Thawnthu tak tak (true story) tawi!

November 29th, 2012 12:04 pm by Henry Vangchhia

Isaac Newton: 17th-Century London’s Dirty Harry

Science lam a thiamna turu neitu chuan a finna khumtu a hmu khat hle. Mahse kum 2 ngawt English pawisa lem siamtu-in a finkhalh zel avang chuan a mangang ve hman fu!

Kum 1695 a ni a, England ram Royal Mint (pawisa siamna) chuan harsatna a tawk nasa hle mai. Pawisa leng vel tam takte chu a lem a nih vangin an buai hle mai a. Chutih lai a England ram chhung a fingber a ngaih, Isaac Newton kutah chuan chutiang chinfel hna chu an nghat ta tawp mai a ni. Tichuan, Isaac Newton chu pawisa siamna hmun (mint) warden a tan an hmang ta a, one-man army chu a che chhuak ta a ni.



Mi tam tak an man hnu pawh chuan William Chaloner-a, pawisa lem siamtu pakhat zing a an hotu erawh chu man phak reng siin, man theih miah lo vin a awm ta reng mai a. Newton chuan Chaloner-an pawisa lem hmang a a intih milenna chu tihchhiat sak a tum ruh hle a, mahse a finkhalh leh si ṭhin. Parliamentary committee hmaah pawh Newton-a zawk chu a dang ta zeuh zeuh tlat mai.

Tichuan, Chaloner chuan Egham khua, London atanga mel 20 vel a hlaah chuan pawisa siamna khawl a bun tih a hre thar leh ta a, hetah chuan man theihna hun nei dawnin a inhre ta. A hmasaber-in, Chaloner-a pawisa chhun dan (casting method) chu a zir ta phawt mai a — thir chhuanso, pawisa a hmel lang tur siam hma a dar a chhun hmasak te thleng chuan a enthla ta reng a.

September 1697 chuan Newton chuan, Chaloner-a chu lung-in (jail) a khung theihna tawkin ‘evidence’ a nei ta a, mahse a khung rei leh thei ta chuang hlei law! Newton-a chu a thinrim zual ta sauh mai a, dan pawn hret a chein man dan a ngaihtuah ta zawk a ni. Misual rual chu thamna (bribe) pein, Chaloner-a chu a vau tir ta vel a, Chalpner-a a thurualpuite nupui leh an chhungteah te chuan a ṭuan a, a che rawva ta hle nghe nghe a ni.

Chutia, Dirty Harry ang mai a a chet vak hnu kum 2 naah chuan, sawi buai theih loh khawp a ‘evidence’ nei tain, Chalpner-a chu man ani ta a ni. March ni 3, 1699 chuan Chalpner-a chu thiam loh chantirin, a tuk ah khaihlum tur a a chungthu rel a ni ta a. An khaihlum hma chuan Newton-a hnenah lehkha thawnin, “Ka pu, nang chauh lo chuan tuma’n min chhanhim thei ta lo..” tiin a ziak a. Newton-a chuan a khawngaihna a lantir duh eih lo. A hnu chhuina lehkha zawng zawng a halral vek a, an khaihlumna hmunah pawh a kal duh ta miah lo bawk. Newton-a chuan, “Charlon could have lived a long, honest life had he let the money & Government aone,” a ti.

Isaac Newton hian kum 1703-ah misual zawn hna chu bansan lehin, Royal Society-ah chuan, president nihna chelhin, research lam a buaipui chhunzawm leh ta a ni.—- Judy Dutton

The Nobel Winners Who Foiled The Fuhrer

Nazi hovin Europe khawmualpui an dawlh mek lai chuan scientist pahnihte chuan an hmanraw neih chhun hmangin an do let ve a: chemistry

Third Reich (Hitler-a sipaiten) Germany an thuhnuaia an dah hnu khan, Danish physicist, Neils Bohr chuan thil turu tak mai a tithleng a ni. Theoretical Physics lam a a institute, Copenhagen atang chuan amah, Neils Bohr leh a thawhpui George de Hevesy, Hungarian te chuan Nazi ho an bum chiang hle mai.

Nazi ho chuan Germany atanga rangkachak chhuak tur chu an khap bet tlat a ani a. Juda mi, scientist pahnih, James Franck leh, ualau tak a Hitler-a lo sawisel thintu Max von Laue te chuan, an Nobel medal (rangkachak) te chu Nazi hovin an mansak mai bakah, an nunna atan a hlauhawm theih vangin, Bohr-a laboratory ah chuan an rawn thukru ta a. A him hrih khawp mai a, mahse kum 1940 a Nazi hovin Copenhagen an lo luh ve takah chuan Bohr-a tan chuan hlauhawm tak a tling ta a ni. Medal an hmuh chuan, medal a hming chuangte awmna an zawt ang a, an thah ngei a rin bakah, ama nunna atan pawh a him lo tawp tih a hai lo.

Tichuan, rangkachak medalte chu aqua regia an tih, hydrochloric leh nitric acid hmang chuan a ti tuiral ta a. A han vannei em em lehzel khawp mai a, a tih tuiral hnu mai chuan Bohr-a lab’ chu Nazi hovin an rawn chhuih hawng rawp mai a, mahse, tui sen deuh remrum awmna saidawium bak an hmu ta lo. Nazi sipai ho kha chemistry thiam vak an awm lo bawk ania’ng, an hre lova, an chhuahsan leh ta a.

Nazi ho an chhuah hnu chuan, a chemical chu a ti kir (reverse) leh a, rangkachak chu acid aṭang chuan an thliar hrang leh ta a ni. Nobel committe chuan medal chu an chhun ṭhat sak lehin, von Laue leh Franck te hnenah chuan an pe kir leh ta a…proving you don’t have to leave the lab to do something gutsy . — Matt Soniak.

Source: Mental Floss magazine October 2012. Check www.mentalfloss.com

Similar Posts:

Recent Posts:

11 Responses to “Thawnthu tak tak (true story) tawi!”

  1. 1
    PKfanai Says:

    Post bengvar thlak tak a ni. Newton chu a va Sherlock holmes awm ve a.

    Report this comment

  2. 2
    Chhuaklinga Says:

    An va theuneu lo dun ve. A ngaihnawmin a bengvarthlak hle mai. (Y)

    tren tren

    Report this comment

  3. 3
    H.Vangchhia Says:

    ^ :-) (Y) (B)

    Report this comment

  4. 4
    doc_lib Says:

    Khaia lenlai rual ila. misual hnuchhuina lamah chuan sualna zawng zawng chu luipui iangin kan han len fai dun duak mai tur ania leh.. :-)

    Report this comment

  5. 5
    sheldon Says:

    Hei a va ngaihnawm ve. A bengvarthlak e. Hetianga thu ngaihnawm leh bengvarthlak min chhawpchhuah sak thin a ka lawm e (Y)

    Report this comment

  6. 6
    H.Vangchhia Says:

    #5 teh thlap chuan,, kei pawh le :)

    Report this comment

  7. 7
    Dr Mahminga Sailo Says:

    A ngaihnawm… (Y)

    Report this comment

  8. 8
    lr hlonchhing Says:

    Ngaihnawm e (Y)

    Report this comment

  9. 9
    Saitawk Says:

    Pawisa lem, a tak ang em em mai hi siam ve thin ila chuan ni 4/5 vel lek hnuah a tak ang chiah, danglamna awm reng renglo ka siam theih thuai ka ring tlat nia! :-P

    Report this comment

  10. 10
    H.Vangchhia Says:

    Saitawk#9 siam chhin la :-P

    Report this comment

  11. 11
    Awmtea Leo Khiangte Says:

    (Y)

    Report this comment

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.