ENGTIK NI AH NGE I THIH DAWN ?

May 13th, 2014 3:00 pm by BigDaddy Hmahmatea

ENGTIK NI AH NGE I THIH DAWN ???

*************************************

Indopui pahnihna lai a ni a, Naples chu tangrual ho awpna hnuaiah a awm mek a. Naples leh Luciana inkarah chuan Ningani apiangin rel an tlan tir thin a. Indo lai thil van lai anih avangin a ruka black a sumdawng ho deuh hlir an chuang thin a, eitur, sa, vaihlo, thlai leh thildang dang an keng a, to tak takin an hralh thin a. Chutiang anih avang chuan he rel hi Black Market Express an tih phah a, tuman enge an tawh dawn reng an hre si lo.

March ni 2, 1944 zan chuan he rel hian a mi chuang mi 521 te nen, a thawk tu mi 6 nen, bungrua 511 tons chuanga rit nen chuan Luciana lam pan chuan muangchang in an tawlh chhuak tan leh ta. Medical students tlem bak chu  a ruka black a sumdawng ho vek an chuang a. He rel hi 500tons aia rit phur lo tura siam a ni a. Mahse indo lai ani a, sumdawnna thilah an duham tlang bawk si a, an phurh theih zat bituk aia tam hi an phur fo reng a ni. Mahse rel chak tha pangngai anih avangin leh an kalna lam ah kawng chho vak a awmloh avangin a chuang deuh a han phurh pawh chu an pawisa vak lo.

Balvano station an pelh chuan rel a an chief Engineer Gigliani chuan kawng chu a chhoh deuh euh dawn avangin a engine mei pu hnenah chuan lungalhthei a tam thei ang ber tuah belh turin a hrilh a. Chulai kawng chho deuh laiah chuan 3km zet a thui ‘S’ ang deuh a kikawi kual leiverh an luh angai dawn a. Chulai leiverh chanve vel an lut tih chuan rel chu a ding ta tlat mai a, an mei tuah tu chuan rel chuan speed a la fuh lo anga chulai a kawng chho deuh chu a chhuak zo lo anih ring in mei chu a tuah belh sauh sauh mai a, mahse rel chu a che chuang lo, rei tak chhung chu a ding vang vang mai a. Brake man, Michael Palo chuan a brake pindan atang chuan chutia rel ding ta tlat chu engatinge ti a a pindan tukverh atanga hnung lam an hawi let chu a lo thim thap mai a, a reh thap mai bawk a. Palo chu rel atang chuan a chhuk a, rel pindan lam ava lut phei chu pindan hmasa ber atang chuan an reh thap mai a, a mi chuang ho chu muhil ang vek in an lo awm a, pindan dang pawh chu a lut kual zel a muthlu ang chuan an lo awm zel a, an en chian chuan mi chuang zawng zawng chu an lo thi vek mai a nih chu. Rel chu a kawng chho a a zo si lo, lungalhthei an tuah nasa bawk si, leiverh a atang bawk si, boruak awmlo chu lungalhthei khu chuan a lo ur hlum vek mai alo ni a. Mi 511 chuang zingah mi 5 chiah an dam chhuak a ni. He rel chhiatna hi a hun lai chuan rel a vawikhat a mi thih hnemna ber a ni. Rel hi a lu lam leh a mawng lam a engine nei chi a ni a, a lu lam hi leiverh kawngka ah a chhuak tep hman tawh nghe nghe a ni.

July Ni 17, 1996 khan TWA flight 800 chu New York a John F.Kennedy Airport atangin Paris lam pan in a thawkchhuak a. A thlawhchhuah atanga minute reilote hnuah Atlantic tuipui chung zawn, Long Island atanga chhim thlanglam zawna a thlawh lai chuan vawilehkhatah a puak darh ta vek mai a, a chhunga mi chuang leh a thawktu mi 230 zet chu chawp lehchilh in an thi chu a ni ta der mai a. Flight 800 hi engvanga puak darh ge an chhui ngial a, a cockpit voice recorder leh ‘black-box’ pawh an hmuchhuak na a an tlakna chan awmang hi an chhuichhuak zo ta lo. Lei lam atanga lo hmutu mi thenkhat sawidan chuan thlawhna puah darh hma lawk hian van lam hawi zawnga rocket emaw, meialh hlawm engemaw in kapchhuak an hmuhthu an sawi avangin mithenkhat chuan terrorist ho in lei lam atangin an kap tha a nih an ring deuh ber a ni.

Kan hriat theuh angin September ni 11, 2001 khan Al-queda terrorist pawl ho chuan thlawhna pali lai mai hijack in American Airlines Flight 11 leh United Airlines Flight 175 te chuan New York khawpui a World Trade Center inchhawng sang pahnih chu a mi chuang te chawp chuan an sut chilh tir lui a, tin, American Airlines Flight 77 chu Pentagon an sut luih tir bawk a. Hei bakah hian United Airlines Flight 93 chu Washington D.C. su tura an tih an tum tak a sut hma in Shanksvile, Pennsylvania daiah a tla bawk a. He thil thlengah hian heng thlawhna a chuang zawng zawng te leh, a hruaikawitute leh lei lama lo awm te nen tumkhatah mi 3,000 chuang tehmeuh in nuna an chan rup mai a ni a. Khawvel history a chhiatna thleng rapthlak ber te zinga chhiar tel a ni hial reng a ni.

Khawvela tuipui a chhiatna thleng zinga langsar ber leh lar ber mai Titanic lawnglian chungchang pawh hi hrelo kan awm kher lo ang le. Ni14 April 1912 khan Southampton atanga New York pan turin a vawikhatna atan a chhuak a. Amah hi 46000 tonne lai ni in a hun laia lawng lian ber ania pil thei lo tura duan a ni nghe nghe a, mahse a chhuah hnu lawkah vurtlang a su a, a pil ta anih kha. Mihring ten a pil theilo tura an duan chu a lo pil thei tehmeuh aniang chu mi 2207 chuang zingah 705 chiah an dam chhuak ta a ni kha.

Kum 1987 December ni 20  a ni a, khawvel hmuntinah Christmas lo thleng tur lawm turin khawvel pumpui  a inbuatsaih mup mup mai a, Manila lamah pawh Lal Isua kan tana a lo kal champha lawm turin mipui an inpuahchah nasa hle mai a. ‘Dona Paz’ lawng lian ve tak mai passenger phur chi ah chuan Takloban atangin mahni in lama Christmas hman tum Manila lam pan mi 1500 chuang lai mai chu a thawktu te nen chuan an chuang a. Christmas boruak in a tuam hneh tawh avangin lawngah pawh chuan boruak a tha in mi pawh an hlim hlawm hle mai a. Lawngah chuan chhun lamah intihhlimna te nei in zan lamah chuan hma takah a mi chuang tam zawk chu an mu hahchawl hlawm a. An hma lawka Christmas lo thleng tur te avang leh a tuk mai a an tum ram Manila thleng tawh tur an nih avang chuan an thla pawh a muang hle hlawm a, mahse enge an chungah lo thleng dawn reng an hre lo a, chumi kum Christmas pawh chu nung dam in an hmang dawn lo tih pawh an ring pha hek lo.

Hetih lai hian he tuipuiah tho hian an mahni lam pan chuan Phillipines oil phur lawng lian ‘Victor’ chu an mahni tawk zawngin tuipuiah chuan a rawn kal ve tih pawh tumah in an hre bawk hek lo. He lawnglian ‘Victor’ hi Phillipines lawng lian Oil Tanker an tih ang chi ni in  Oil thlitfim sa barrel 8300 zet mai Masbate thliarkar a Bataan Oil Refinery atang in a phur a. He lawngah hian a thawktu mi 24 an chuang bawk an heng lawng hnathawk ho pawh hian an hmalam hunha thil thleng tur chu an hre lawk bik chuang hauh lo  mai le. ‘Dona Paz’ lawnga chuang te ho thlamuang taka an mut siai siai lai chuan  thil ri bur mai  ring lutuk mai chuan a an mutui lai chu a ti harh ta zawk mai le, an lawng lah chu nasa em em mai chuan a nghing lawih mai bawk a. Eng thil nge lo thleng ta tih pawh hrelo chuan an tho chhuak a, mahni remhriat na lam lamah chuan an tlankual vel ruai mai a, mahse thil lo thleng chu enge anih reiloteah an hre ta nghal a. An chuanna lawng chu ‘Victor’ nen chuan tuipuiah chuan a lo insu chu ni in. ‘Victor’ in oil thlitfim sa barrel 8300 zet mai a phurh chuan kangmei a mankai ta nghal a, tuipuiah chuan a baw ta hum hum mai le.

‘Dona Paz’ a mi chuang te chu a an mangang tihngaihna hre si lo chu lawngah chuan an tlankual vel ruai mai a, mei lah chu a kang nasa ropui mai si, a then tuipuiah chuan an han zuangtla ngawt a mahse tuipui oil kang nasa tak mai chuan tui chungah chuan kang in lawng insu pahnih te chu a hual chhuak vek mai bawk si, a zuangthla hmasa apiang an kang hlum hmasa a ni mai a, thenkhat in life-jacket te an zawng a, mahse pindan pakhatah an lo dah khawm vek mai a, chu-a-chhapah a lo la inkalh zui bawk, tin, tuipuiah chuan oil chu kang lo pawh lo ni ta se, helai tuipui vel hi shark tamna a nih avangin dam khawchhuahna chance a sang teh chiam chuang lo a ni.

Lawng insu chhia pahnih a mi chuang te tan chuan tlanchhiatna tur chuang a awmloh avangin hu meipui nasa tak mai chu an ‘sepui ruah tuar’ ta tawp mai a. An lawng insutna bulhnai lawkah hian sumdawng lawnglian pakhat ‘Don Claudio’ chu a lo awm hnai hlauh mai a, tanpui turin a rang a rangin lawng insutna hmun chu an thleng nghal a. Tin, an mangang thu thawn chhuah chu sumdawng lawng dang 3 lai in an lo dawn bawk avangin a hmun chu an thleng ve thuai bawk a. Mahse ‘Dona Paz’ leh ‘Victor’ te chu meipui nasa takin a hual vek avangin  heng lawng pali te hian a hnaih takngial pawh an hnaih thei ta chuang lo a ni.

He lawng pahnih te hi an kang chhe ral vek a, tichuan tuipui mawngah chuan an pil ta ve ve a. He chhiatna thlengah hian mi engzat chiah nge thi tih a hriat tak tak theih lova, a chhan chu lawnga chuang zat ni a an chhinchhiah ai in Christmas dawn te a nih avangin mahni in lama haw duh mi an chuan hnem daih zawk thin vang a ni. A pumpui thu ah mi 1505 chuang puitling leh naupang leh lawnga thawk te nen an kang hlum ni a hriat a ni a, hei ai pawh hian mitthi zat hi tam tura ngaih a ni bawk. Mi 24 chiah he chhiattawhna atang hian an chhanchhuak thei a ni.

England rama Aberfan khua hi khaw lian lo tak mai, mi 5000 vel chenna khua a ni a, a khaw chung lam tlang pangah hian lungalhthei khur a awm a. He lungalhthei khura an thil laihna vung leh lungalhthei chhia te chu a khur kotlangah hian a 250 metres vel zet a sang in an chhek vum thur mai a, ralkhat atang phei chuan tlang tenau deuh emaw tih hial tura lian hi a ni reng a. He lungalhthei khur hi an khaw chunglam a awm anih avangin he Aberfan a cheng te hian chung lungalhthei khur ami vung, kum 7 chhung zet mai an lo chhekkhawm tawh te chu rawn chim anga an khua chu a rawn khuh hlup mai ang tih hlau reng rengin an lo khawsa thin a ni. He thil an lo hlauhthawn ruk em em mai hi October ni 21, 1966 Zirtawpni chuan a rawn thleng dik ta tlat mai le. Hemi zana ruah sur nasa tak leh ni engemaw zat ruahpuivanawn sur chuan chung lungalhthei vung te chu a ti chim ta rum rum mai le. Leivung leh lungalhthei chhia 2million tons vel tura tam chu Aberfan khaw lamah chuan a chim thla ta hem hem mai le. Chu leimin turu lutuk chuan tlang bulthut a sikul awm lam chu a pan ta hem hem mai a. A zawnah chuan engmah a awm thei lo, thingkung lianpui pui te chu a hnawl tlu thla pah ta hem hem mai a. He lungalhthei khur leh khaw chhung inbiakpawhna tur hi telephone chu an thlun zawm ve na a mahse kum hnih chuang hman tlakloh a a lo chhiat tawh avangin warning in pek ngaihna a awm lo hrim hrim bawk si. Zing lam dar 9 ah chuan chung leivung leh hnawl te chuan Aberfan sikul chu a chhilh ta rup mai le. Sikul naupang tlemazawng tukverh a lo dak chhuak te chuan an lam pan a rawn chim hum hum mai an hmuh chuan tukverah an zuang chhuak hman hlauh mai a tlem azawng chu an him hman ta a ni. Mahse midang te chu an chhilh hnan ta thung. He chhiat tawhnaah hian naupang 116 leh puitling 28, an vai in mi 144 in nunna an chan a, Queen Elizabeth ll pasal Prince Philip leh Prime Minister Harold Wilson te pawhin a hmunah an tlawh nghal nghe nghe a ni. Henga mitthi tam zawk te hi chu in chim leh leivung velin a chhilh hlum ai mahin boruak tlakchham avanga thi an tam daih zawk a ni.

Hetiang chhiat rupna ang chi hi kan ramah ngei pawh hian kan tawng ve ta  zeuh zeuh mai a. Kum 1981 July ni 7 (Hetih hun lai hi chuan Middle School kan la kal a, kan chungte pakhat a thi zingah hian a tel ve nghe nghe) khan Kawnpui Dai-ah Mizoram-a Accident rapthlak ber a thleng a, Shillong lam atanga Bus Service lo chho Mizoram State Transport Bus ZRX.82 chu Kawnpui Dai, Khankawn an tih mai thlen hma kawng thlang lamah a lum a, a lumna hmun hi a thui vak lo hle a, kawrah zuk tla thla-in a zuk innghat ta a ni a, hemi tum hian a chuang zawng zawng zinga mi 34 zet chu an boral a ni a. Kum 1992, August ni 9 zing lam dar 4:00 vel khan Hlimen quarry chu a chim thut mai a. Kha chhiatna thlengah khan in 16 chhia in mihring 67 zet in nunna hlu tak an chan a ni.

Hetiang hi a nih avang hian mihringte hian engtikah nge kan hun tawp hi kan thlen dawn a, engtikah nge kan thih dawn hi a tu-amah hian kan hre lawk lo hrim hrim mai a. Heng chhiatna thleng hrang hrang kan rawn sawi ami te pawh hian chuti maiin an thi dawn tih an hre lawk in an inring bik hauh lo ang le. Keimahni theuh pawhin kan thiante leh kan laina hnai boral ta te han ngaihtuah let ta ila tamtak chu natna avang ni lo beiseiloh deuh a hun lo taka thi thut an awm nual ngei ang. Zep thu cheng lo tamtak te phei chu thlarau lam nun a la inpeih lo ve tak tak te pawh an awm nual in a rinawm bawk. Chutiang a nih avang chuan tute mai pawh hi englai pawh hian thi thut thei vek kan ni a, chuvangin eng hunah pawh thi thut dawn ila keimahni theuh hi kan thlarau lam nun hi kan inpeih a lo va ngai tak em. Mihring tan vawikhat thih ruat a ni a chumi hnuah rorelna a awm dawn tih kan Pathianthu in min hrilh mauh mai si a. Kan thih hnu a rorelna hma a kan din hunah chatuana nunna chang thei turin kan thlarau hi englai pawhin a inpeih em tih hi i inngaihtuah thar leh theuh teh ang u khai. Engtik niah nge kan thih dawn kan hre si lo….

BigDaddy Hmahmatea
Kulikawn

Similar Posts:

Recent Posts:

2 Responses to “ENGTIK NI AH NGE I THIH DAWN ?”

  1. 1
    H.Vangchhia Says:

    Post tha tak a ni e (Y)

    Report this comment

  2. 2
    chhana Says:

    A bengvarthlak hle mai i thu rawn chhawpchhuah ho khi.
    Ni, Lal Isua lokal hnaih tawh zia hahipin kan sawi thin. Chu aia pawimawh zawk chu kan thih hun tur kan hre lo hi a ni. Chhiatrupna i rawn ziah ang hi tawk ve kher lo pawh ni ila tun atanga kum za tlin hma in kan tan chuan mithianghlim lawr a awm dawn tihna a nia; chuvangin i sawi ang hian inpeih chu a tul khawp mai.

    Report this comment

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.