Entrepreneurship lama thalaite kaihhruai a hun

August 14th, 2011 3:30 pm by mzvision

- Joseph L. Ralte, Mizoram Entrepreneurship Network

Tunlai khawvel intlansiakna leh inelna ber, hnam dinchhuahna thu chu ei leh bar, eizawnna ngelnghet leh tlo, mipui nawlpui dinhmun siamthat alo ni ta, chu chuan kan dam-khaw-chhuahna a hril tak ber avangin mutthlu hman kan ni ta lo. Ngun taka han chhut hian vawiina Mizoram dinhmun leh naktuk maia kan hmabak tur hi a thim hle mai a.

Vawiin nia thapui thawha kan ram hruaitute’n hmanhmawh taka hma an lak loh phei chuan engtin tak awm ang zel I maw? Hnam anga thanharh hun a ni.

Mizoramah hian mihring 10,91,014 kan awm ve ta a. Kan sum leh pai dinhmun a chhe hle mai. Independent statistics “UT7” in kum 2009 thlenga India ram state hrang hrangte leiba neih dan a chhutna “Debt-to-GDP-Ratio” ah chuan leiba delh rih ber ber state 13 (India’s 13 most debt-ridden states) zingah Mizoram chuan 84% hmu-in leiba ngah ber state pakhat kan ni a.

Mimal tinin state sorkar leiba hi insem ta ila, ` 32,629.97 theuh leiba nei ang kan ni. Mizoram Per-capita income chu ` 44,758/- a ni. India rampum GDP-a kan thawh ve chu 0.09% chauh a ni. Sikkim tih lohah chuan India hmarchhak state dangte kan tluk lo hle a ni.

Mizoram sorkar – DP & AR statistics ang chuan state sorkar hnuaia hnathawk awm zat chu mihring 46,194 a ni a. Central sorkar te, Corporation te, District Council leh Bank hrang hranga thawkte nen hnathawk 53,295 zet an awm tawh a. Sorkar hnaa luh theihna ‘chance’ lah chu kum khat kalta khan MPSC-in hna 92 chiah an la thei a. DP&AR lamin hna 422 chauh an siam thei a. Kum khat kalta khan Mizoram sorkar-ah hnaruak 514 chauh a awm belh tihna a ni.

Chutih lai chuan Employment Exchange-a hna zawng mek in-register zat chu mi 49,825 zet an ni a. Post-Graduate – 1818, Graduate – 6386, HSSLC/PUC – 10509, Matric – 17767 leh thiamna dang nei neuh neuh 3953 an ni. Live-Register a inziaklut lo mi sang tel an awm bawk tih hria ila.

Hnathawh tur mumal dang a awm miau loh avangin heng kan thalai rualte hian hnaruak 514 chu an inchuh a ngai ta a ni. A thiam thei, result nei thate leh duhsaktu nei thate tan kawng tlem a awm thei. Chu chu zaa 2 vel an ni. A bak zawng zaa 98 te chu engtinnge kan tih tak ang?

Chumai ala ni lo. Mizoram-a High School 521 awmah zirlai 48881 an awm mek a. Higher Secondary School 95 awmah zirlai 17049 an awm mek a. College 22 awmah zirlai 9307 an awm mek a, University 1 kan neihah zirlai 2471 kan nei mek a. Zirna in dang Polytechnic, ITI leh Technical Institute hrang hrang – ram chhung leh ram pawnah zirlai za rual kan nei mek bawk.

Kumtin matric pass thar 8500 vel kan neih belh ziah a, HSSLC pass thar 4500, Degree Course pass thar 1300 vel leh post-graduate thar 500 vel nei ziah bawk anga chhut a ni. Chungte chuan tunhnai kum 1 atanga kum 10 inkar chhung hian eizawnna ngelnghet neih tumin hna an rawn zawng ve leh dawn a ni.

Chungte chu tuna kan population atanga tehin 30% – 35% vel an ni. Hetiang zela kan kal chuan tun atanga reiloteah hian hna hmu lo, kum 35 hnuai lam hi mi nuai 2 dawn lai Mizoram-ah kan awm dawn tih a lang ta reng mai. Chu’ng zawng zawng ngaihtuah chuan kan hmabak hi a thim hle lo maw??

State dang leh ramdangah chuan Industry leh Company lian a tam avangin government sector kherah thalaite’n hna an zawng lova, kawng dangah eihmuhna mumal tam tak an hmu thei thin. Private sector-ah inhnimphumna remchang tam tak a awm chung pawhin “hna-hmuh-loh harsatna (unemployment problem)” chu khawvel harsatna a ni.

Kan thalaite eihmuhna tura inhnimphumna kawng awmchhun industry leh enterprise lam lah chu thawpik thlak tak a ni. Kumin thlenga Industry department-a small scale industry tenau in register zat chu 7888 zet a ni na a, employment 3977 chauh a siam chhuak angin tarlan a ni.

Kan rama bank leh financial institutions te an che tha viau naa duhthusam ala thleng lo hle a. CD ratio hi rampum chawhrual (national average) chu 75% a nih lain Mizoram CD ratio chu 50% vel chauh a ni. Kan thalai mi sang rualin PMEGP hnuaiah bul tanna tur project an siam ve hlawm a. Kum kal mekah hian project 380 chauh bank hrang hrangin an sanction thei bawk. Priority Sector zinga pakhat Industry sector ah hian bank te’n loan an pek chhuah chu cheng nuai 7807 zet chauh a ni.

Economist ho chuan hna thawk thei (Workforce) nei tha si, hna thawh tur mumal awm lo hian ram than a tithu thin, an ti. Chhut dan chuan Mizoram mipui 40% zet hi hnathawk thei, sumpai thawk chhuak mumal si lo kan ni. Chuti a nih lai chuan Cachar lam atangin construction sector lama thawk tur an rawn lut ruih ruih a.

Khawchhak lam atangin an rawn lut ruih ruih bawk a. DC office statistics-a a lan danin thla 18 kalta chhung khan mi 8120 lai insak hna thawk turin Mizoram-ah an rawn lut a ni. Myanmar unaute hi engzat tak lo lut ve ang maw? Kan thawh theih reng, kan thawh loh avanga kan tawrhna hi a na dawn chauh a ni.

Harvard University-a mithiam Prof. Tarun Khanna chuan research a bei a. Vawi leh khata China leh India an rawn thang a, economy lo tha chho thut mai chu sorkarin office building lian pui pui leh stadium lian pui pui a sak tluk tluk vang ni lovin entrepreneurs te nau te te, sumdawng te nau te te an rawn din chhuah tak vang a ni a.

Mipui nawlpui anmahni tawk te te-in an lo intodelh a, hnathawh tur alo tam ta a, sum veivir alo tam tak avangin chhiah pek alo pung a, ram pahnihah te hmasawnna a rawn lang ta thut mai a ni, tih chu a thil hmuh chhuah a ni. A zirbingna ngaihnawm tak chu “Billions of Entrepreneurs : How China and India are reshaping their future and yours” tih ah a ziak a ni.

Mizote hi risk sang tak la ngam lo, a him lam ngaihtuah chunga eizawnna dap thin kan ni tlangpui a. Chuvang tak chuan sorkar hna kan bawh nasa a. Mahse, chutah chuan mitin tan inhnangfakna a awm loh mai bakah sum leh paia kan state hmasawnna tak tak thlen tur a nih loh avangin kan thanharh a ngai ta.

A kawng awmchhun chu “Entrepreneurship” lam hawia tlan vak mai hi a ni tih hi a chiang ta. Thapui thawha hmanhmawh taka chet a hun tak meuh. Chutianga hma la tur chuan enge kan tih tak ang? Ramdang leh India ram state dangte pawhin an tih mek, an kalpui mek, naktuk atanga hma lak tan theihna mai tur awm anga lang te chu:

1. Large Scale initiatives on Entrepreneurship-cum-Skill Development Programme: Ram pum huapin beihpui thlak a ngai. School leh College-ah, YMA leh KTP level thlengin. Thalaite kan in-capacitate a ngai. Kan in-motivate a ngai.

2. Access to early stage finance and establishment of State Venture Capital Institution or SFI: Bul tan nana thil pawimawh ber chu capital neih a ni a. Bank leh FI-ah harsatna namenlo a awm avangin state sorkar-in venture capital a siam a ngai ta. A thlawna pawisa sem lovin, a puk ngeia inpuk tir tur a ni. Soft loan te introduce a hun hle mai.

3. Conducting Industrial Survey: Kan rama industrial enterprise te dinhmun dik tak hre turin survey kan tih a ngai. Enge kan harsatna (constraints) tawh mekte hriatchian a, hmalakna thar tur ruahman a ngai hmanhmawh.

4. Skill-cum-Labour Mapping: Human resource kan neih tha kan ti ringawt thin. Engtiang chiah nge kan BA/MA rualte employability level te hriat a, eng sector-ah nge tualchhungah hnathawktu kan indaih loh dante hriatchian a hun hle mai.

5. Establishment of handholding support centres: Mipui nawlpui hi kaihhruai ngai, enge tih tur a, enge tihloh tur pawh hre lo kan ni. Thirfiana chaw barh (spoon feeding) ni si lovin, naupang kal thei hlim an bana kaia kalna lam tur kawhhmuh (hand-holding) hna kan thawh a ngai.

6. Introduction of Cluster Development Programme: Trade in-ang, thil inkaihhnawih hnaivai ho te a huhova hma lak theih dan zawn a hun. Productivity leh production a san theih nan, competentency a san a, raw-material a awlsam phah theih nan leh market-in awmzia a neih nan Cluster Development approach kan tan nghal a ngai.

7. Introduction of Single Window System: Bul tantu leh investor te’n department 4/5 atanga clearance leh registration an tih thin hi a buaithlak lutuk. Authority leh entity pakhat hnuaiah bul tan theihna kawng kan hawn vat a ngai ta.

8. Introduction of Rehabilitation package for Sick unit: Entrepreneurship hi risk a nih avangin chetsual palh awm thei a ni. India sorkar meuh pawhin he package hi a siam a, RBI-in tihdan phung mumal tak a nei bawk a. Suahsual hrim hrim avanga chesual lui ni lo, vanduaina awm thei hrang hrangte veng turin chawmdawlna chaw-fun kan siam a ngai.

9. Introduction of Work Permit System: Ramdang leh hnamdang mite hi pawngpaw hnawhchhuah ngawt theih an ni lo. Kan mamawh tlat hlawm alawm. Work Permit system hi legislate law law ila. Hnathawktu indaihlohna sukiang pahin an hnen atangin service tax la law law ila, kan revenue a san phah thei ang a, kan kalphung a mumal zawk ang.

10. Technology and Innovation Centre for R & D activities: Kan ramah thluak tha, ngaihtuahna tha leh thar, sumdawnna rilru pu lem lo, technology lama sang tak tak an awm nual mai. Chungte chuan research an tih ve a ngai a, an mimal sumin a tlin si lo. R&D centre kan din chuan thluak tha-ho ngaihtuahna chu hausakna atan kan awpkeu (incubate) thei ang.

11. Annual Calendars on Trade Fairs and Job Fairs: Kum tin kan entrepreneurs ten au te te’n an product tharte an phochhuah a, state dang leh ramdang sumdawngte nena inbiakna hun tha awmze neia kan ruahman a ngai. Chutiang bawkin corporate/company ho hna lak runpui te pawh Aizawl-ah ngei a platform siam hi a hmanhmawhtlak hle mai.

12. Setting up of Cold Chain and Exhibition Centres: Khawvelin a ngaihpawimawh em em chu “Market for efficiency and inclusion” tih hi a ni. Hmun remchang leh tha laiah cold chain facilities tam thei ang ber bun thluah a hun. Thingtlang lama kan agri-preneur te thar chhuahin khawpui lian zawk market a thleng thei ang. Chumai ala ni lo, Aizawl-ah international level Exhibition Centre din vat a ngai. District khawpui tinah Urban Haat ang chi mini-exhibition centre din vat a ngai.

Please send your feedback to joseph_ralte@rediffmail.com or sms at +919862566772

Similar Posts:

Recent Posts:

21 Responses to “Entrepreneurship lama thalaite kaihhruai a hun”

  1. 1
    DXBFreak Says:

    I agree…I’m in the front line :)

    Report this comment

  2. 2
    littlerascal Says:

    :-) (H) tha e

    Report this comment

  3. 3
    ngaihdan tha a Says:

    post tha tak ani

    Report this comment

  4. 4
    Jervis Nghaka Says:

    Tha khawp mai.

    Report this comment

  5. 5
    Rosangpuia Ralte Says:

    A tha ngei mai,,entrepreneurship lampanga in motivate hi kan mamawh takzet in ka hria (Y)

    Report this comment

  6. 6
    nastycool Says:

    Post tha tak a ni. Hei hi ka vei na rei tawh a. Joseph.l.Ralte in thiam taka a rawn ziah hi a lawmawm khawp mai. Mizo thalai entrepreneur te tana buaithlak ber chu capital hi a ni a. Bank leh FI lam hi dawr an har khawp mai. Kei ngei pawh hian tun ah hian project pakhat ka buaimek a, investment ah 3.5 crore vel ngai a, FI ho dawr a harsa khawp mai.

    Report this comment

  7. 7
    Benny Says:

    Hei zet chu a va han hlu tehlul em ! Ram hnuk, mimal leh chhungkaw thanna tur atana pawimawh tawpkhawk a ni.
    Post of the year-ah ka puang e.
    Kan ram economy siam thaa, tung dinga, chawikangtu tur kan va mamawh em !

    Report this comment

  8. 8
    Lily_parmawia Says:

    Hmasawn tan ve tur chuan kan chak lohna lai kan hriat hmasak phawt angai. Research tih khi a tangkai khawp ang. Sorkar ringlo lo hian engtin nge hma kan lak tak ang? Sorkar rinrawl bera neih chuan kan inti beidong leh mai mai ang tih a hlauhawm.

    Degree nilo SKILLS kan ngaih poimoh deuh deuh a hun. Lehkha zir lai hian degree in kan rilru a luah len ber thin hi thlak angai, a bikin thalai te. Mizoram chhuak BA/MA te skills nei mumal lo an awm thup thei tlat. Pawl hniam lam atanga by-heart system kan hmang hi kan tuar tran anih hmel.

    Thalai ten kan hawiher kan thlak ve a hun tawh. English Premier League vel mai mai tuipui ber lo hian thil awmze neiah rilru sen ve a hun. Stadium leh grass phah vang mai mai tih lawm theih thalai rual nih hi a zahthlak.

    Sumdawnna/Industry etc. tan dawnin mithiam rawih nan in senso hmasak hreh loh tur. A hloh theih dan, environment, competitors etc. chhut lawk ngai a tam ltk. Pawng risk la lovin, awmze neia risk lak thiam chin a hun ve ta.

    Tin, risk management kan hman nasat a hun ve tawh. Vawk farm neitu in vawk pul hri a len vang ngawtin a tlachhe tur ani lo. Insurance leh sorkar scheme hman thiam a tha. A thar beisei lovin a awmsa ngei hi hmanthiam tum ang u.

    Pawimawh ber chu sorkar rinchhan lo thei ang berin engtin nge hma kan lak ang?

    Report this comment

  9. 9
    Thangpasaisira Says:

    Comment phawt ang chhiar hma in :-$

    Report this comment

  10. 10
    troxx Says:

    To __joseph_ralte@rediffmail.com
    subj__feedback

    Report this comment

  11. 11
    aorta Says:

    finance lam hi a har a ni ang e.. entirnan 1 crore project ti tur hian kaltlang tam a va ngai tehlul em..neihsa nei lo atang a bul tan phei hi chu theih loh tluk a la ni.. kan mi hausa te kha han che hmasa teh se.. thuai vat

    Report this comment

  12. 12
    H.Vangchhia Says:

    Ku Joe hi a ngaihtuahna a tha thei ngawt mai (Y)

    Report this comment

  13. 13
    misuala Says:

    1)Hei chu ka tui zawng tak a ni tlat maia…. phawt
    2)Mahse kei chuan tunah hi chuan ka tan ngam lo phawt..
    3)Mizo thalai hi chun tun dinhmunah chuan Entrepreneurship zeal kan la nei lo hle in ka hmu bawk(a chhan ka hre lo)
    4)Capital chungchangah chuan khawiah mah a awlsam lo ang
    5)Entrepreneurship tha taka kalpui tur chuan sorkar leh FI(Bannk lam) leh Entrepreneur te an in thlawp that a ngai hle ang.
    6)Bank lam chuan Repayment an ngai pawimawh hlea,PMRY leh tuna PMEGP kalpui mekah hian repayment hi a chhia tih piah lama chhia a ni, Bank NPA tisangtute an ni a, Bank lam hi an phur zawk zawk lo ang Project thar finance tur chuan.
    7) Bank lam atanga finace hmu tur chuan kan project a that viau angai ang,security tha tawk an phut mai thei,kan project viability te kan show thiam a ngai viau ang

    Report this comment

  14. 14
    Tcn khiangte Says:

    Ka hrethiam ve teh nuaih lo, ni ta ber a lang chu ‘entreprenuar’(dik tak maw:D) tha tak kan neih a ngai tihna a ni phawt anga,a chu a ber pawh chu enge anih ka la hre ta chuang lo.

    Report this comment

  15. 15
    malsta27 Says:

    Pakua(9) na chiah khi a practical a ang :-D …. a bak khi chu suangtuahna mahse kan la phak loh a nih hmel. (Y) :-D

    Report this comment

  16. 16
    Pc-a Says:

    Kan Pua chu rawlrei vang vang bawka rawn thet tha hle mai.

    A tha tih bak eraw han kalpui vak ngaihna ka hreve leh pek tlatlo. Inthlahrung. (Y)

    Report this comment

  17. 17
    caribou Says:

    Thuziak tha leh tangkai tak a nih hi.

    Report this comment

  18. 18
    vakul Says:

    A tha khawp mai a chhiartlak hle bawk. Save keuh

    Report this comment

  19. 19
    darkhuanga Says:

    Joseph L. Ralte hi North East India ah pawh entrepreneur tha ber te zing a mi ania. a chhuanawm khawp mai

    Report this comment

  20. 20
    dalbat Says:

    Hepa hi a ziak vak vaka engemaw a background le tawnhriat nei mang silo idea ringawt nei tha hi ani lo maw

    Report this comment

  21. 21
    royal city Says:

    royal city…

    [...]Entrepreneurship lama thalaite kaihhruai a hun | mi(sual).com[...]…

    Report this comment

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.