Eiruk Duh Loh Punkhawm a PRISM President Pu Vanlalruata thusawi

September 21st, 2012 8:00 pm by Lushaipa

Ni 20.09.2012 a Eiruk Duhlo pun khawm Vanapa Hall a Pu Vanlalruata, President PRISM thu sawi:

Pu Chairman leh eiruk duhlo lo kalkhawm te u,

Vawiina ka sawi hmasak ber duh chu, ‘corruption’ tih hi tunlaia kan tawngkam lar ber anih laiin keimahni tawngin hemi sawina tawngkam hi kan nei miah lo a. Japanese-a ‘hunawl’ sawina tawngkam a awm loh avanga Japanese an taima tia kan pawm thei anih chuan kan tawnga corruption sawina a awm loh avang hian hnam rinawm kan ni tihnaah kan pawm ve thei dawn lawm ni, tih hi a ni a.

Intifing thenkhatin corruption hrilhfiahna siam an lo tum ve phet hi sim se ka duh a. Kum 1982-a kohhranin ‘Corruption Do Kum’ a puan tidaltu kha ‘intihfinna thlarau’ hi a ni a. Khawvel ram dangah pawh heng thlarau diklo chang ho hi an hnawksak thin em avangin UNODC chuan corruption hi hrilhfiah a ngai lo an ti daih tawh tih vawiin atang hian i hre thar leh ang u.

Kan pi leh pu te huna ‘Zonunmawi’ par vul kha British in min awp hnu pawh khan mawi takin a la vul a. India hnuaia kan luh hma hret, kum 1944 khan Rev. David Kyles-a’n, “Hman lai ata tawh hla phuahthiam te leh thuhriltu te, mi fingte leh zawlneiten khawtlang nunhona duhthusam, danin a phut vang ni lo, hmangaihna avang zawka mitinin thil dik leh tha an tih dial dialna hi an lo suangtuah fo tawh thin a.

Tuna ka hriat theih chinah chuan he duhthusam thleng tep awmchhun chu Mizo (Lushai) te hi an ni” min la ti hial a. Amaherawh chu India hnuaia kan awm kum 50-na, kum 1997-a Subir Ghost-a’n, “Mizoram pawh duhamna nunin a nuai ta a, eirukna nasa taka sawi a ni a, an nun zawng zawng fan chhuaktu, a dik leh dik lo thliarna kawnga buai zawh vekna bul chu sum niin a lang,” tia a ziak ta mai hi a na a ni.

UT kan nih hnu khan corruption hian min rawn run tak tak tan a. Langsar taka corruption lo rikchhuah bultanna chu 1980 bawr kha a ni a. UT kan nih chhung khan mipui hriat theih tura bengchheng taka aupui chin chauh sawiin, cheng nuai 119.439 lai mipui sum khawhral a ni a. State kan nih hnu hian corruption chu a tlangnelin min luh thuk tial tial a. Kan intehna bulpui berah hmuh theih leh khawih theih in leh lo te, lirthei te, thawmhnaw te leh kan Pathian thuin ngaina lo tura min zirtir nasat ber sum leh pai te kan hmang a. Chu chuan kan nun hi eichhiain kan hnam nunah thilchhe tinreng a rawn thlen ta a ni!

Construction project liantham phei chu a thawh hun chhung tura thawh zawh hmuh tur a awm lo a ni ber tawh a. Mipui sum ren hauh lovin kan hmang a, kan duhsak zawngte hamthatna siamsak turin kawng chi tinrengin kan che a ni ber tawh a. Sorkar Department tam zawka thawktu hniam lam tam ber chu Department Head kalchhuak tawh te chhungte ni thinin thawktu hniam lam lak thar tam ber chu Department-a thawktu lal ho chhungte a ni ta hial anih hi!

State kan nih hnuah, langsar taka mipui hnena aupui chin chauh sawia kan sum hloh hi cheng nuai 23,000 a tling tawh a. Hna thawh that loh avanga project lian pui pui kan tihhlamzuih avanga kan sum hloh hi cheng nuai hlira chhiara 1,18,515 a tling tawh a. Hna thawh that loh avanga tihngaihna tak tak awm tawh lo, hlamzuiha la puh theih si loh, hmasawnna hnathawh chi hrang hrang 8,815 chu Utilisation Certificate pek theih loh a awm tawh a; heng project ho man belhkhawm hi cheng nuai hlir 1,28,441 a ni a. Heng project thawh that loh te chhe deuha thawh anih laia a enkawltu mi pamham hovin in tha pui pui an sa a, ram danga an fate lehkha an zirtir si thin hi a na ngawih ngawih a ni.

Corruption pawizia hi kan chhut chian a hun tawh. Tuna kan buaipui lai Serkhan-Bagha Road hi in chhut chiang ve tawh em? He kawng hi tuna kan kal thinna Kolasib tlangdung kawng ai khuan 31 km in a tawi zawk a. Chuvang chuan tha takin tlang se chuan mipui tan a tangkai hle dawn a. Shillong, Guwahati etc te chu tunlaia kan zin thin dan ai hian darkar khat velin kan thleng hma thei dawn a; motor chuan man a tlawm zawk dawn a; bungraw phurh man a tlawm zawk dawn avangin Kolasib tlangdung bakah chuan dawr thil man pawh a tlawm zawk thei dawn tihna a ni a. Mi pahnih khatin pamham leh diklo taka thil an tih avanga kan ram leh hnamin a tawrhna hi pawisa hlutna in chhutchhuak ila chu a tam tawh teh ang chu aw…

Politician thenkhat chuan kan retheih avanga corruption hi nasa angin min zirtir thin a. Hei hi a diklo hlawm tawp tih vawiin hian ka sawi duh a ni. Tunlaia eiru thin te hi kan rama hlawh tam ber ber, an hlawh chauh pawh ring se vantlang chunglama leng thei khawpa hlawh tam an ni a. MLA an retheih avanga an eiruk hlau anga sawia MLA hlawh an pun hnu hian an eiru nasa zawk mah emaw ni chu awww…. kan ti hial thin a. Engvangin nge heng hlawh tam te hian an eiruk thin? An duham leh suahsual vang a ni chiang a. Chuvang chuan an thilsual tih rah hi an seng tur a ni a. Dan hmangin kan hrem ngei ngei tur a ni.

Mi thahnem ngaiten corruption do kawngah ke penin kan au sup sup a. Kan sorkar neih tawh te corruption ven kawnga hmalak dan kan sawisel thin laiin tuna kan sorkar pawh hian, corruption hi a zung nen lama phoro tum anga an insawi laiin, ke an pen chak lo ni mai lovin corruption dona hna tithuanawp zawngin ke an pen fo a. An sorkar hlima MIP sum hman bang an sem dan te kha kan la hre vek a. Kau-Tlabung leh Tuipanglui Mini Hydel project-a sum chingpen leh hnathawh chhe lutuk mawhphurtu engineer 13 te thubuai siamsak tura Vigilance Department in thu a pek hnua Ministry in hnukdawk tura a ti leh tlat te, SOSA ho PIL avanga PMGSY hnathawh chhui tur Supreme Court-a an khing let te, kan hmalakna avang ringawta corruption case nei tura chhui chhuah chin tawh mi 292 an awm tawh laia pahnih khat chauh hrem an ni te, Minister ngeiin chulaiah chuan chuti chuan corruption a awm an tih dum dum pawh hrem an nih chuang loh zia te hian corruption venna kawnga change kan mamawh zia a tilang chiang hle.

Mi thenkhat hian Prism-a kan awm a, hma kan lak hi nuam ti leh hlawk viau awmah an ngai niin a lang a. Fel intih avanga he hna hi thawka min ngai te pawh an awm niin a lang a. Heng mite hian hetianga hma la tura kan insit zia, pawl kan din dawn pawha mithiam leh fel zawk kan zawn hah zia te kha min hriatpui se; kan tha tlin bak kan sen piah lama kan neih ve chhun kan khawhral nasat em em laia, thuneitu ten engmah an tih duh si loh avanga ban darh kan rawt zin tawh zia te hi min hriatpuiin kan ai hi rawn awh ngam se kan va han ti tak em!

A chang chuan ngaihtuahna diklo kan nei fo tih te pawh hi vawiina lo kalkhawm te hian min hriatpui ula, min venpui rawh u. Kan hmalakna avanga public money, mipui sum, sorkar sum diklo taka kalral tur kan chhanhim hi cheng vaibelchhe 1,700 aiin a tam tawh niin kan hria a; diklo taka hnathawktu tur lak ban leh 57 awm tawhin an aiah a tling zawk dah vek an ni a; lawmthu hrilh vawi khat kan dawn tawh laiin dawt chi tinrengin min puh kual chamchi mai thung si te hi kan ning ngawih ngawih a. Nitin mamawh man nei tawk tawka mi inluaha kan awm laia a hmun lei chawp pawha concrete building pangngai tak sakna daih pawisa min pek tum an awm chang te hian, min tawngtaipui thintu te avang chauhin kan tho leh thin zawk a. Kan nunna atan pawha hlauhthawnawma awm reng hi kan ning tawh tak zet a. Dawt kikawi tak taka min puhkual dan tur dapkhawm mek an awm tih kan hre reng. Rawn ti rawh se. He hnathawk tur hian kan inpek laklawh tawh avangin ning eng ang mah ila hawilet thei dinhmunah kan ding tawh lo a. Kan ai awh tur an lo chhuah hma chu, kan ram tana tha ber tura kan ngaih angin kan kal zel dawn a. Eng ang pawhin min puh kualin min bei vel mahse kan ai awhtu an awm anih loh chuan tha tura kan ngaih angin kan kal zel dawn. Engmahin min dang lo ang. Sul sut a ngai anih pawhin hlau chung pawhin kan su zel ang a; hnudawl a ngai anih pawhin tukhum hit map map chung pawhin hnu kan dawl tho ang.

Chutianga kan ram leh hnam tana tha tura rin anga hma lak ho pui atan vawiina lo kalkhawm leh kan thusawi hria zawng zawng te ka sawm che u a. Tumahin min thawhsak dawn loh avangin kan ram leh hnam tan hian i thawkho tak tak ang u.
Eirukna hi a tam reng em tih uluk taka kan zirchian hnuah kum tin hmasawnna hnathawhna tur cheng nuai 10,000 aia tlem lo an eiru ral thin niin kan hria a. Chung eiru thin te kan zirchian leh hnua kan hmuhchhuah chu mak tak a ni. Eiru thin te hi khaw khat nula leh tlangval fel, fing leh mi vantlang chunglam, kohhran thalai leh YMA ilova kan hruaitu tha ni thin deuh vek an ni tih hi a ni.

Engatinge nula leh tlangval fel, khawtlang leh ram nghahfak te chuan anmahni beiseitu te chanai an eiruk tak mai? Kan sorkar kalphung leh inawpna kan kalpui dan hian a zir lo a ni. Kan inawp dan phung a dik lo a, kan hnathawh dan kalhmang a dik lo a. Heng hi siamthat a ngai a. Tuna kan ram awmdan en hian kan hma lawkah thil hlauhawm tak a awm tawh niin a lang a ni lo em ni? Chu thil hlauhawm a lo thlen loh nan chuan kan tanrual a tul tak zet a ni.

Tuna kan sorkar hian kum 2008 inthlana an election manifesto-ah khan No. 1-ah State Vigilance Commission din min tiam thlap a. Kum 4 deuhthaw an sorkar hnuah din an tum loh thu an aupui kual ta mai mai a. Mipui hi min va han ngainep em em ve!
Tuna kan kalphungah hi chuan corruption chungchangah ACB-ah FIR kan thehlut a. ACB hian FIR chhui tak tak tlak anih leh nih loh an chhui chhin phawt a, chhui tlaka an ngaih chuan CVO hnenah chhui tak tak phalna an dil a. CVO in chhui tak tak tlaka a ngaih chuan an chhui ta thin a. Hun rei tak an chhui hnuah thubuai siam tlaka an siam ngaih CVO hnenah thubuai siam sak phalna an dil leh a. CVO in a phal chuan court-ah thubuai an thehlut leh thin a. Court-ah hun rei tawk, kum 10 aia tam te ngaihtuah a ni a.

Hetianga kan kal avang hian eiru te hrem an har em em a. Chief Vigilance Officer hi sorkar hnathawk anih avangin Ministry a inrawlh thei bawk a. Kau-Tlabung case-ah pawh CVO in thubuai siam tura a tih tawh sorkarin a sut tir leh tih kan hriat vek kha!
Chuvang chuan, a hmingah Vigilance Commission kan vuah dawn emaw, Lok Ayukta kan vuah dawn emaw, Jan Lok Pal Bill anga ‘ha nei’, man nghal thei tur ‘India Against Corruption’ in an nawr thin ang hi kan mamawh a ni.

Tuna kan buaipui luih luih Serkhan-Bagha Road-a sum chingpen nia lang chhuina kal zel-ah sorkar awmze nei kan nei tak tak em tih a lo lang dawn a. Dan ang taka kal lova tlai khaw hnua Officer te an suspend hi mipui hian lawmawm kan ti tho a. An ngaihhai palh vang te pawh anih ringin pawm phawt mai ila.

Mahse, tunah hian, sorkar hi ‘enchhin nawn’ a ni dawn a ni. Dan dinglai angin sorkar hnathawk hi hnathawk tlak lo khawpa a hriselloh chuan ‘BAN’ tur a ni tih hretu vek kan ni a. Tuna kan buaipui luai luai case-a inhnamhnawih nia puh pahnih te chu sorkar hnathawk lai an ni a; doctor leh medical board, mithiam rual te chuan engmah ti thei lo khawpa damlo anga ziakin medical certificate an pe a. Mipuiin an natna hi ringhlel eng ang mah ila an nat leh nat loh finfiah theitu te chuan hnathawk thei lo khawpa damlo an nih thu an puang ta tlat si a. Dan dinglai anga heng damlo te hi an ban tir chuan sorkarin a hnathawh tur dik takin, Dan angin a thawk a ni dawn a. A ban loh vaih chuan he sorkar hian a tih tur dik tak, dik taka Dan kenkawh a ngam lo tihna a ni ang.

Theihpatawp chhuahin Zofa ten corruption kan do a. Chutih laia mipuiin an thiltih dikloh kan tuar nasat zia ngaihtuah lek lova thiamna leh theihna a ni lo zawnga lo hmang ve sek ho hi ‘Eiru te ang thova ram hmelma lian’-a puan ve mai te hi an chakawm rum rum thin.

Khawvelah hian hnam tam tak dingchhuakin lalram ropui tak tak an lo din tawh thin a, chung te chu an lo tluchhe tawh thin. Engvangin nge an tlukchhiat? Pathian duh loh zawng tiin an hruaitu te an corrupt a, mi rethei rapbetin an chanai an chhuhsak a, engkim chunga thuneitu Lalpa’n a paihthla a, anmahni er thei lo tur khawpa nepa an ngaih ten an hneh leh mai thin a ni tih hretu vek kan ni lo em ni?

Kan nun hi enchiang ang hmiang. Mirethei rahbehna leh chanai chhuhsakna chu rapthlak pawh ti lovin kan thil thleng pangngai sawi mai mai tawh a, kan kohhran hruaitu tam tak nundan dik lova nung an awm mai ni lovin kohhran chhungah ngei pawh hleprukna leh thamna ten tual an leng ta. Enge kan tawn buak ang le?
Kan ram hmabak sawikhawm nikhuain, ‘nakin lawkah chuan mi retheiin hriam an lek hun a thleng ang a, thisen kan inchhuah tawn ang’ tiin lungngai takin kan sawi fo thin a. Hei hi thil thleng thei ngei pawh niin a lang a. Khawvel ram hrang hranga tualchhung buaina te hi corruption hrinchhuah a ni a, tuna India rama buaina thar rapthlak, Naxalite emaw Maoist movement kan tih te hi milian ho corrupt in an hrek cher thinrim mirethei ho che chhuak an ni tih i hre reng ang u.

Thimna leh hmasawnna in min hmuak a, khawilam nge kan pan dawn tih duh thlangtu tur chu keimahni kan ni a. Kan duhthlanna tihlawhtling tura hma la thei tu chu keimahni chauh kan ni tih hi hre nawn i la.

Mahni maiin engmah kan ti thei lo a, kan tanrual chauhin thil kan ti thei a. Chuvang chuan, kan pawl thuvawn atan ‘together we can make a change’ tih kan hmang a. Tangrual tur chuan kan inpeih em (Are we ready)? tih hi vawiina kan rama zawhna pawimawh ber chu a ni e.

Ka lawm e

Similar Posts:

Recent Posts:

13 Responses to “Eiruk Duh Loh Punkhawm a PRISM President Pu Vanlalruata thusawi”

  1. 1
    Sangpuiipa Says:

    Tu pawh mai hi eiruk duhlo kan ni vek a, mahse eiruk pawi ti miahlo kan ni nual hlawm emawni te ka tia… :-P

    Report this comment

  2. 2
    H.Vangchhia Says:

    Rukru chu lungin a tang tur a ni. (Y)

    “A chang chuan ngaihtuahna diklo kan nei fo…” a tih khi enge aw? :-S

    Report this comment

  3. 3
    James Bond Says:

    Ka sa phat mai. Heti khawp hian ani lo corruption in kan ram alo ei chhiat tawh. PRISM hnenah cheng (?) ka thawn nghal ang. A zat chu sawi lang lo teh ang.

    Report this comment

  4. 4
    malsta27 Says:

    Han ti tang2 teh u………….tha lutuk tlat. Nimin ka kal hman ta lo kha chu pawi ka ti khawp mai…..tel ve theih hun chu a la awm ngei ang. Corruption hian kan rilru a tih chhiat fihlim hun chuan a chhuak tur kan awm zo tawh lovang…kan chhiat tak2 hma hian han ti tang2 teh u khai………. (Y)

    Report this comment

  5. 5
    Ruata Pachuau Says:

    “Nitin mamawh man nei tawk tawka mi inluaha kan awm laia a hmun lei chawp pawha concrete building pangngai tak sakna daih pawisa min pek tum an awm chang te hian, min tawngtaipui thintu te avang chauhin kan tho leh thin zawk a.”….. (Y)

    Report this comment

  6. 6
    Bigsmoke Says:

    An thuvawn hi Mizo tawng ngat han ni se tha tur. Engpawh nise a tha hrim2 e, keini thalai te tan a entawn tlak in han che zel teh u(n). (Y)

    Report this comment

  7. 7
    lrpa Says:

    Mizoram dinhmun a sawi chiang hle mai! Mizoram hi kan chhe telh telh dawn anih hi! A hahthlak mang e :-(

    Report this comment

  8. 8
    Awmtea Khiangte Says:

    PRISM hi mi thenkhatin demin puh chhe thin mah se, kei chuan an dikin ka hre ve tlat a. An thiltihnaah hian ka tel ve fo bawk. Ka lawm e

    Report this comment

  9. 9
    chhangteval Says:

    Vawiina ka sawi hmasak ber duh chu, ‘corruption’ tih hi tunlaia kan tawngkam lar ber anih laiin keimahni tawngin hemi sawina tawngkam hi kan nei miah lo a.

    ‘Corruption’ tih hi ‘Eirukna’ kan tih hi a ni na nge? :-O

    Report this comment

  10. 10
    Sangpuiipa Says:

    Chawhmeh tem ruk pawh hi corruption(eirukna) vek. :-D :-P

    Report this comment

  11. 11
    Amah Charice_mizo Says:

    Chawhmeh tem ruk hrat tih takah Sangpuiipa chu :-P

    Report this comment

  12. 12
    evergreen Says:

    A ngaihnawm hle mai. Thusawi pawh a lo thiam khi le.
    Tunlaia ka rilrua lian tak chu lehkha kan zir laia Pathian hnena thiamna, finna dila kan tawngtai nasat thin nen, kan han hlawhtling ta cheng a. ‘Corruption’ in kan nun a luah leh tlat si hi, finna min petu Pathian rilru a va na dawn em!

    Lehkha thiam eirute hi mi hlawhtling mi hlauhawmte an ni.

    “Try not to become a man of success rather try to become a man of value.”
    –Albert Einstein

    Report this comment

  13. 13
    chowtrixx Says:

    (Y) full support ka pe thuai2 e (Y)

    Report this comment

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.