mi(sual).com

Mizo ten induhsakna tawngkam kan hman thin te hi kan lo ngaihtuah chiang ngai em? Hnam hrang hrangin induhsakna tawngkam chi hrang hrang kan nei a. English hoin “Good Morning, Good Night, God Bless You, etc” an han ti thin te, French ho in, “Bonjour, bonsoir, etc,” an han ti no hnap mai te leh Spanish ho “Adios, Buenos dias, etc” te pawh hi an nalh thin khawp mai. Muslim ho in, “As-salaam alaikum” an han ti kuai rai mai te hi a mawi ka ti a. Chutiang chuan hnam hrang hrangin kan duhsak te hnen a hlan tur tawngkam tha leh mawi kan nei thin. Mizo tena induhsakna tawngkam kan neih te pawh hi an lo duai bik lo khawp mai. Vawi tam tak a awmzia dik tak ngaihtuah ngai lova kan lo hmang liam mai mai tawh thin a ni pawh in, i hmangaih tak te, i mi duhsak zawngte leh khual tha i thlen niah te a awmzia dik tak hre chungin, duhsakna tak tak nen heng tawngkam te hi i lo hmang tawh thin dawn nia!

1. Chibai : Krismas chibai kan inbuk thin a, chutiangin kum thar chibai te, pianchamphaphak chibai te kan inbuk thin bawk a. Thian tha in ngainatna tih lan nan te; chhungkhat laina, rei tak kan inhmuh tawh loh hnuah kan in lawm a ni tih tihlan nan te leh thil dang dang ah pawh ‘chibai’ hi kan hmang uar hle mai! ‘Chibai’ tih tawngkam hi lo awm ta lo se a buaithlak ngawtin ka ring. Kan inlawmna leh induhsakna kan tihlan theihna langsar ber a ni hial awm e.

Rev. Liangkhaia sawi, kan pastor thin Rev. Vanlalringa sawi chhawn leh, tun thlenga ka benga la cham reng chu ‘Chibai’ tih tawngkam lo chhuahna hi a ni. Hmanlai chuan chi (salt) hi thil vang tak a ni a, hlut pawh a hlu hle. Chi teng turin ram hla tak tak ah an kal thin a, ramsa kawlh leh ral hlauhawm tak karah, ngaw thim chhah mup mai kal tlangin, harsa takin chi hi an teng thin a ni. Chutiang chuan an kum khat daih tur te an teng lawk thin a. Hah tak in an rawn phur haw leh thin a ni. Chutianga hah tak leh ralti tak chunga an lak anih avang chuan an ngaihlu em em a, a ren thei ang berin an hmang thin a ni. Khual tha leh an duhsak zawng an thlen ni te hian, “Khawnge chi hmang ngeiin bai kan chhuan sak ang che aw”, an ti thin a. An ngaihhlut leh roh em em chi hmanga bai siam/chhuan chu an mikhual te an duhsak zia lantirna a ni. Chumi induhsakna tawngkam kal zel atang chuan “CHIBAI” tih tawngkam hi a lo chhuak ta a ni an ti.

Chibai kan inbuk hian kan thil neih hlu, thinlung taka duhsakna tak tak nen chibai i inbuk thin ang u.

2. Mangtha : Mumang tha tak mai neih a, duh ber te nen Khiang buk hnuai a zo thlifim lo dawn heuh heuh a, lungchim tak mai a kan in dawt ngawng ngawng lai han hmuh te hi chuan zing tho chhuak hlim pawh kan hlim nui vur vur thin a nih hi. Mumang tha tak neih chu a nuam a ni! Amaherawhchu, mangchhia i mang ve tawh thin em? Mangchhe man hrehawm zia ka hriat hnu chuan kan induhsakna tawngkam ‘mangtha’ tih lo hlut zia hi ka hriat chhuah phah ta.

College kan kal lain hostel ah ka awm thin a. Kan hostel hi ramhnuai, dil zau tak maiin a hual vel a ni a. Ka room hi a fal deuh hlek a, mi pawhin min rawn kal pawh lo in, a then phei chuan engtin nge i awm ngam te min ti mai mai thin. Ka room atanga hnai te dilah chuan mipakhat hi a tlahlum ta mai a. Ni thum lai an zawn hnuah an hmu chauh a ni. Chupa tlakhlum zan atang chuan thla hnih chhung zet mai, zan inkarthlakin mangchhia ka’n mang ta mai a nih chu. A hmasa ber zan chuan kan venga zu zuar thin, ka hriat chian em em pa hi khawtlang mipuiin kan lo man a, mipui zi nuai nuai karah chuan a hma ber pawlah ka ding a. Chutih lai tak mai chuan an kuai bungbu a, a nghawngah an chhawk ta mai a. A chiang hle mai, ka harh zawk a, a thisen per leh lu bung te chu tun thleng hian ka mitthla ah a la cham a ni. Eng teh ualah ka ngai lo va, a hnu lawkah ka muhil ve leh mai bawk a.

Mahse a tuk tukleh zan ah chuan mangchhia bawk ka mang leh a. Chumi tum chuan kan veng thlanmual ah hian ka lo kal a, thim hlim thlahrang awm duh hmel deuh hun lai ang hi a ni. Kan thlanmual lai taka thing awn ah chuan mi pakhat hi a lo in awkhlum zar mai a. Tunge niang aw tia ka va pan hnaih lai mek chuan, a rawn hawi thut a, hmel rapthlak tak mai hian min rawn chhiatkhum ta mai a. Ka hlau lutuk chu ka thu chhuak hlawl a, ka khur nghal deuh hlawk hlawk a. Khatiang reng renga hmel rapthlak kha ka la hmu ngai lo. Ka muhil chhunzawm thei ta lo a, ka tlaivar ta ringawt a.

Chutiang chuan zan inkar danah mangchhia ka mang cho ta char char a, a thente phei chu tun hnu a ka ngaihtuah let leh pawh a min ti khur thei te an la ni. Mak deuh chu hetia mangchhia ka man avanga ka harh hian dar 2:00 a lo ri deuh chiah chiah zel a. Ka thiante hnenah ka sawichhuak hreh sia a, zan lo thleng tur hi ka huphur ngawih ngawih thin a ni. Class atanga ka room a haw te hi ka hreh phah ta hial a. Chaw ka eitheih loh phah a, ka rihna kg 5 chuangin ka hloh hial nghe nghe. Isua hming sawiin ramhuai te an tlanchhia tih kha ka hrechhuak a. Ka banphak maiah hian Bible ka dah a, a hnu deuhah phei chuan Bible pawm chungin ka mu ta hial thin a ni. Science subject la ka ni a, scientist nih tum ka ni, chuvang chuan thil chiang taka hriat zel ka duh a, thil pawh ka chik thei viau. Tunah pawh hian chuti tak chuan Pathian hi ka ring lem lo va, a awm tak tak nge awm tak tak lo tihte pawh ka ngaihtuah fo thin. Mahse tun thlenga mak ka la tih ve mai mai chu, Bible ka mutpui zan apiangin mangchhia ka mang ngai lo tih hi a ni. Ka hlauh thin em avangin Bible ah khan rinna ka nghat a, chu chuan engtin emaw ka rilru lamah hna te pawh a thawk ve a ni mai thei!

Mizo ten induhsakna tawngkam atan ‘mangtha’ kan ti thin hi a va duhawm em aw! Mangtha lo neih chuan kan nunphung a buai a, chaw ei a harsa a, hriselna a tlahniam a, mihring nun a hrehawm thin. Zan mut dawn a induhsakna lantir nan chauh kan hmang tawh lo va, in then tur in thlah nan- inhmu leh ngai tawh reng reng lo tur  leh la inhmu leh thin turte inthlah nan te pawh a lo tangkai zel mai! Eng pawh ni se, khawi hmuah pawh awm la “Hring nun hlim taka i hman theih nan mang tha tak i mang thin dawn nia”!

3. Muttui: Ram pawnah lehkha zirin rei tak ka awm a, chhungte leh thenrual tha te mai bakah khawtlangin min thlir a. Ka lakah beiseina sang tak an nei a ni. Master degree zir zo a in lam pana ka haw tum te chuan kan Kohhran upa ho atanga Kohhran mite ber thlengin chaw eiah min sawm kual a, lal ropui tak hmuah in min lo hmuak a. Kan veng chanchin buah ka pual bik column siam in, an mi kawmna te chu an chhuah ang chuai chuai a.

Mahse a daih rei lo, nun tak tak a rawn intan ta. Eng hna nge ka thawh ang a? Engtin nge heng beisei nei chau tak tak te tan hian beiseina eng siamtu ka nih theih ang? An mi beisei ang ka phak loh chuan a zahthlak dawn a ni. Chutah hna thawh mai tur a lo awm ta lo lehnghal. Thla khat a liam a, hna nei lovin thla hnihna pawh a liam leh a. Chutiang chuan hun a kal chho bek bek a, thlaruk a tlin meuh chuan ropui taka min lo hmuak tu te khan min melh hrek hrek tawh a. Khawlai chhuah nikhuain, “Eng hna nge i thawh tak,” min lo ti chamchi bawk a. Tlangval huaisen, pasaltha ramchhuak, thangchhuah puan nen meuh a rawn haw in, “Engmah ka la thawk lo,” ka’n ti chau raih thin mai chu(h), ka lo inchhuan ve na thin leh ka zahawmna zawng zawng pawh tuboh ser sawm a chhut dip vek ang hi niin ka hre thin. Ka hma lam hun ka thlir a, a thim ka ti a, beisei ka nei lo a, beidawnna mai niin ka hria a. Chutah zan muttheih loh a rawn intan ta!

Zan muttheih loh hrehawm zia hi aw! A zangthalin kan mu a, inchung kan melh ran a, pang a kham ta tihah sir zawngin kan let a, chu paw’n a daih rei chuang lo. Kan let kan let a, kan let zankhua thak mai a ni. Rilru hah avanga thawk halh halh chang lah a tam. Mangchhia mang nen a inang deuh! Muttheih loh hrehawm zia in hriat tawh chuan tui taka mut theih hlut zia pawh in hre ngeiin ka ring a ni. Kan induhsakna tawngkam thlum tak mai, duh ber te hnen a sawi rem em em mai lehnghal, “Muttui” tih hian thu a lo va sawi hnem em. Thumal khat lek mah ni se, tui taka mut theih hlut zia te, chu chu hriselna atan te, mihring nun hlimna atana a that zia te ti langtu a ni si.

Muttui tia i hmangaihte i mangtha leh hun chuan, duhsakna famkim nen rilru taka lo sawi tawh thin turin duhsakna chibai ka buk che a ni.

Similar Posts:

• CHIBAI
• 2014 Chibai inbuk tawn nan
• A sawt tawh thin silo!
• ‘KAN NU’ TIH A CHHAL TUR KA NEI VE LO
• SMS hmangin tawng kan suasam

Recent Posts:

• NANG NEN NGEI HIAN
• June 2017, Mizo(ram) diary
• MIZORAM POLITICS A PARTY TE INCHIRHTHEHNA TAWP THEI LO: KAWNG CHHIA “MNF hovin anmahni mawng an hlim”
• Dawihzep
• CALL GIRL AN TI!

This entry was posted on Sunday, August 1st, 2010 at 1:41 pm and is filed under More than words. You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0 feed. You can leave a response, or trackback from your own site.