mi(sual).com

Chuanhnuai ram pilril lamah rilru a thle lùt ta tlat mai le! Khawvèla tlângchhìp sâng ber chu Mt Everest tih kan hre thup a, tuipui chìm chin atangin feet 29,014 laia sâng a ni. Nimahsela, tùna a ramthlèng kan chhui mêk MASADA hmun erawh hi chu leilung chuanhnuai tih a inhmeh thlàwt a! Sea level atanga teh chhuk a ngai thung a; feet 1,290 laia hniam pilril a ni miau.

Tuipui Thì kamah lungpui sakhal tohlàwt, tlâng chung zâwl buh tîn 23 tuh theihna khawpa zâwl zau, a pianzia pawh lawnglêng anga a mual hmâwr tawn zum leh a lai kiar a ni. A chhìp zâwl lâwn chho tùr pawh hian kalkâ a vâng teh a nia! Hnamte chi bing inkulhna Khàwnglung khua an sawi ang maia lêngkìrin a hual chhuah vek a ni.

Israel ram hi ram dangdai filawr tak a ni ve pakhat! A hmαr lam atangin Jordan lui hmingthang tak chu chhim zâwngin a rawn inthlifîm a. Galili Tuipui, thosi kâra Messia leh a zirtîrte chèttlat vèlna hmunah a rawn inchhùng lùt tè tè a; chuta tang chuan a luang chhuak leh a.

A ram ruangâm leh luikawr zîm leh zau zawh zèlin, chùng khawimaw lai berah emaw chuan Baptistu Johana leh Nazareth Isua-te pawh khàn baptisma an inchantîr a. A tàwpa tàwpah Tuipui Thî-ah a inchhawp lùt ta nghulh nghulh mai a; mahse, Tuipui Thi a awmtirh phat atà —Tuipui Thi hian a kuang liam khawpa a luan liam thàwm kan la hre ngai rèng rèng  lo. A puh rùkna hlèt lah hmuh azèng pawh hmuh a la ni chhin si lo! A mak viau zàwng a ni!

He lai ram pilril kher kher hi zawng —a sik leh sâ pawh hi a danglam. Chhùn pachangah a lum tàwpkhàwk a, zàn a nih lahin a hmeh na tàwkin a vàwt hik khawng tlat bawk si! Tuipui Thi tui lah hi kum khalehchen kha Jordan lui tui thiang tak inkhawh lùt reng ati lovin, a alna tidal khawp tùr pawhin theihna leh thiamna chhùt chhuah tùr a awm si lo! Bai tui atân pawh, ‘a al vìk lu’lam deuh a ni,’ tih tùr khawpa al a ni. Tin,‘Tuipui Thi hi sava pawhin a thlawh khùm ngai lo,’ ni àwmin Judate chuan thu inhlànchhàwng  thurochhiah an nei. Aw le, hnim rèng rèng to theih lohna thlalèr ram ro chanchin hi chu sawi tùr tam hle mah se—tùn atân chuan duhtàwk rih mai ila—thu dang, kan hriat atâna tangkai tak i lo bih zui teh rih zàwk ang hmiang.

MASADA tlâng hmingthang tak, làr vak lèm si lo hi Tuipui Thi hrûl, chuta tanga a khaw thlang lamah a awm a. A tlâng bulthùt atanga teh chhohin a tlâng chhìp zâwl hi feet 1,350-a sâng chu a ni ve e. MASADA tih hi hmun hming, Hebrai tawnga a ni a—a awmzia ni bera an hriat dânin ‘KULH-BING’ tihna a ni.

Kan Lalpa Isua Kristâ pian hma—kum sawmli hun chhûng chhuan khat—hma lamah tawh khân he Masada Tlâng chhìpah hian Jonathan Makabia an tih chuan Kulh a lo ruahman tan tawh a; chutih lai chuan Jentail Lalram palina ROMAN EMPIRE khàn khawvèl ram tin a awp hman tawh (Babulon, Media-Persia, Grik lalramte an tluchhe hman tawh a).

Nimahsela, Jonathan Makabia chu a lo boral leh tàk si avàngin Lal Heroda chuan a sùlhnu a rawn chhunzawm ta a. Masada hmuna lal Heroda’n kulhbîng sâng a sak chhunzawm kum kha 35 BC vèl niin an sawi. He lal Heroda hi alàwm Edom mi, Rom thuneihna tlàwna kan Lalpa Isuâ nausèn laia thah tuma phîlî buai èm èm thin kha! Heroda hi lal sual leh pamham, duhàm a nih miau avàngin a rilru pawh a hahdam ngai lo va. Thil hlauh tak tak pahnih a thinlungah a pai tlat a, chùngte chu —

1. A khua leh tui, Judate chunga a nunràwn theih èm avàngin Juda hoten a laka helna an neih mai a hlau va. A lalna paihthlàksak a hlau bawk si a, relhrùk bo nân Masada-ah hian Kulh a siam phah ta a ni;
2. A lalna chunga rorêltu Rome mi—Mark Antony-a a hlau bawk a. Mark Antony chuan Judai ram zawng zawng leh lal Heroda lalna leh mipui chu sipai chaknaa Aigupta lalnu Cleopatra hnèna a pèk tàk hlauh avàngin Masada-ah tlànbona hmun a ruahman phah ta  a ni.

Heroda chuan a rùkin inrâlrìnna a nei khiau thìn a, Masada Kulh-ah pawh râlvèn bùk sâng 37 a hûng a; tin, ama chènna turin lal in nuam tak a ruahman bawk a, pucca taka sak —a bang leh a chhûng pawh mawi taka chei diam a ni. Nimahsela, a thil hlauh èm èm pahnihte a taka a thlen hmâin 4 BC khân lal Heroda chu a thi ta a (cf. Matthaia 2:19).

Refugee pathum—Miriami leh Yusefa leh Naute Isua chu Aigupta ramah inhumhìmna dapin lalnu Cleopatra lalna hnuaiah—tu an ni tih hriat hlawh lovin—an khawsa a nih kha! Vàntirhkoh meuhvin Heroda thih thu chu Yusefa hnènah mumang lamin a rawn hriattîr a. Lal Heroda lalna pawh, a fapa Arkelausa chuan a chang chhunzawm tih Matthaia 2:22-ah kan hmu.

Refugee kìr lehte chuan Judai ram chu râlmuang tàwka an hriat loh avàngin, Galili lamah—Nazareth khua an pan a, chuta an hun tam tak an hman thu kan hria. Hèng hnua chhuan khat dang (kum 40 vêl chhûng) rawn inherchhuak leh kha Messia pian leh a thih hun (4 BC – AD 30) bâwr vèl kha a ni leh ta a. Buaina Rapthlak thleng tùr Messian a sawilàwk nang phàk tùr Juda thangtharte pawh kha kan hriat chian lehzual a tùl ta a ni.

Messia vàn làwn hnu—kum sawmthum leh paruk vèl—chhûng zàwng khân buaina lian tham Judai ramah a thleng lem lo. Mahse, Juda thangtharte kha Rome sorkâr insangpìng khàn khawngaihna tel miah lovin, sipai 60,000 a tîr chhuak ta pang a. Jerusalem-a nunau leh a mi chêngte an suat ta chiam a. Mipui maktaduai khat êl euh an that a. Ràwng takin nausênte pawh meipuiah an paih lùt zù nia! Jerusalem khawpui an làk ni phei chu AD 70, Ab 9 a ni a. Ro hlû leh sum, ràngkachak leh tangkarua pawh râllàk sum atân an la hnem hle.

Mipui thi bàng lah Rome rama sala tâng tùrin kawl an buntîr fùr a. Jerusalem leh Kulhbang sâng pawh kalsan satliah duh mai lovin, an kar-phàwng chhe kim hle. He thil thleng hi alàwm Messia Hrilhlàwkna “Chanchin Tha Matthaia 24″ thua i chhiar thin kha! Jerusalem leh Temple Chhiatna inmung làwk vek a nih thu Zàwlnei Daniela 9:27-ah a inziah kha! “A chhiar apiangin a awmzia hre rawh se,” tia tlìp a nih chian hle bawk kha!

“Judai rama awmte chu tlângah te tlàn bo rawh se; in chhûnga awm chu a ina englo chuh tùrin chhuk suh se; tin, lova awm chu a puan chuh tùrin kìr leh suh se. Chùng nî chuan raite leh nau-no pawmte chung a pik ang. Tin, in tlàn bo hun tùr chu thlasikah emaw, sabbath-ah emaw a lo thlen loh nân tawngtai rawh u; chumi hnuah chuan HREHAWM NASA TAK (the Great Tribulation) a awm dâwn si a; chutianga nasâ rèng rèng chu leilung piantirh ata tùn thlengin a la awm ngai lo va; awm pawh engtìkah mah a lo awm leh tawh kher lo vang …” —Matthaia 24:16-21

General Titus-a leh a sipaite thàwm a na hle. An che ta tak tak mai! Rome sipai chhinchhiahna (insignia) MUPUI awmna tawhphawtah kha chuan ruang a awm nghèk nghùk mai a,“Mupui awmna apiangah ruangte an awm,” tih thu a thlen dikna a ni ta. Mi tam takin The Great Tribulation hi khawvèl pum huapa thil thleng tùr emaw an ti; mahse, Juda-te zîngah rau rau pawh chhuan uire leh hnaisai lo (AD 30-70 “this generation”) inkâra mite tawrh tùr kha a ni zàwk e.

General Titus-a thachhang dàwltu Lt General Flavius Silva leh a sipai kaihhruaite khàn Judai ram an tuam ta mep mep mai a. Khatih lai vèk khân insaseng leh tlànchhe paha Rome-ho do lèt pâwl Zealot rualkhat an awm a; Masada Kulh behchhanin Rome sipaihote an hneh ta tlat mai a. Chumi hmunah chuan thih thà takmeuh meuhvin bu an khuar ta a. He Zealot rualkhat—helho kaihruaitu hi Eleazar ben Ya’ir a ni.

Ram pum huapa AD 66 kuma helna pawchhuaktu erawh kha chu Menachem a ni thung. Rei a dam zui tak loh avangin Eleazar ben Ya’ir khan a khai-ding chhunzawm ve ta a ni.

Kum AD 70-73 chhûng kha Eleazar-a hote khân Masada hmun an luah a; an hrohràng a na ve hle a. Mahse, Rome sipai huaisen leh chhuanvàwr bìk-te chuan Masada kha luhchhuah an tum ta miau a. Flavius Silva an tih chuan Rome sipai kawlhsen tak te kha a ho ta a ni. Silva leh a hote chuan Masada Kulhpui chu rei ngial an beih hnuin an hual bet ta a. Chuti chung pawhin Eleazar-a hote chu an tlâwm duh chuang bìk lo.

Beih dàn remchâng dang awm thei ngang hek lo le—Zealot-ho luhchhuah tùr chuan kawng khat chiah ruahman a ni ta a. A luhkâ, khawthlang lampang atanga beih ngar ngar chu a hlawhtlìn theih dàn ber a nih miau avàngin Masada Tlâng chung zâwl han chèn pha tùrin  Trojan Horse hrawl tak—a chhûnga sipai leh râlthuam chi kim inchhawp theihna sak nghàl tùr thu a pe ta a. Tihluihnain Juda saltâng kàwlbunte chu thlalèr chhùn ni sâ leh zàn khaw vàwt hmehkhawng kârah tuihàl-riltâm chunga Trojan Horse chu siamtîr an ni ta a. An Juda unaute beihna tùrin Judate vèkin râlthuam leh hmanrua an siam ta a nih chu!

Tlâng chhìp chung zâwl atangin lung leh thal a rawn sûr sek thìn bawk a. A rokhawlh hle! Samkhai zàwka Masada tlâng zâwl beih theih ngeina tùr chuan Trojan Horse sâng tak chu an tung fel thei ve ta tlat mai! Tichuan, Silva leh a sipaite chuan lung vawmtu khâwl nèn—fei nèn, thal nèn Kulh chu an sai ta elh elh a. Lungthu tiat lek lek lungtum a invawrh kat sung sung tawh mai a ni.

An Kulh chhut chimna hmanrua ‘battle ram’ hmangin Masada Kulh chu an han chhu khi ta ruah mai a. Chutah, a va luhchhuahna tùrin bang chhahpui mai chu an tiàwng thei ta a. Zànlaia inbeih a nih miau avàngin eng ual a hmuh that theih si loh va; meichher nèn, thal chelek mite nèn an va luhchhuah ta a. Mahse, eng ual an khawih pawi vak thei bîk si lo.

Chutichuan, atùkleh khaw ènga beih chu tha zàwkin an hria a. An inhnùkkìr ta hial a. An Trojan Horse—râlthuam chhèknaah chuan mang tha neih tumin an riak leh lailàwk ta rih a.

Chumi zàn-lungngaihthlàk tak kârah chuan Eleazara chuan a Upa-mìnte a ko khàwm ta a, “Khua a vàr hun hun hi kan beih lèt theih hun a tleu hun chu a ni dâwn ta! Chuvàngin, kan lainâte nèna a huhova thihna chhuanawm taka kan intihboral hi a hun ta a ni ber e. Kan hmêlmàte hmaihmâa mualphova sal tàn ai chuan —kan hraibungdàwntuai leh nupui theuh te nèn, he khawvèl hi i chhuahsan mai zàwk ang u,” tiin rawtna zahawm leh rinawm an siam ta a ni.

“Rome-ho hi hrilhhai takin i siam ve teh rèng rèng ang. Kan Kulh hi meivàpah chantîr hmasa vek ila. Chumi zawhah THIH MUANAWM thlang mai ila. Kan ro-sum hi rawk tùr pakhatmah awm lovin hàl ral vek bawk ila. Nimahse, kan eitùr inchhawp zozaite erawh hi chu hnutchhiah vek ila. Rome-ho phiangsen hian riltâm dangchâra thi-ah min ngai palh ang e. Kan thih chhan zàwk erawh chu sal tàn aiin thih mang thak kan thlang zàwk a ni tih hre mawlh rawh se,” a ti leh a.

Tuma’n an hnial ìk lo! Thih an thlang ta dial a ni.

Chutichuan, an rèl ang zawng zawng chu an ti ta dial a. Zealot vâl rual leh lânu 960 lai mai chu an rawn fuan khàwm ta ale! Chhûng tin pa berte chuan an nupui leh fanau duat lai ngawih ngawihte chu thenna thu thlum tak an fah hnu chuan an that ta hmiah hmiah a. ‘Thih lungawithlàk leh thlamuanawm’ tih sak ta ila, kan sawi sual tampui lo vang.

An chhûngkhat-lainâ zawng zawng an sàm thlùk hnu chuan—an neihthil hlû leh hlù lote chu bâwr takin an luhkapuiah an rawn thiar chhuak ta nghuai nghuai a. Lungsi takin an hàl khu ta chum chum a. Thlalèr zàn thlifîm chuan a rawn chhêm mùt vàm hiau hiau bawk vei nèn! Eitùr tuihnai tak tak te erawh chu—him takin—a lang ngei tùrin an hnutchhiah a.

A tlìpna lungngaihthlàk tak—thihna sâr a zâm ta riai mai! Patling fuankhàwm zozai zîngah pawh chuan a kâwlhrâwng leh rinawm sawm (10) an inthlang chhuak leh tè tè a. An thiante ring chu an chhawk leh ta zawk zawk mai le. Thenkhatte chuan an nupui pangti dai tawh tak chu kuah vawng vawngin—an ring chu chhawk mai tùrin an dawh ve ta a ni.

Mi sàwm thlanchhuahte chuan an tih tùr chu an hlen fel tàk hnu chuan lungrual taka an zînga mi pakhat thlang chhuak leh tùrin thum an vâwr ta a. Hlumbêl vaw kehin, a keh themah chuan an hming theuh an ziak ta a. Hming sàwm inziaknaa hming ‘khat bera chuan a thiante chu rinawm takin a that hmasa ang a; chumi hnuah mahni inzuah bìk miah lovin, amah leh amah chu a khandaih kènin a âwmah a inthil tlàng ve tùr a ni, tiin thutiam rinawm a nei tè tè a. A thiante a thah zawhah amah pawh a inthat ve ta a ni.

Heng thu hi thawnthu phuahchawp a ni lo va; a ngaihnawm zawnga ziak pawh a ni lo. He beihpuithlak hun laia Historian Flavius Josephus-a kuthnu atanga he thu hi khawn khawm a ni.

Tin, he inthahna an neih lai mek hian nu pahnih leh an fate panga lai lungpui kehkak karah an lo biru bo a ni awm a, chungho thil hmuh leh hriat atanga Masada Tanhmun Tleu tak chanchin hi hriat theih a ni ta  ani. Tin, mithiamten 1963 October leh 1964 May thla inkar khan Masada hmun hi kalchilhin ruhro leh rinawmna thutiam latute hming chuanna bellei keh them leh chuta an hming chuang pawh an va hmuchhuak ta ngei bawk a ni.

Kìr leh ta ila—atùk vàrtianah chuan Rome-ho chuan hneh ngei inringsàin râldo inrìnna tawtawrâwt an han hàm ta thùt thùt mai a. Tichuan, Kulhpui chu an va luhchhuah ta! Beidawnthlàk takin ruang leh bungbêl inmùt khu vung vung bàk —thil dang engmah an va hmu ta lo.

Masada chu a reh hian a reh ngawih ngawih ringawt mai a. Tam zàwk leh chak zàwkte dotu Zealot mi tlêm tè te sùlhnu chu a ropui a ni. Tlàwm aiin THIH an thlang a. An hmêlmàte kutthak hnawihna lekfang nih an duh lo.

Zalènna sualtu Israel faten kum 2,000 kalta khân he Masada hmun khawhar tak hi an lo bèlbul tawh thìn a. Kum 2,000 vèk hmâwrbàwkna hun chèp tak kârah pawh hian Israel râwltharte thinlungah MASADA a nung thar leh ta! Sipai làk thar Israel Defence Armoured Unit rawngrûtten Masada Tlâng chung zâwlah ngei—kum tinin—an hunpui buatsaih bìkah, “Masada a tlâwm nawn ngai dâwn tawh lo,” tiin, an intiam thar leh kher thìn!

Aw le, an hun khirhkhàn lai ber leh an hun tlàk-fual lai ber pawhin khawvèl leilung hmun hniam berah tanhmun an lo siamrem ve tàwk tàwk a—an zàm chhe-te-eih lo. Tùnlai hun chèp tak kârah pawh, khawvèl sorkâr hrang hrangte do rawn an la tàwk leh dâwn, chu chu an hmabàk a ni. An zàm ang em? SUH EI, an zàm dâwn lo!

Vahvaih hun lai zawng an nei ve thìn, “Nula virgin, Israel chu, a tlu tawh a ni a; a ding leh tawh lo vang; a ram chungah paihthlàk a ni tawh a ni, amah tungding tùrin tumah an awm lo. Lalpa PATHIAN chuan heti hian a ti si a: Israel chite hnènah chuan khawpui, sàng chhuahna khàn, za a hnutchhiah ang, khawpui za chhuahna khàn, sawm a hnutchhiah ang.” — Amosa 5:2, 3

A vàkvai kumkhua chuang lo! An chungah LALPAN zah a ngai a, khawvèl hnam dangten phekphèhlèn lo mah se, kum AD 1948 May thla khân INDEPENDENCE an lo nei ve ta. “Tin, ka mi Israel-te chu sal ata ka hruai kìr leh ang a; tin, khaw ràmte chu an siam leh ang a, an luah ang a; tin, grep huante an siam ang a, a uain chu an in ang a; huante pawh an siam ang a, a rah chu an ei ang a. Tin, an ramah anmahni ka phun ang a, an hnèna ka pèk an ram ata chu pawhchhuahin an awm leh tawh lo vang, LALPA i Pathian chuan a ti a.” — Amosa 9:14, 15

“Masada a tlâwm nawn ngai dâwn tawh lo,” tih thu i chhiar hian—Israel rama Pathianin a mite (Isua Krista tlanna rinna lamah chuan chawlawl rih mah se), a hruai kìr leh tawhzia a lang chiang tàwk a. An ram ata pawhchhuaha an awm tawh loh tùrzia kha hre chiangin, tlâwm tawh ngai lo tùr Ramah an inchhùng lùt mêk a ni.

Thanks!

Similar Posts:

• Facebook hi..
• ISUA KHA ISRAEL HNAM TANA LO KAL A NIHZIA LEH AN KHAWVEL KHAN TUNA KAN KHAWVEL TIH HI A HUAP LO A NI
• Pathian rilru a dam em?
• Keini chu Mizo kan nia..!
• Lâwm hle rawh!

Recent Posts:

• NANG NEN NGEI HIAN
• June 2017, Mizo(ram) diary
• MIZORAM POLITICS A PARTY TE INCHIRHTHEHNA TAWP THEI LO: KAWNG CHHIA “MNF hovin anmahni mawng an hlim”
• Dawihzep
• CALL GIRL AN TI!

This entry was posted on Wednesday, March 7th, 2012 at 9:00 pm and is filed under Religion. You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0 feed. You can leave a response, or trackback from your own site.