Tawng Chungchanga Chhim leh Hmar

May 12th, 2009 8:35 am by Epistemology

Hman deuh khan Aizawl lama kan media thenkhat leh thusawitu thenkhat ten “saw lamah chuan” an tih fo hi eng tihna nge kan lo hrethiam ve mai lova. Chhim lam an lo sawina a ni awm a. He tawngkam hi fiamthu lek fang a nih hmel, a hiptu tan chuan indeuhna thil pawh kawk thei viau awm e. Sap tawng hman chungchangah, chhim lam a an lam “tri” viau laiin hmar lamah an lo lam “t” a. Hmun thenkhatah, a dik leh dik lo ti a, kan lo inhnial fo thin hi thil nuihzatthlak angreng tak a ni. Sap tawng hi engang pawhin han lam sap ngial ila, sap hnam kan nih phah chuang hauh lovang. Mizo tawng (mother tongue & native language) hmangtu pangai tan phei chuan, a thluk a dik mawh ngawt ta ve ang. Vawikhat chu, standup comedian, Russel hian “India mi, America a pem thla ho te’n American tawng ang deuh a, lam puam deuh tal tal an han tum ve ngial thin hi chuh, an lam puam zawh poh leh nuih a ti za ting mai” a tih kha ka la hre reng mai.

Kan nih ang hian kan lang ngam mai tur a ni. Sap tawng kan lam leh thluk danah dik lo baksak chu a awm teh meuh mai. Mahse, Mizo zinga 100% a lam dik thlip thlep hi chu an awm kher lovang. Chuvangin, hnam dang biak pawh nan kan hman theih tawk hi a fuh ber chu a ni mai. Tunlai hian, India mite pawhin, British English kan hmang lo, Indian English kan hmang an ti tan mek a. Vai awphawi a English an hman hi a dik thlap a, Indian English nihna tak a ni an ti hmiah tawh mai nia. Ziaktu lar zet mai, Khuswant Singh pawhin ‘Hinglish’ an lo ti hial tawh bawk.

Tawng hi kan awmna tlang hrang hrang a zirin a kal hrang (dialect) thei tih te hi hrethiam ta ila. Lawngtlai leh Saiha vela an tawng kam hman danah kham phei deuh emaw hi a dik em? Dik lutuk tlat. An khaw tih dan a ni a, a dik lohna pakhat mah a awm lo. Aizawl leh Lunglei vela, mi thenkhat ‘aaa..an tawng chu van mak e’ lo ti hu hu ho hian thil hriat an nei tlem lutuk a ni. Mainstream culture – Aizawl leh Lunglei atanga ringawt thil hi judge vek tur pawh a ni lo. Lai Autonomous District council chu, Mizo tawng (Lusei or Duhlian) leh Khuafo tawng chawhpawlh a ni. An hman dan a lo danglam deuh a vang hian engvangin nge a dik loh bik kher ang ni. Mizo tawng hi a darhzau (diversity) ve hle tawh tih hi kan pawm thiam zawk tur a ni.

British English, American English, Australia English thluk chu a in ang vek hauh lo mai. USA-ah ngau ngau pawh, tawng thluk hrang hrang hlawm lian deuh deuh paruk vel zet an hmang a ni. Entirnan, Texas ho tawng thluk chu cowboy ho tawng thluk ngat a la ni. Black (African-American) ho in tawng thluk an nei hrang leh tlat bawk. Hetiang zelin hmun dangah pawh, tunhnaiah phei chuan, American thalai tamtak chuan Spanish tawng leh American chawhpawlh an uar em em. “Saw lamah chuan” an ti ve sek kher lem lo niin alang. An awmna hmun theuhah lungawi zetin an hmang mai a ni.

Awle, tlang hrang hranga kan tawng thluk hman mek te hi a dik theuh a ni. Khawlai tawngkam mai mai phei chu, inbiakpawhna tur thil mai chauh a ni a, a hmangtu duh dan a zir a ni mai. Aizawlah emaw kan va zin a nih chuan, an hman dan ang takin ‘lamkhuang’ emaw ‘kawlthei’ va ti ve mai ila, Hmar lam pa Lunglei a rawn kal pawhin, chhim lam hman dan ang in ‘La ui’ emaw ‘kawiam’ rawn ti ve mai se. Lawngtlaiah kan va kal a nih pawhin, “min lo leng rawh” va ti ve mai ila. Aizawl a kan tih dan emaw Lunglei a kan tawngkam hman ang zawng zawng nen va chaldelh kher tum lovin, kan va awmna a piang tih dan va zahsak tlat hi kan tih tur a ni.

Tin, thenkhat ten an hman than loh avangin, Aizawl emaw Lunglei lama kan tawng thluk ang diak diak an lo hmang thiam kher lo a ni thei e, mak tih avang hian lo hawi he haw kher tawh lo teh ang u. An sawi tum kan hriatthiam chuan tha takin “ni e” lo tihpui mai tur kan ni. Mizo chiang ta lo a, kan lo dah fo mai te phei hi chu I bansan vang vang ang u.Kan tawngkam hi fiamthu thawh nan te pawh i hmang bawrh bawrh ang u. Mi te inkiltawih phah rawihna tur erawh I ching lovang u. Mizo tawng hi Aizawl emaw hmar lam Lunglei lam mi te’n kan ta (property) bik liau liau emaw erawh i ti bik lovang u. Mizo tawng hi kan vaia ta a ni. Kan awmna khua leh hmun a zirin kan hman dan theuh hi inzah sak na chang tal hi I hria ang u.

Similar Posts:

Recent Posts:

109 Responses to “Tawng Chungchanga Chhim leh Hmar”

Pages: « 1 2 [3] Show All

  1. 101
    burgerstud2005 Says:

    Lam puam trawlh trawlh..zonet english news chuan association hi aaasssooociaaaation an ti thluk ruih zel.Mizo hian kan sim theih chu accessories hi asesories kan ti ziah..aksesories tih tur.LPs leh Zonet a nula in chei nalh nalh tak tak ho hian an lam tlat zel a..mobile asesories tiin.

    Chuan accent poh hi aksent tih a lam tur.asent a ni lo.asent ti a lam chu assent leh ascend…kan fimkhur a ngai khawp mai.

    Report this comment

  2. 102
    mat402 Says:

    Tlai khaw hnuah ka rawn comment ve zawk… ngeng a chhun tlat :)

    Aizawl, Mizoram khawpui ah, kum 2002 atang khan kan awm nghet ve tawh a, amaherawhchu kan khua diktak chu Lunglei (rahsiveng) a ni. Chhim chhuak ka nih chu. Chuvang chuan Mizoram hmar lam unauten chhim lam deuhsawh deuhva min han ti vel thin hi chu an mawl ka ti tawp mai (ka tawngkam min lo hrethiam ula). A bikin tawng thu hlaah phei chuan. Tin, tun laiah facts hriat dik loh Aizawlah kan nei ta nual. Eg. Chanchin Tha rawn thlentute chungchang thuah te, hman zan Vanapa Hallah Evangelist pakhat chuan “Chanchin Tha min thlentu Welsh ho…” a ti a. A dik lo, Pu Buanga leh Sap Upa te kha English mi an ni. A hnua hmar lama mission hna rawn chhunzawm tute kha Welsh mi zawk an ni. An ni zirtirna vanga Mizo A AW B pawh hmar lamah chuan G=EG/EK, NG=ENG tia lam a ni.
    Saptawng emaw Mizo tawng lamah hian hmar lam unaute hian chhim lam mi hi lam diklo zawkah min han dah thin a, kum 3 chuang tawng lam dan ka zirtir ve hman a, Aizawl (hmar) lamin ‘t’ deuhva an lam emaw Lunglei (chhim) lamin ‘tri’ deuvhva an lam hi a dik lo ve ve, saptawngah chuan. English phonetics a plosive (aspirated) sound /t/ hi nen a rik dan a inang lo ve ve. Chu vang chuan hmar lam ho hian chhim lam ho hi deu sawh lovin a dik takin zir chho zawk se, a dik phawt chuan kan rawn copy dawn che u nia.

    Report this comment

  3. 103
    XaiA Says:

    Kan headmaster saptawng thiam a sawi kai hat chuan”ti” ani lo,”tri”pawh a ni lo,”THI”,P” pawh “phi” tih tur, a ti thin.

    Report this comment

  4. 104
    Ruatmawia Says:

    Hmanlai a ni tawh lova in ti nghal ringawt mai teh ang, Aijal kha Aizawl a ni tawh a, British leh Vai lam dan ang a mizo thenkhat in mahni dawr advertisement leh Sign Board-a Aizwal, Aijal an la ti tlat thin hi chu a mak ka ti khawp mai, nge ka lo duh uluk zual deuh zawk ni, entirnan… kumin 2009 I&PR in Calendar an siam thin Mizoram Print Media an hmang ta a, a Spelling mistake pawh helaia khawih ngei chu a Paper tih loh ah chuan a dik ta deuh,phailam a an siam tir thin kha chuan Spelling correct tur hi ka mit ti mim tu an ni thin.
    keini mah in a lam pawn Thiruvanamthapuram pawh kan lam dik a, Vai mahin an lam fiah hleitheiloh an ziak sual lui tlat mah thin rim tawh nak a lai a, keini Mizo te ngei in kan ziak sual lui hi chu i ching tawh lovang u, Aijal Club te hi chu a hming phuahsa a nih a vang hian Lo Aijal Club ta mai mah se a pawilo va, a enga mah hma a, “Thiani, i hria em, i hrethiam mai em ?” kan han ti thla na zen te hi tawng u chuak niin ka hria, a sawi tum point sawi hma hauh a, “I hria em?” han tih khan a dawngsawngtu khan a la hrelo reng reng, a sawi zawh hnu ah chauh a sawi kha a hre awm chauh a ni si a, te ka han ti ve mai mai…he hee.

    Report this comment

  5. 105
    awzoram Says:

    Hmar lamah hian G hi ek an ti tawh lo djie an ti tawh. Ng erawh eng an la ti reng.

    Report this comment

  6. 106
    Viking Says:

    Hnamdang nupui pasal nei ho hi Mizo tawng tidaltu pakhat chu an ni!

    No offence!
    Ka lawm e!

    Report this comment

  7. 107
    mzvision Says:

    Chhim lam Hmar lam khawiah pawh awm ila Mizo te hian zirtur poimoh tak kan neih chu tawng hawih-hawm leh tawng diplomatic kan zir hi a tul khop mai. Saptawng ah te hlei hlei kan zir a ngai. College student leh zirlai dang reng reng tawngmawi kan zirtir a tul hle mai.

    Inti polite lovin polite nun leh tawngkam hi a dai in hriat a hahdam, chuvangin tawng fimkhur ila, kan nun dan hi i duhtui ang u.Teh ralah chuan a tlin lo pawl tak ka nih ka ring chungin hnam anga kan hmasawnna tur pawimawh tak ni-ah ka ngai tlat mai.

    Mi an nihna leh an tihdan than te hi hmusit mai lovin apprciate thiam hi a poimoh khop bawk mai. Tawngkauchheh emaw, lamdan ani emaw, ziakdan ani emaw improve zela change a reform zel hi a poimoh khop.

    Report this comment

  8. 108
    @aputea Says:

    @mzvision:
    Comment 106 hi ka thlawp che. ‘Thank you’ tih hi British sapho kha chuan ‘Mention not’ tiin an chhanglet thin a, American-hovin, ‘You are welcome’ emaw ‘Most welcome’ emaw ‘welcome’ tia an chhanglet hi a dawngtu tan a lawmawmin mi a khawih duh bik riauvin ka hria. Mizovin, ‘Ka lawm e’ tih ‘Keipawh ka lawm e’ emaw ‘Keipawh le’ kan han ti thin hi a mawi dangdai asin. Tunlaiah hian kan ching ta lo riau. Saphovin, ‘I beg your pardon?’ an tih tlukpui hi Mizo hian kan nei lovin ka hria a, ‘Engtin a???’ kan han ti bak hluk te hi a chaltlai riauva hriatna ka nei a, “Khawngaihin han sawi nawn leh” ti tal hian sawi ta ila, a sei lutuk kan ti a nih pawhin, “Sawi nawn leh lawk” ti talin sawi ta ila, “lek lawk” hian courtesy a tarlangin ka hria a, a hawihhawm deuh ang em?

    Report this comment

  9. 109
    puakphura Says:

    Kei chu sap ho bulah pawh ka ti puam vak chuang lo ka hriat dan khan ka tawng mai a an hre thiam ve vek tho. a then te phei chuan ‘English’ i va thiam ve min ti zaw mah. mahni pianpui tawng anih loh na na na chuan zah a lak chi ah ka ngai lo, “an tawng” a nia kan hman sak ve mai ani zawk. Eng tin emaw a lam dik kan lo tum ve lutuk na lamah hian a nuihzathlak thin zawk mai ani e.

    Report this comment

Pages: « 1 2 [3] Show All

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.