HRIAT ZAU NAN – “ZOTAWNGIN – COURT RORELNA” (Mizoram Health Care Scheme Thubuai)

October 21st, 2013 9:05 pm by Hruaitluanga Bawitlung

Ni 8.10.2013 khan Special Court zahawm takin Pi Lianthuampuii leh mi dangte (a tlangpuia kan hriat danah zawk chuan – Pu R. Tlanghmingthanga, Ex-Minister leh mi dangte) thubuai chungchang a ngaihtuahnaah thu tlukna a siam a. He Judgment Copy hi RTI hmanga lak chhuah a ni a, Public Property a ni tawh a. Chanchinbu leh TV lama kan hriat hi Court thu tlukna famkim a nih bik lem loh avangin engmah thu belh nei lovin Zotawngin ka thiam ang angin ka han letling a, mipuiin an lo hriatte hriat ve a, hriat zauna tha tak a nih ka rin avangin hetiang hian ka han pho chhuak a ni. Zotawng leh English hi ‘sentence’ kalhmangte a inan loh avangin English-a Sentence pakhata sawi kha a fiah zawk nan Zotawnga sentence pahnih emaw a aia tam mah emawa dah a ngaih fo avangin chhiartute hriatthiamna ka ngen a.

He Judgment zahawm takah hian ‘Morally’ tih ‘adjective’ hi Zotawnga ziak thiam a har ka ti hle mai a. Entirnan, Sorkar Officer, Kohhran Upa ni bawk kha awm ta se. Upa ni chunga inkhawm ngai lo leh Kohhran thil tih engmah ti lovin chutiang thil bansan ta hial se, Sorkar Officer a nihna ang chuan Sorkar tan hrem theih a ni lova, mahse, Kohhran Upa a nihna atanga teh erawh chuan Kohhran leh vantlang ngaihah chuan a tih tur a ti lova, a tih loh tur a ti ve thung a ni. Chuvangin Judge zahawm takin, “R.Tlanghmingthanga hi ‘morally’ chuan dik lo ka ti a, amaherawh chu Prevention of Corruption Act bawhchhia erawh a nihna ka hre lo” a tih pawh hi chutiang chu niin ka hria.

Mizotawnga a tlukpui thumal emaw kan neih loh vang emaw English-a ziak mai hi kan hrethiam thova hriat avang emaw, English words hman a ngai a, min lo hriatthiam ka dil bawk a. Tin, lehlin sual palh a awm a nih chuan tum luih ni lo, thiam tawk loh vangah min lo ngaih sak hram ka ngen bawk e.
_____________

SPECIAL COURT (PC ACT), AIZAWL ROREL THU TLUKNA

Ref. SR(PCA) No. 3/13
Crl. Tr. No. 1483/09 A/o ACB c/no. 2/2009 PC A
u/s109/120B/409/468/420/471 IPC r/w 7/13 (2)/13 (1)(b)(c)(d) PC Act.

State of Mizoram – Complainant
(Thu buai siamsaktu)
VS
Lianthuampuii & Others – Accused
(Lianthuampuii leh mi dangte) (Pawi khawitua puhte)

Thubuai ngaihtuah ni – 19.9.2012
Thu tlukna puan ni – 8. 10.2013
Phek 2-naah chhunzawm.
Phek 2-na
Thubuai siamsaktu Ukilte – R.C. Thanga, PP
Lalchhandama, Addl. PP
H. Lalmuankima, Addl. PP

Puhte aia Ukil dingte – W. Sam Joseph, Advocate
Lalramhluna, Advocate

1. Pawikhawiha puhte leh an aiawha ding Ukilte leh puhtute PP leh Addl. PP te Court-ah an lo lang a.

2. Engemaw chen pawikhawiha puhtute aiawh Ukilte leh puhte aiawh Ukilte chu an thusawi ka ngaithla a.

3. He thubuai lo awm chhoh dan chu hetiang hian tawi te-in han sawi ta ila – Pu Vanlalruata, President, PRISM chuan ni 15.4.2009 khan Mizoram State Health Care Society (MSHCS)-in Sorkar PLAN FUND cheng vaibelchhe 10 dan dik lo taka pawtpeng a, Insurance Company, Bajaj Alliance Life Insurance Company Limited-a he sum hi Mizoram State Health Care Society hian mi 17 hminga a dah chungchanga Complaint a thehluh chhuizuina, Preliminary Enquiry kal zel bawhzuina thubuai a ni a. Puhte zinga no. 2, R. Tlanghminga, S/o Rev. Liandova, Ex-Minister hi a fanu, puh no. 1, Lianthuampuii, Puii emaw Puii Halliday emaw tia hriat bawk, he (Bajaj Alliance Life Insurance Company Ltd.)-a ‘Agent’-in he Company-a he sum dah a nih avanga cheng vaibelchhe khat aia tam ‘Commission’ (‘hlep’) a lo hmuh ve chungchangah Pu R. Tlanghmingthanga hian a nihna hmang dik lova thil tia puh a ni a. He thubuaia pawikhawiha puh ve, Official te chu Sorkar lama tangin a puhtute dinhmunah dingin an thusawi ‘Statements’ te pawh Code of Criminal Procedure (Cr. P.C.) section 164-na angin lak vek a ni a, anmahni pawh he thubuaia a puhtute tana thuhretu ‘witnesses’-a neih an ni.

4. Inspector JL Mahto-a’n a chhui a, chumi hnu-ah Superintendent-cum-O/C, ACB (Anti-Corruption Bureau) Police Station hnenah puhte lakah hian FIR a thehlut a. He ACB Case hi ziak luh (‘register’) a nih hnuin chhuizui a ni ta a ni. Chhui zui a han nih hian heng a hnuaia puh mite hian pawikhawihna an nei ngei nia hriat a nih avangin IPC (Indian Penal Code) leh PCA (Prevention of Corruption Act) section hrang hrangah thubuai ziak luh a ni a –

1. Lianthuampuii @ Puii @ Puii Halliday, D/o R. Tlanghmingthanga, Chaltlang, Dawrkawn.

2. R. Tlanghmingthanga S/o Rev. Liandova (L), Venghlui, Aizawl.

3. R. Liansanglura S/o R.Tlanghmingthanga, Venghlui, Aizawl.

4. R. Liansangkima S/o R. Tlanghmingthanga, Venghlui, Aizawl.
Phek 3-naah chhunzawm
5. Liandingpuii Renthlei D/o R.Tlanghmingthanga, Mission Vengthlang, Aizawl.

6. Frankie Lallawmsanga S/o JM Vanlalhriata, Mission Vengthlang, Aizawl.

7. Liansangpuii Renthlei D/o R. Tlanghmingthanga, Venghlui, Aizawl.

8. Laltharzela S/o Rosiama (L), Venghlui, Aizawl.

9. V. Lalthakimi W/o Liansangkima, Venghlui, Aizawl.

10. Helen Zonunmawii W/o Lalmalsawma, Dinthar-1, Aizawl.

11. Peter Lalrintluanga S/o Zothansanga Renthlei, Dinthar-1, Aizawl.

5. Ld. Addl. PP (‘Learned’ tih nan ‘Ld.’ hi Advocate te zahna tawngkam, an hming bula dah, ‘Thiam/Thiam thuk’ tihna ang deuh a ni ang) chuan puh no. 2, R. Tlanghmingthanga chu Health Minister a nihna hmang dik lovin a fanu, puh no. 1, Lianthuampuii leh puh dangte chu Officer te Committee Meeting thutlukna siam Minutes duh dan/thu rawn paih thlaa a chunga sawi tak, Company-a cheng vaibelchhe 10 tipung tura a dah avanga ‘hlep’ (commission) cheng vaiblechhe 1 aia tam dawngah puh a ni a. Chu puhna chu puh no. 2, R.Tlanghmingthanga tih loh puh dangte zawng laka IPC sections 109/120B/420/468/471 anga hrem an nih theih nana bawhzui a, Pu R. Tlanghmingthanga erawhchu PC Act sections 13(2)/13(1)(c)(d) anga hrem theih tura bawhzui turin a dil a. Anni lakah hian ‘Charge’ (puhna kimchang zawk) pawh ‘Frame’ (buatsaih) turin a ngen bawk a.

6. Ld. Advocate, Pu Sam Joseph chuan ‘Sorkar hnathawk’ (‘Public Servant’ emaw ‘Government Servant’ emaw) ni lo, puhte zawng zawng chu IPC anga hrem theih an ni lova, chuvangin IPC hremna anga hrem theih an ni lova, tin, State Sorkar pawh hian he vaibelchhe 10 hi a tira sum dah (Principal) kha a vaiin an hmuh kim bakah an dah avanga pung, vaibelchhe 1 hi MSHCS hian a dawn vek avangin engmah sum hloh a awm lo tiin Court-ah chuan a ngen bawk a.

7. Ld. Advocate, Pu Lalramhluna, chuan State Sorkar hian cheng vaibelchhe 10 hi dah a nih avangin cheng vaibelchhe 1 hi a hlep reng tawh a, Company-in MHSCS hnena a tira an dah cheng vaibelchhe 10 leh a pung cheng vaibelchhe 5 dawng tura an hrilhin Sorkar hian cheng vaiblechhe 15 hi dawn an duh lova, tichuan a principal cheng vaibelchhe 10 leh a pung, cheng vaibelchhe 1 an dawn tak hian puhte hian tihsual leh pawikhawih engmah an neih loh avangin chhuah zalen mai turin Court chu a ngen ve leh a.

8. Inkhingte a tawn tawna ngaihthlak an nih hnu leh lehkha pawimawh awmte bihchian an nih hnu hian a tira Complaint thehluh a niha Preliminary enquiry neih a nih hian he Complaint thehluttu, Pu Vanlalruata, President, PRISM lehkha thehluh hmuh tur awm tlat lo mai leh amah Pu Vanlalruata hi a puhtute lam tang tura thuhretu atana a puhtute lamin an telh lo tlat mai hi a mak ka ti a. Pu Vanlalruata hian hetiang Complaint hi a thehlut tak tak a nih chuan chu a Complaint-na lehkha chu khawiah nge a awm ? Chubakah engatinge a puhtute hian amah hi he puhnaa thuhretu atan an hman loh ? Sorkar lam, a puhtute hian heng zawhna chhanna hi an nei lo a ni. Pu Vanlalruata’n hetiang puhna ‘Complaint’ a thehluh avanga Preliminary enquiry hi neih niin hriat a ni a, chu Preliminary enquiry chu O/C, ACB hnenah FIR-a pawm a ni. Hetiang pawh hian a sawi theih a – He Case hi a chunga sawi tak pa khian he Complaint a thehlut nia sawi avanga lo awm anga ngaih a ni tlat a. Chutiang a nih chuan Complaint (lehkha) awm anga ngaih tuna awm tlat lo hi ka hrethiam thei lo a ni.

9. Case Record leh lehkha awm ang ang leh, a bik takin, ‘Charge Sheet’ han bihchian hian Memorandum of Association te, Rules and Regulation of Mizoram State Health Care Society (MSHCS) hi Society Registration Act hnuaia Letter No. MSR 168 of 3.4.2008-a ‘registered’ a ni a. Chief Minister ‘chairman’-na hnuaiah member 7 neiin Sorkar lehkha, Notification No. A. 11016/10/03-HFW/pt, dated 7.4.2008 hmangin State Level Executive Committee leh District Executive Committee leh Governing Body te din a ni.

10. Governing Body Meeting vawi 4-na chu a Chairman, Mizoram Chief Minister zahawm tak leh puh no. 2, R. Tlanghmingthanga, chutih laia Health Minister, he Committee-a Co-Chairman ni bawkte telin ni 26.9.2008 khan neih a ni a. Hemi nia Agenda No. 1, MSHCS tana (Society) sum peipunna kawng zawnnaah chuan Asian Development Bank (ADB) Consultants te chuan Scheduled Banks-ah chauh sum a him zawk nan peipun nise tih leh Guwahati atanga Insurance Consultants ve thungte chuan ‘Market’ sum dinhmun danglam thut thut laka sum dinhmun a ngheh zawk theih nan Insurance Company-a dah an rawt a. Expert-te ngaihdan a inan tak si lovah chuan Mizoram Synod tih dan pawh chu entawn theih tak nia ngaihna a awm avangin he Meeting hian Bajaj Alliance-in a pung hniam ber a neih hi rin ngam tawka ngaiin leh kum thum chhung khawih che lova dah tlat tura tih pawh mamawh a nih tlat hunah chuan lak chhuah theih tura remruatnate siamsak theih zel tura an remtih (offer) bawk avang chuan Bajaj Alliance-ah hian cheng vaibelchhe 20 hi kum thum chhung khawih chet lova dah tura tih a remti a. Cheng vaibelchhe 2 erawh chu hnathawhna mamawh, ‘Administrative Expenses’ atan helai Mizorama dah theihna nei zinga a pung ‘rate’ sang ber pe thei Scheduled Bank-ah dah remtih a ni bawk a.

11. Khitiang khian thu tlukna siam a ni chungin (he Committee-a) Official thenkhatte chuan hetia sum a punga dah hi ADB etc. nena Terms and Conditions kalh tlat nia an hriat avangin an duh lova, mahse, (he Committee) Co-Chairman, puh no. 2, R. Tlanghmingthanga hian Official te rawtna chu a paihsak (overrule) a, chu chu Chairman, Chief Minister chuan puh no. 2, R. Tlanghmingthanga rawtna chu a pawm ta bawk a. He Meeting 4-naah hian hetia sum peipun duh lotu Official te hi an tel ve a, hnialna engmah an nei lova. Mahse, Meeting-in cheng vaibelchhe 10 peipun a remtih hnu hian File-ah rem an ti leh ta lo niin a lang a, mahse Meeting-in sum peipun an remtih hnu-ah chauh hian engatinge kha Meeting-ah khan an rem tih loh thu an sawi chhuah loh ?

12. Puh no. 1, Lianthuampuii, ‘Puii’ emaw ‘Puii Halliday’ emaw tia hriat bawk hi Bajaj Alliance Insurance Company-a Consultant/Agent a ni a, he Insurance Company-ah hian cheng vaibelchhe 10 chu Chief Minister/Chairman remtihna angin peipun tura dah niin a lang a. Chubakah MSHCS hi ‘legal entity’ nimahse, mihring a nih tlat loh avangin he Company-a peipun tur sum dah tur hian mihring hming ngeia dah a ngaiin chuvang chuan puh no. 2, R.Tlanghminga chhungkhat lainate hming leh Official te hminga dah a ngai a. An hming hian Tribal Certificate, Income Certificate etc. te siam a ni a, Driving License lem (fake) thenkhat pawh hman niin a lang a ni. Chubakah chuan pawikhawiha puh thenkhat, puh no. 2 tel lovin,te khian khitiang Certificates la tur hian Documents lem (‘siam chawp’ – ‘fake’) an hmang niin a lang bawk a ni. Pawikhawiha puh an hming tarlante hming khian puh no. 1, Lianthuampuii hian hetia sum peipun tur dah luh avang hian cheng vaibelchhe 1 vel chu a ‘commission’ angin a dawng niin a lang bawk a ni.

13. MSHCS hian engmah sum hloh a nei lova, cheng vaibelchhe khat hi a pung angin a dawng zawk a. Sawi dan danga sawi chuan, State Sorkar hian hetia sum peipun a nih avang hian cheng vaibelchhe khat a pung a hlawkpui zawk a ni.

14. Pu Lalramhluna chuan engemaw lai kha chuan State Sorkar khan cheng vaibelchhe 5 hi a pung angin an dawng thei a, Company pawh hian State Sorkar emaw MSHCS emaw hi an sum dah, cheng vaibelchhe 10 leh a pung cheng vaibelchhe 5 hi dawng turin an ngen chungin State Sorkar hian an dawng duh lova, mahse a pung cheng vaibelchhe 1 a nih chuan a tira sum dah (Principal) leh a pung chu an dawng leh si a ni tiin a rawn sawi ve leh a.

15. Puh no. 2, R. Tlanghmingthanga chu Co-Chairman leh Health Minister a ni a. A ni, puh no. 2 hian cheng vaibelchhe 10 hi peipun tura dah a nih chuan a fanu, puh no. 1, Lianthuampuii, Company agent ni hian cheng vaibelchhe 1 hi ‘commission’ angin a dawng dawn tih hi a hre chiang viau ang tih ka ring a. He Company-ah hian cheng vaibelchhe 10 hi a peipun turin dah ni ta lo se chuan puh no. 1, Lianthuampuii hian cheng vaibelchhe 1 hi a dawn ka ring lova. Puh no. 2, R. Tlanghmingthanga, ‘Public Leader’ ni bawk hian, mihringin dik leh dik lo tehna hman chungchangah chuan ‘moral responsibility’ a nei a, chuvang chuan ‘morally’ chuan a dik lo a ni. A fanu, puh no. 1, hlawkna turin Official te rawtna chu a paihsak/hnawl (‘overrule’) a ni. Hei bakah hian Chief Minister Chairman-na hnuaiah hian he Company-a sum peipunna tura sum dah hi Meeting hian a remti niin a lang. Kan sawi tawh angin MSHCS/State Sorkar hian sum hloh a nei lova, cheng vaibelchhe 1 hi a pung an dawng zawk a, puh no. 2 hi hemi chungchangah ‘morally responsible’ pawh nimahse, eng pawi nge a khawih tak le ?

16. Ld. Addl. PP chuan he Court hi puh no. 2 tih loh, puh dang zawng zawngte hi bawhzui (‘Proceedings’ draw) turin a ngen a, an ni hi IPC sections 109/120B/409/420/468/471 anga ‘Charge’ pawh ‘frame’ turin a ngen a. Puh no. 2, R. Tlanghmingthanga chu IPC sections 120B leh PC Act sections 13(2)/13(1) (b)(c)(d) anga bawhzui a ngen a.

17. He Special Court hi Prevention of Corruption Act hnuaia din a ni a. IPC chauh hnuaia pawikhawiha puhte lakah tih theihna engmah a nei lova, chuvangin ka tan hian puh no. 2, R. Tlanghmingthanga tih loh puh dang zawng zawngte hi an Case atanga chhuah vek tura hreh tak chung pawha thu tlukna siam loh thei loh a ni ta tlat mai a. A ni (R.Tlanghmingthanga) hi a chungchang ngaihtuah thei, Court dik taka a laka FIR thehluh turin ‘investigating agency’ hi lo hrilh turin he Court hian Ld. PP hi thurawn a pe bawk a ni.

18. Sawi tawh angin puh no. 2, R. Tlanghmingthanga hi ‘morally’-in a dik lova, a fanu, puh no. 1, Lianthuampuii’n cheng vaibelchhe 1 ‘commission’ dawnga, hlawkna a neih theihna turin a mawh a phur a ni. Chutih lai chuan puh no.1 hi Agent a ni emaw, ni lo emaw, Agent ni apiang hian he cheng vaibelchhe 1 hi chu ‘commission’ angin a dawng hrim hrim dawn a. Kan sawi tawh angin MSHCS emaw State Sorkar emaw hian sum hloh an nei lova, a pung cheng vaibelchhe khat a dawng zawk a, hetih lai hian puh no.1 hian hlawkna a dawng ve bawk a ni. Tunah chuan puh no. 2 hian PC Act hnuaiah pawi a khawih leh khawih loh hi zawhna pawimawh tak chu a ni ta a ni.

19. Puh no. 2 hi ‘morally’ chuan mawh a phur tih ka hria a, mahse dan anga kan sawi dawn chuan PC Act hnuaia section hrang hrangah hian hrem theih turin dan bawhchhiat a nei lova. Chuvangin puh no. 2, R. Tlanghmingthanga lakah hian PC Act hnuaia section hrang hrangah amah han umzui zelna tur engmah awmin ka hre lova, Cr. P.C. section 227 zulzuiin PC Act bawhchhiaa puhna atangin chhuah a ni.

20. Bungraw man awm ang angte chu a neitu dik tak hnenah kir leh vek nise.

21. Khitiang thu tlukna khi siamin he case hi tih tawp a ni e.

Sd/-

K.L.LIANA
Judge,
Special Court
PC Act
Memo No. 30 PCA/ Dated Aizawl the 8th October, 2013.

Similar Posts:

Recent Posts:

6 Responses to “HRIAT ZAU NAN – “ZOTAWNGIN – COURT RORELNA” (Mizoram Health Care Scheme Thubuai)”

  1. 1
    Sony Says:

    Paragraph 17 khi a hriat dik chuan sorkar ukil te tan hremna la phut chhuah theihna an la nei tlatin a lang. Puh 2 chu ni ila ka relax miah lovang.

    Puh 2 unaupa, Presbyterian kohhran pastor ni tawh leh puh 2 fanu gospel hla sa hlarh hlarh thin pawh ni ial ka zak phian ang. Leiram court ah thiam chang mah sela, chung lam court a la awm cheu.

    Report this comment

  2. 2
    Puii Says:

    CHeng vaibelchhe khat han hlawh chhuah chu…. a tam ngei mai… (*)

    Report this comment

  3. 3
    chhana Says:

    A bengvarthlak e.

    Report this comment

  4. 4
    Sasaks Says:

    Tute chhung emaw ni chu ‘Puh’ chhung an ni ringawt alawm le! Title ah ‘puh’ hi hmang dawn chhin teh ang: Liana Puh, Mawii Puh, Tlanga Puh, Siami Puh, etc. A nalh fahran lo a nih hi!

    A bengvarthlakin post tupa taimakna erawh a fakawm e.

    Report this comment

  5. 5
    Awmtea Leo Khiangte Says:

    A ngaihnawm hle mai. Post-tupa i fakawm e.

    Report this comment

  6. 6
    Sihtea Says:

    An va van nei chhung kua ve maw le.
    Mah se he ti ang thil a hming lan hi
    ka chak zawng a ni lo tawp mai.

    Report this comment

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.