in sem, Bangla mi,
    Burma mi, India mi kan nih hnu chuan, U leh NAU nisi kha
    mi hrang e maw kan in ti.

    ZOFA leng naunawn lenrual
    lung duh te u, boral na tuipui
    zauva kanhnam a pil hma hian,
    thinlung hmunkhat pu in ram leh
    hnam chhanchhuak tur in,
    suih lungrual in haw u,
    i in suih khawm ang u.

    ZO hnahthlak hnam tinten in suih khawm kan duhloh chuan, Lal Isua
    ring duhlo sakhaw dang bia ten
    min chimral zel ang a, Lalpa’n ram
    min pek hi min neihsak reng ang a,
    kanram hi kan chan hlen ang.

    Chhinlung chhuak ZO hnahthlak
    hnam tin reng te u, kanram leh
    hnam kan sakhua veng him zel
    tur in, i in suihkhawm ang u
    kanhnam hi kan tan rual chuan
    hnam zah awm kan ni ang a,
    kanhnam hi a ding chhuak ang.

    He ti’ang lam hla hi, kan hnam a dam khaw chhuah zel theih nan kan ma mawh hle tawh ni in ka hria a.
    Ka thiam dan ang ang in ka phuah
    chhuak ta a ni.

    A thluk pawh a awl a, mipui in
    an sak hup hup theih tur in
    ka siam nge nge a ni.

    Report this comment

  4. 4
    Thangpasaisira Says:

    Bengvar thlak hle mai (Y) Vai ngalsin te hnuai ah kan hawi kan hawi tawh mai a nih hi hairehai :-)

    Report this comment

  5. 5
    Sihtea Says:

    Tan rual lam ai in, in then darh lam kan pan mek chu a ni si a le,
    kan hnam hma khua hi a pik in
    a veng lo hle in ka hria a.
    Vai ngalria ho hian min chimpil mek a, min la chimral lo vang tih a sawi theih ta love. Tripura leh Cachari te ang khuan kan ral riai riai palh mai ang tih a hlauh awm khawp mai.

    Report this comment

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.