Mizo Saptawng Thiam Ber

October 10th, 2011 6:42 am by lushai_er

-    Dr. Zokuma (Vety)

[He article hi ka post tawh emaw ka ti a, mahse ka lo la post lo niin. 2004 vela ka type chhuah tawh ani. Mizoram Civil Pensioners Association Annual Magazine 1994 ah chhuah a ni tawh.]

Tuna la dam kum 50 chunglam, High School rap phak chin te chuan Pu Sangliana Tochhawng [RIP] kha “Mizo Saptawng thiam ber” tih anih thin kha kan la hre vek awm e.

Tunlai thangtharte chuan chutia ‘Thiamber’ han intih bik chu pawm harsa an ti deuh tawh mai thei. English a M.A leh a chunglam te pawh tam tak an awm tawh mai thei a. Sap zinga seilian, Mizo tawng pawh theihnghilh zawk hial te pawh an tam tawh si a, Pu Sangliana ai a thiam zawk a inring pawh an tam tawh mai thei ani.

Engpawh nise, 22nd Oct. 1989-a a boral thleng kha chuan “Mizo Saptawng thiam ber” title kha tuma chuhpui lohvin a liam pui kan ti thei ang.

Engang chiah in nge Saptawng kha a lo thiam bik a, “Thiam ber” nih a lo hlawh tak mai kha chhut tham tak ani. Mizo zingah B.A (English Honours) pass hmasa ber chu a ni phawt mai a. Amah aia hma hian Mizo tlangval thahnem fe in B.A chu an pass a, hnu deuhvah M.A te pawh an pass ta a. Rei leh deuh hnuah M.A(English) te pawh an pass ta a. Chuti chung chuan “Saptawng thiam ber” tia Pu Sanga lan tumah an awm ta chuang lo.

A lo thiam ber takmeuh em ni ang tih i lo chhut teh ang u.

1.Naupan lai atangin Saptawng hi a manfuh hrim hrim chu ani ngei ang a; vanneihna ropui tak pakhat a neih chu a u pasal, Pu R.Buchhawna B.A hmasa pawl ami kha lehkha thiam thei tak a ni a. Saptawng Dictionary te pawh siam thei hial anih kha. Ani khan in lamah a zirtir nasa hle thin tih Pi Biaki (Mrs Buchhawna) chuan a sawi thei. Pianpui thiamna neisa pawh nise chu chuan English a man fuh tir anih hmel hle ani.

2.Shillong Govt. High School atanga  Matric a zawh hnuin, Syhlet Murarichand College-ah a zir zawm a. Chunglai hun chuan helai hnai-ah Gauhati Cotton College nen chiah Govt. College awm chhun anni a. Zirtittu te pawh Sap an la ni nual awm e. Chu College atang chuan 1933-ah Intermediate Arts-ah “THE BEST CONTRIBUTION OF THE YEAR IN ENGLISH” tih chawimawina Certificate a dawng phak a ni. College pum huapin English, Drama, Cricket, etc., faculty hrang hrangah kumtluana an chievement record atangin kum tawpah lawmman hmu tur an thlang chhuak thin a ni awm e. Hetiang functionah hian Assam Governor te hial pawhin an tel pui thin ani.

Kum 1936-ah he College atang hian B.A (English Honours) chu Second Class-ah a pass a, an College atangin First Class an awm lova; Culcutta University pumah 13-na a tling phak.

3. Kum 1937 khan, a vawikhatna atan Shillong hmunah I.P (Indian Police) Competitive Exam-na an nghat ve a, Vacancy pakhat inchuhin candidate 30 an exam ani. Hemi tum pawh hian English-ah mark 117 hmuin a sang ber a, mark 110 hmuin a dawt ani. Chutih lai Assam milian fa te zing ami, Imdad Ali leh Benode Behari Dey te nen an sang fal a. An Board Chairman fapa Imdad Ali  chu a tling ta in nakinah chuan Assam IGP te pawh lo ni chho ta kha a ni.

Hemi tum pawh hian Syhlet-a a hming a lo lan tawh avangin heng milian fa ho te pawh hian an huphurh ve hle a ni awm e.

4. Kum 1943 lai khan Shillong Govt. High School-ah Assistant Teacher hna leh Hostel Guardian hna a chelh laiin, Assam ram British Chief Engineer hnuhnung ber chu Sapram-ah a haw dawn a. A fapa kum 7/8 vel mi tur English Tutor-ah atan Pu Sangliana berkher kha zuk ruai teh mauh mai a.

Khanglai hun khan Shillong Govt. High School Headmaster chu keini ram zirna ang deuh bawkin Welsh Missionary lehkha thiam tak mai Rev. Pugh, M.A(Oxford) ani a. Assam Sawrkar Directorate of Public Instruction (Education Director) te zawk pawhin Educationist anga engkima an rawn ani an ti. Sap-ho zinga well-known writer hmingthang, Sir. Linkletter te meuh pawh dawl ve phak anih angin an Sap pui te khan an ngaisang hle ani. Chu Chief Engineer pawh chuan Pu Pugh-a thurawn angin Pu Sangliana chu tutor atan a lo ruai a lo ni reng mai.

Heta tang ngawt pawh hian Pu Sangliana saptawng thiam dan kha, tun lai tawng takin, a lo theuneu lo hle a ni tih kan hre thei mai awm e.

5. Pu Hrangaia (RIP) khan Mizoram Bawrhsap Maj. A.G.McCall, ICS bula C.I anga a awm lai khan, Pu Sanga B.A zo hlim reilo deuh hna chhiava deuh thawkin a chhawr ve a. Pu McCall pawh chuan saptawng thiam a lo ti ve hle ni tur a ni, “Sangliana hian kei aiin Saptawng a thiam zawk,” a ti tih Pu Hrangaia khan a sawi thei.

6. Pu C.L. REma, M.A (English) khan kum 1955 Aizawl C/D Block-ah Project Executive Officer hna a thawh lai khan Pu Sangliana a la tluk loh zia heti hian a sawi bawk. Readers Digest-a,’ It pays to increase your word power’ tih column-ah hian, “Kei chuan 12-13 vel bak ka tidik thei mang lova, Pu Sanga chuan 17-20 vel a tidik thin an ti a, ka lo la tluk lo hle dawn mai,” tiin.

Pu Sangliana khan Saptawng zawng a lo thiam nangiang zawng a ni awm e.

[P.S : Hmanlai thil deuh pawh ni tawh mahse, hriat ve reng rengah ka rawn post ve leh ngawt a ni.]

Similar Posts:

Recent Posts:

57 Responses to “Mizo Saptawng Thiam Ber”

Pages: « 1 [2] Show All

  1. 51
    H.Vangchhia Says:

    Terema Chhakchhuak #49 i chian hmel riau mai. Ka kawl tlatlo maia, mahse JF-a dictionary ah khan Pu Lalsangliana of Kulikawn (Lianliana pa) Suddena letlingtu tan khan lawmthu sawina a ziak/dah tello maw?

    Kum 20+ ka keu/hmu tawh lovang, ka chiang tawhlo.

    Report this comment

  2. 52
    Terema Chhakchhuak Says:

    #51, A thuhmahruai a ziahnaa mi dang chanchin a ziah lan tel chu hei hi a nia:-
    “A tir takah phei chuan kan Sâp ṭawng thiam Pu Sângliana leh kan Zo ṭawng thiam Pu Vânkhama te hi ka berâwn ve zêl ang chu ka lo ti rilru a. Mahse a saseh a lo hun meuhvah chuan ka râwn hmanin ka râwn peih ta hek lo. Chuvang chuan hei hi keima kutkawih liau liau a ni ta mai a; a phuaiin a buan ang tih chu hriat sa a ni.” tiin.
    Awithangpa (Hmarlutvunga) pawh khan mitdel hla phuah thiam Laithangpuia kha a chawimawi thiam khawp asin,”Laithangpuia te zawng tluk zia a ni nem le, Ngûrzapthiama a ni ngawt a lawm le,” zu han ti a! Kan hranghlui mualliam ta te kha an lo inchawimawi tawn thiam khawp mai.Pu Sangliana JF-a’n sapṭawnga a rawnna thu pakhat ka rawn zep tel ang e.
    ” “Rukhmang” leh “rukru” hi an nun (nunna, ni lovin) chu a inthlau vak lo nachungin, “rûkhmang” hi chu a khawlai titi-phungchang-khawchang ṭawnghmang deuh zawk a; chuvangin Bible-a “rûkhmang” an tih zawng zawng hi chu “rûkru” tia thlak vek awm a ni. Hemi châng bul hi a Sapṭawng chuan “The thief cometh not, but for to steal, and to kill, and to destroy” tih hi a ni a. Thu dang alai chuan, Lalsangzuali’n America leh Canada rama a solo tur Lalhnuna Sailo phuah hla pakhat “Nunna leh Thihna” (In hmaah Nunna leh leh Thihna?) tih hi ka zuam lo chung Sapṭawngin min lehlintir a; a thunawn chu hetiang hian ka siam a:-
    “The Lord hath said for your warning,
    ‘I have set before you for choice
    Life and death, yea, blessing and curse,
    And have called upon heav’n and earth
    For to bear unfailing witness against you this day,
    Tiin. A “rhyme” pawh ka ûm ngam lo va, Sapṭawnga a sak ve theih ṭawk ṭawk phawt chuan, tiin a syllable kim ve tur ringawt kha ka thlir a ni. Mahse ka ngaih a ṭha thei chuang lo va, Sap ṭawnga ka tlâkchham apianga ka râwn ngam Pu Sangliana hi ka va (saw ka va) râwn ta chawt mai a. Ani chuan ka duh meuh loh lai “For to bear” tih lai tak mai hi a han sawi chhuak ta khauh mai reng a. Kei chuan,”Old English usage-ah chuan infinitive hmaah hian “For” hi an telh ṭhin ni khan ka hria a, ka han telh thla ve rawk mai mawle. A thu-changah, “Ye several guardians of nations, Ye that would perpetuate your mandate, Ye who are striving for peace and harmony-“te tiin, Old English “Ye” hi ka lo hmang kûr dup tawh si a, “To bear” ni lovin, “For to bear” ka han hmang thla ve rawk mai maw le,” tiin thupha ka han chawi a. An hmânlai Sapṭawnga an hmanna tak han sawi chhuah mai tur ka hre si lova, heti lai changah (“for to steal”) te hian a lo awm reng a lo nih hi. Mahse Bible-a gerund dik tak anga an hman laia keiina infinitive verb satliaha hman ka lo tum ve rawk hi ka la dik bik chiah lo mai thei. Engpawh ni se, ka lungawina leh thin damna ber mai chu darkar chanve zet he hla hi mi a thlirsak hnua Pu Sangliana’na, “Laldailo, thil hi I duhtui lutuk bawk ṭhin a ni. American an nih avang maiin an thiam vak bik hi ring duh ma ta che,” min lo tih chu a ni. “For” hi ka paih phah leh ta tho va. Mahse a thlûk kah dân nena a lo inchawih loh avangin an chhuah dawn ṭepah ka siam danglam leh nual ta tho.”

    Report this comment

  3. 53
    H.Vangchhia Says:

    thang khiu

    Report this comment

  4. 54
    Terema Chhakchhuak Says:

    Pu Sangliana hian zofate literature-ah thawh hmahruai a thawh ve a, satire phuah hmasa ber pawl a ni hial awm e. “Valhuaia” tih leh “Chhuihthangvalmawla” tih thupuia hmangin antihero chanchin hlain a lo phuah ve tawh a ni. A hunlaia chanchin ngah ve taka an sawi Pu Zatluanga khan kum 1971-ah khan Armstrong-a te Thla-a an han lawn thu kha Tlar Thum Zai (Chheih Zai) hian a phuah chiam mai a. President Nixon-a hnena thawn atân tiin Pu Sangliana leh JF-a te kha a chang inzâtsemin Sap ṭawngin a lehlintir a ni. He an hla lehlin hi MZP chanchinbu-ah chhuah a ni tawh. He hla vek hi Professor Siamkima Khawlhring khan M.A (English?) Illinouis University-a a zuk zir ṭhat leh khan (M.A hi a zo tawh tho nangin a zu zir tha leh a ni, a beinawn leh a nih ber zawk awm chu) a chham chhuak hial a ni. Heng bakah hian mizo hla tha tak tak Sap ṭawnga lehlin a nei nual bawk a, a tu leh faten an kawlṭha hlawm turah ka ngai.

    Report this comment

  5. 55
    Terema Chhakchhuak Says:

    *Illinouis University =Illinois University..

    Report this comment

  6. 56
    chawnghilh Says:

    Illinois i lamrikin, a tawp ber S khi lamrik lovah aw!

    Pu Sangliana kha ka hmu ve hman —ka hmu ringawt. A thu sawi ka ngaithla lo, ka be lo va, min be bawk lo. Saptawng a thiam an tih chu ka hria. Ka ui —a sulhnu a awm lo lutuk erawh hi chu! Chemtatrawta thawnthu saptawnga a dah erawh ka chhiar tawh a — ‘belly aching’ tling takzet a ni. A thiam tawk bawk ang. Dulthuar na vekin ka nui zu nia!

    Mizo Saptawng, American English, British English, Aussie English —a eng wer hi nge kan thiam hlawm le. Teh fet phei chuan BER hi thlan thiam a har khawp ang. Vocabulary-ah hian Matthaia, Marka, Johana te ai khan Luka khan TIHDAMNA leh SURGICAL TERMS a hmang uar a, a PHYSICIAN nihna a tarlang hle. Kan vocabulary hman thin dan han thlir hian kan MAJOR-na a lang riak ruak thin.

    Pu Sangliana sulhnu kan hmu tlem hi, Saptawng thiam ber, hnutchhiat nei tlem bera puan ngam phawng phawng chi lah ni si lo.

    Report this comment

  7. 57
    lushai_er Says:

    @Terem : Pu Sangliana sulhnu i neih chuan rawn post la….Chtr-a te kha Aizawl ka hawn hunah an In-ah ka la han dap ang maw le.

    Report this comment

Pages: « 1 [2] Show All

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.