INNGHAHNA TLING THURIL CHU

July 8th, 2016 1:35 pm by Hnam sakhua

Ngaih loh lamah ngai suh; zirchiang zâwk rawh.

  • BIBLE ENGAH MAH I NGAIH LOH HUNAH
  • ṬAWNGṬAI LOH NGAM HUNAH
  • TEHKHIN THU A TELLOH HUNAH
  • KRISTIAN I NIH LOH HUNAH
  • SAKHAW POLITICS

BIBLE ENGAH MAH I NGAIH LOH HUNAH:

Pathian Khuanu-a i awm reng leh nangmahah a awm reng a ni tihah i chiang tawh ang a; Bible ziak i sawi chhawn ṭhin ­Pathian thu sawi emaw i intih ṭhin kha Pathian thu sawi i lo ni hauh lo tih i inhre chiang tawh ang.

Nangmah ngeiin nitina i thil tawnah khan Pathian Khuanu thu chu a awm a ni tih i hre tawh ang. I tan Pathian thu chu nitin zantina Ani nena in inkawp tlatna khan a awm vek a ni tih i lo hre tawh ang. Pathian nena in inkawp tlatna leh a hruaina zawng zawng cheah khan Bible awm leh awm loin nangmahah danglamna a thlen chuan miah loh avangin Bible chu engah mah i ngaih lohna a lo thleng a ni. Bible hmu thei lovin i mitdel mahse; Bible thu an sawi hre thei loin i beng ngawng mahse; Bible chhiar lovin a chanchin hre miah lo mah la i Pathian thu chu a ngai reng a. I Pathian thu chu Bible-a ziak kha ni lovin, nangmah ngei Pathianin nitina a hruaina che leh a vena a enkawl mekna­ah che khan i Pathian thu chu a awm sa reng a ni.

I lo pianni khan Bible a rawn in rawlh lova, i lo ṭhanlen khan Bible a inrawlh bawk lova, i hriatna leh i finnaah khan a rawn inrawlh bawk hek lo. Bible avangin i lo piangin i lo ṭhanglian a ni lova, i hriatna pawh Bible avanga i neih a ni bawk hek lo. Nangmaha awm reng Pathian Chungkhuanu hliah tlattu chu Bible hi a ni zawk a ni. I lo pianni khan Pathian remruata lo piang i ni a; a siamtu che hian englai mahina kalsan lo che a, englai pawhin i hnenah a awm reng a. I lo ṭhanlen zel theihna leh i nun reng theihna kha Pathian nangmaha a awm reng vang a ni. Pathian mi he khawvela awm chu i ni a, i damchhung hunte chu nangmaha awm reng Pathian Khuanu thu thu a ni zawk si a.

Pathian Khuanu nen in inkawp tlatna kara inmihran ta anga rawn zirtirtu kha Bible hi a ni a, mahse Pathian hian a thilsiam mihringte leh thilnung dang reng reng pawh hi englai mahin a hransan ngai reng reng lova, a hransan thei hek lo.

Bible-a inziak tih dik leh nih dik tumin talbuai reng reng suh u; nangmaha dikna awmsa reng kha parchhuahtir zel zawk ang che. Pathiana awm reng leh Pathian awm rengnate chuan Bible chu an mamawh ngai tawh lo a ni. ‘Bible- ka nunkawng hruaitu’  ti lovin ‘Min siamtu Pathian Chuangkhuanu – ka nunkawng hruaitu’ an tita a ni.

I ṬAWNGṬAI LOH NGAM HUNAH –

Pathian hnenah ka ṭawngṭai i tih ṭhin kha nangmaha awmlo koh thlen chawp ngaia Pathian i ngaih ṭhin vang a ni a, nangmahah a awm reng a, a muthilhsan lo che. I awmdan zawng zawng hriat loh leh hmuh Ioh pakhatmah a nei lova, hrilhhriat chawp ngai Pathiana ni hek lo. Nangmah ngei pawh Pathianah i awm reng a, chuvangin tunah chuan kohchawp ngai reng reng lo a ni tih i lo hre ta a ni.

Eng harsatna pawh lo thleng mahse Pathian remruatah chuan i awm fel nalh ang a, nitina Lalpa hruaina che i enzawn zawk ang. Nang, Pathian mi; engtizia nge i rinawm a i dik em em; tlawm i ngaih a hmangaihna-ah i din tlat bawk?’an tih hunah che chuan, “Hei hi ka Pathian Khuanu biakna a ni e. Ka chungthu chu a duhdan leh remruat ang zelin a kal tir dawn a ni,” i ti tawh ang.

Pathian chu mihring ang mai a awrawla koh luah luah chi a ni lo, ui bo koha koh vak vak chi a ni lo tih chu lo hre tawh mah la mihring khawvela kan hman tur rilru min pe a, chu rilru chhungrilber chuan, “Aw, ka Pathian, i thu ang zel ni rawh se,” (awlrawl chhuah kher lova) i tih chu i mawhphurhna dik tak chu a ni.

Pathian duhdana nungte chu an va hrilh vang ni hauh lovin malsawmnain a vur mai ṭhin a, ṭawnṭai aiin nun dik a pawimawh zawk. Nun dikna Ieh rinawmnain Pathian bia i la, i chawimawi ang u. Lalpa chu kan hnenah a awm reng si a.

TEHKHIN THU A TEL LOH HUNAH

Zo hnam i nihah i chiang a, Zoram chu Pathian Chungkhuanuin a hunna che, a dahna che i ram a ni tihah i chiang a, kan ram leh hnam chu Pathian thu i zirtir dawn a, mi ram Ieh hnam hmanga sawifiah i tum chuan i sawifiah tumna mi ram leh hnam khan Zoram a hliah tlat avangin a tehkhin thu kha telh lo zawk mai rawh.

Kan Zoram leh hnam chu a nihna leh a dinhmun chu sawi mai rawh. Amah leh amah hmanga i sawifiah thei a nih loh chuan mi ram leh hnam hmang chuan sawifiah tum duh suh, i sawifiah chuang lo ang. Mi ram leh mi hnam chanchin sawi chiam chiam a Zorama beldik tum chu Tlawng Iui vuak a Mat lui dap ang chu a ni. An hlawhchham sa tih a chiang khawp mai. Mi ram Pathian hmuh dante, Pathianina hruai dante, Pathian thu avanga an nun dante, tih takte a kan in hrilh chiam chiam a Zoram leh Zo hnam sawi tel reng reng si lo a an ziritirna rah Zoram leh Zo hnama lawh han tum leh ngawt mai hi chu mi ram nihna kha Zoramah rahtir kan tum em ni? Zo nunze diktak kha Zo hnamah lawh tur chu a ni.

Tehkhin thu tel hauh loin Zoram leh hnam – Chungkhuanu kutchhuak kan nihna, pawmchawp ni lo, rinchawp pawh ni lo, a taka kan chenna hmun leh kan Nunna hmun, a boruak thianghlim leh thlifim leh luiluangte leh a ram leilung leh a chhunga thinlung zawng zawng leh Zo hnamte kan inkawp tlatna leh min siamtu Pathianin a kalsan reng reng loh hnam, Amah nen kan inkawp tlatna thu, thutak hi tehkhin thu tel hauh lo a Zo hnamte Pathiann thu chu a ni si a. Pathian thu chu tehkhin thuah a awm lo a, ataka kan nunpuiah chauh a awm a ni.

KRISTIAN I NIH LOH HUNAH

Ni leh thla leh arsite leh he khawvela thil awm zawng zawng siamtu Pathian Chungkhuanu Siam ngei i ni tih i inhriatna hmunah i tisa Nunna mai piah lamah nangmah siamtu Pathian aṭanga chhuak Nunna chatuan Nunna a pe nghal che a ni tih i hriatfiahna hmunah chuan Pathian Engkimtitheia chu keimahah a awm a, keini pawh amahah kan awm a, Pathian nen kan inkarah ramawl a awm tawh loh avangin Kristian ni turin Isua inzeh lenna tur hmunawl a awm tawh lo a ni.

Kristian ‘Isua hnungzuitute’ nih lohna hmun, Pathian van khua leh tui Pathian ami  te kan ni si a. Mihring rintel ai chuan Pathian engkima siamtu-a kan dinfelna thu hi kan chatuan lungpui chu a ni. Rinna ai chuan anih a kan nihna thu hi famkimna hmuna ni si a.

Zo hnam Kristiana a ṭan hian a ram Zoram a phatsana, a hnam Zo hnam a phatsan a, a hnam siamtu Pathian Chungkhuanu a phatsana a, Pathian mitirh ni a insawi Juda mi Mari fapa Isua-ah leh a chenna ramah a rilru leh a nun chu a pem ta a ni. Kristian reng reng chuan Isua chanchin eng pawh kha Pathian thu-ah an ngai vek a, a pianna ram Israel ramte chu Pathian ram, ram thianghlimah an ngai vek a. Israel ram leh Juda hnam leh Isua chenna ram leh Isua chanchin sawi chauh kha Pathian thu sawi niin an inhre ta a ni.

Nang erawh chu Pathianin Zo hnam ni turin a piantir che a, i ram atan Zoram chu a ruat a. i ram Zoram, i hnam Zo hnam leh i siamtu Pathian inkawp tlatnaah hian i Pathian thu a famkim vek a ni tih i lo hre ta  a ni.

SAKHAW POLITICS:

Tuna Zohnam mipui tam ber ten an pawm tak Kristianna hi engtia lo awm nge? Khawi aṭanga rawn dinchhuah nge? Tih i ngaihtuah tawh ngai em? Zo hnam Ieh Zoram aṭanga lo awm chu a ni hauh lo mai. Kum 1894 hma lama kan pi leh pute zawng zawng kha chuan Kristianna thu chu a- rim-a-ra pawh an hre lo hrim hrim. Zo hnam ten kum 140 vel Zoram kan luah hnu-ah Mari fapa Isua kha Bethlehem-ah a lo piang ve chauh a ni a. A pian aṭanga kum 1894-ah a chanchin Zoramin a hre ve chauh nghe nghe a ni.

Isua leh a zirtirte an thih zawh hnuah khan Paul-a leh Peter-ate chettlat tamna hmun Rome lam aṭanga kohhran lo ding chho kha Roman Catholic kohhran a ni a, an kohhran hruaitute kha Pope tiin an ko a, kohhran lo kal zel chuan sakhaw thu chauh buaipui loin hnam nihna a khawvel awp duhna rilru a lo chhuak ta zel a. AD 440 — 461 a Rome khawpuia Pope St. Leo I chuan, “Khawvelah Pope pakhat chauh a awm tur a ni. Peter-a chauh kha kohhran ho remchhohna tur Pope a ni a, chuvangin khawvelah Pope pakhat chauh kan awm tur a ni,” a ti na a, hnam leh sakhaw politics bul inṭanna a ni zawk. Rome chu Italy mite Khawpui a ni a, an Khawpui Rome aṭanga sakhuana a khawvel awp duhna hnam rilru chu a ni.

REFORMATION:

Khawvel kohhran kha a lo tlan chho zel a, hmun tam takah kohhran hruaituten khawtlang rorelna an chang chho zel a. Pope ngei pawh chuan sawrkar awp duh hialna a lo nei chho a nih kha. AD 1513 — 1521 ah St. Leo X chu Pope a nih laiin German mi Luther-a chuan kohhran siamṭhatna chu a bei vak mai a, he a beih hma pawh hian English mi Occama phei chuan Pope kalhna thu ziakin a lo chhuah vak tawh a, Germany ram hmar lam zawng chu Luther-a lamah an thle deuh veka, chim lam zawng chu Roman Catholic Church lam an zawm zui zel a nih kha.

AD 1522 ah chuan Switzerland ramah Wrich Zwingli pawh chuan kohhran siamtharna chu namenloin a bei a. January, 23, 1523 AD-ah vantlang hmaah inhnialna ropui tak an nei a, chumi hnu AD 1523-ah vek inhnialna an nei nawn leh a, AD 1524-ah an huaihawt leh a, Zwingli lamah Zirich Canton leh roreltute an hmin vek a nih bawk kha.

Geneva-ah AD 536 vel khan John Calvin-a chuan nasa takin a bei bawk a, lehkhabute ziakin Protestant a lo dingchho ta a. France-ah AD 1526 khan Lafenra leh a ṭhiante chuan thuthlung thar chu French ṭawngin an let a, hemi aṭang hian ‘Protestant Lehkhabu chhiar loh tur’ tih a lo chhuak a. AD 1540 — 1547 ah chuan tihduhdahna nasa tak a lo chhuak a, Protestant sawi chhuak hmasatu John of Wassel-te, John of Gogh, Netherlands te an ni a. AD 1523-ah Heinrich leh Johan Oseh chu khaihlum an ni nghe nghe a ni. AD 1523-ah Dutch ṭawngin Luther-a thuthlung thar lehlin a ni a, AD 1560-ah Scotland ramchhung milian an ṭangrual a, Roman Catholic aṭanga inlakhran an puitlin der a nih kha. German Reformation kha sakhaw thuin a inṭan a, politics in a chawhpawlh ta a, France chu sakhaw thuin a ni tluan chhuak a, ram dang dang chu sakhaw thu leh politics a inkawp nghal zel a ni. England-ah chuan politics thil ngat a ni thung a, tichuan England kohhrante chu Protestant-ah an lut vek a, AD 1540-ah thurin an siam tan a, AD 1552 ah an zo a, AD 1553 kum hian zirturin an chhuah a ni.

Khing ka han tartan lo pianzia diktak chu hnam politics sakhaw thil tlan dun tirna avanga lo irhchhuak an ni hlawm deuh vek a. Sakhaw bukhat hmingin lungrualna pheikhai a rual thei ta lo a ni.

KRISTIANNA:

Kan hriat ṭheuh angin ‘Kristian’ tih chu ‘Isua hnungzuitute’ tihna a ni a. Kohhran siamṭhatna Reformation a lo chhuah tak hnu khan Catholic kohhran aṭanga chhuak zawng zawng leh chanchin ṭha hriltu zawng zawng ten an hrin khawvela mite chu British leh America lamin chak takin Kristian tiin an rawn lam khawm ta vek a. Roman Catholic ep nan leh an hnam chawikan nan Kristian tih chu an rawn chhawmnung ta hluai mai a ni.

Roman Catholic kohhranin Juda Lehkhabu Bible an pawm bu 81 kha Kristian ho chuan an pawmkim duh ta lo a, bu 66 chu an Bible atan an la hrang ta a, chu chu Kristian Bible an tita bik a ni (Roman Catholic Church : khawvel huap kohhran; Greek Orthodox Church: tihdan pangngaia titu kohhran; Kristian Church : Isua hnungzuitute kohhran)

British leh America hian eng vanga Kristian tih hi rawn chhawmnung vak nge an nih kan tih chuan Kristian hminga khawvel awp tumna dik tak a ni a, an ram khu intlang ram, Democracy a ni a, kristian thurin an thehdarhna hmun apiangah chuan Kristian nilo chu vanram kailo tur tih leh hremhmun meidila tla tur tihte leh communist chu Pathian do tih an tuh tel nghal zel a, Kristiana an siam ram reng reng chuan communist do nghal leh Kristian ni lo chu hremhmuna tla tur, vanram kailo tur tih ngaihdanah hian an tawlhlut puk zel. English ho sawi a nih avangin thil tak tak emaw an ti a, tichuan Kristian tih chu English ‘sap sakhua’ a ni tih hi khawvel ngaihdan a ni ta reng a ni.

Tuna Israel kan tihte khu an hnam chu hebrai ‘luiral mite’ tih an ni a, mahse Israel ‘Pathian lalfa’ tihah an insuansawn hmiah a, an Khawpui Jerusalem chu van Khawpui tehkhin nan an hmang hmiah mai a. Hetih lai hian Jerusalem ai chuan London chu a ropui zawk ngei, mahse London chu vanram tehkhin nan an hman chuan hauh loh na chhan chu hnam sakhaw politics dik tak a ni a, Jerusalem chu Pathian khawpuui tih leh Israel-te chu an za a chhandam, pakhatmah Pathianin a hlohbo loh turah an inziak hmiah mai a ni. Khawvelah Pathian hnam thlan bik niin an in phochhuak a, an aia hnam ropui Japan, Russia, China-te awm mahse an hnam chu Pathian hnam thlan an intih tlat avangin Bible ring zawng zawng chuan Israel chu Pathian hnam thlan niin an ram pawh ram thianghlimah an pawm hmiah bawk a ni. Khawvela hnam awm zawng zawng hi Pathianin a duh taka a siamte vek kan ni a, hnam thlan bik leh thlan loh bik an awm reng reng lo a, mahni hnam chanchin ziak vak leh ziak ve reng reng lo kha Pathianah chuan angkhat vek kan ni. Tunlai English-ho phei khu chuan Juda mi Isua Pathian ang maia cheibawl zel chu an peih leh meuh tawh lo a, AD 1540 — 1552 chhunga Kristian thurin tur an siamchawp kha an bansan leh tawhin mi za a sawmriat zet chuan an bansan leh ta a, za a sawmhnih vel chauh Kristian an awm leh tawh a ni.

Inhrilh chawp leh inzirtir chawp reng reng hi chu lo rin ngai leh pawm ngai a ni a, Kristianna thu pawh hi sap hoin AD 1894 aṭangin min rawn hrilh chawp, min rawn zirtir chawp a ni a. Engkim siamtu Pathian Khuanu siam Zo hnam kan nih hi Hrilh chawp ngailo, zirtir chawp ngailo kan nihna a ni. He Zorama min hruai luttu hi Setana a ni lo a, Isua pawh a ni lo a, mihringa min siamtu Pathian min hruailuh kan nih hi inzirtir pawh ngailo kan nihna a ni.

SAKHUA

Rin chawp leh pawm chawpah hian sakhua a awm reng reng lo a, pawl ho erawh chu a awm thuai thei thung. Sakhua chu pianpui a ni a, thliarkarah nangmah chauhin lo piang mah la sakhaw nei loin a pian theih reng reng loh. Mihring a i lo pian khan siamtu Pathian i nei a, nangmah siamtu Pathian nena in inkawpna kha Sakhua chu a ni. Nangmah leh i siamtu leh i siamtu­in a dahna che ramah khan i sakhua leh i sakhuana a famkim vek a ni. Mi ram leh mi hnam chanchin chu vawi tam tak pawh sawiin hril ṭhin mah la i ram leh hnamah a bet dawn chuang reng reng lo. I rinleh i pawm chin chiah kha a thlen chin a ni kumkhua ang. Mi ram sakhaw politics-ah Zo hnam kan tluchhia a, kan hnam hi Pathian thu kan ni tih leh kan ram hi kan tan Pathian thu a ni tih hrelo in mi ram leh mi hnam Pathian thu a ngaiin Zo hnam, hnam rinawm, hnam tlawmngai kan nihna chu kan ramah a fam ta duai duai mai a ni.

SAKHUANA A CHUNGNUN BER TUMNA;

Pathian hi englai maha a danglam ngai loh avangin tunlai a a thiltihtheihna a lantir bak hi chu hmanlaiah pawh a lantir ring reng reng suh. Hmanni khan khawvela damrei ber thih thu an rawn puanga, kum 116 mi niin a boral a, kum sang kalliam tawh chhungah hian kum 200 takngial pawh dam thleng an awm lo. Chuvang chuan Kristian Bible a kan hmuh Methusela kha kum 969 dam angin a in ziak a (Gen. 5:27), heti anga chungnun duhna avanga mihring nihphungin a nih theih reng reng loh ziak hi awih reng reng suh. Tuna nih theihloh hi hmanah pawh a nih theihchuang loh; Pathian chu a pangngai reng a ni. Engkim hi an nih dan tura relfel thlaptu Pathian a ni si a.

NI CHELHDIN THU:

Chuti chuan Lalpa’n Amon hote chu Israela thlahte a pek ni chuan Joshua’n Lalpa hnenah thu a sawi a. Israelte mit hmuhah, ” Ni-a, Gideon khawchhungah ding reng rawh; nang pawh Thla­a, Aizalon ruamah hian awm reng rawh, “a ti a.

Tichuan mite chuan a hmelmate chunga phuba an lak hma loh chuan ni chu a ding ta reng a. Thla pawh chu a awm ta reng a (Joshua 10: 12,15)

Khawvel thiamna leh hriatna lo pungin a lo sang tial tial a, ni khian lei hi englai mahin a hel ngai lo a, Tropic of Cancer leh Tropic of Capricorn inkar torrid zone chungah hian chim leh hmar zawngin a tawlh let tawn hret hret chauh a ni a. Kan awmna khawvel hian vir chungin ni chu a a kal hual zawk ani tih an lo hmuchhuak ta a. Joshua huna ni chelhding anga sawite chu dawt mai mai a ni a, sakhuana chungnun duhna mai mai a ni zawk. Kan awmna lei vir hi chhun leh zan siamtu a ni zawk si a. Bible tehna dik lo thei lo a pawm tlat pawh hi a dik lo pawh dika pawm vekna a ni.

TIANG RULA CHANG:

Arona chuan a tiang chu Pharoa leh a chhiahhlawhte hmaah chuan a han paih a, rulah a lo chang ta a. Aigupta rama mitlak dawithiamte chuan an tiangte chu an paih ṭheuh a, rulah a lo chang ta ṭheuh a. Arona tiang chuan an tiangte chu a lemzo ta vek a (Exodus 7:11-12) tiin a inziak a. Thil tak tak a nih i ring em? Chungnun duhna avanga a lem zotu ni a han ziah te, tiang rula an chang te hi tunlaiin a la chang thei zel em? Inbumna thawnthu hi a ninawm tawh khawp mai. Tihtaktein kan awih zel mai si a. Eng ang pawhin awihin pawm mah i la nangmah ngeiin i ti ve thei a nih chuan loh chuan i tan engmah a ni chuang lo.

I nih theih chin, i thlen theih chin, a taka i dinpui ngei kha inbumna tello i tana Pathian thu a ni.

Similar Posts:

Recent Posts:

8 Responses to “INNGHAHNA TLING THURIL CHU”

  1. 1
    Sangpuiipa Says:

    No Comment.

    Report this comment

  2. 2
    chhana Says:

    Bible hi kan hnena Pathian inpuanna a ni a, nei lo mah ila, ni e, i sawi ang khian kan puitling tho maithei. Chutiang bawkin tawngtai miahlo pawhin kan hlawhtling viau thei tho bawk. Mahse, Bible ka chhiara kan tawngtai fo na na na chuan chutiang mi rau rau-ah kan nun a hlim dawn alawm.

    Report this comment

  3. 3
    Hnam sakhua Says:

    Nangmaha Pathian inpuanna kha i hlimna leh i lawmna chu a ni.

    Report this comment

  4. 4
    Hnam sakhua Says:

    Chuti chu Missionary te khan tuna chanchințha in tih hi rawn thlawhluh pui lo sela chu In hnenah pawh pathian a inpuang ve dawn lo a ni maw.

    Report this comment

  5. 5
    Lersia Says:

    Ekhai… I van chhui chipchiar peih ve le…

    Report this comment

  6. 6
    buy bulk auto notes refill Says:

    buy bulk auto notes refill

    INNGHAHNA TLING THURIL CHU | mi(sual).com

    Report this comment

  7. 7
    mate ainawn Says:

    Kan Log in leh chhin a..Lunghlui aleng….Good post @ Hnam Sakhua

    Report this comment

  8. 8
    mate ainawn Says:

    Chatuan ram min pansan tah an tawh dot commers te rilru an thar

    Report this comment

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.