Zomi National Bird : HORNBILL

November 24th, 2012 8:40 pm by luseizomi

Khawvel hnam hrang engemaw zat hian mahni hnam chhinchhiahna sava an nei theuh a. Keini ZOMI(Lushai+Kuki+Chin) ho pawh hian kan hnam chhinchhiah nan Vaphual(Hornbill) kan hmang a ni. Paite tawng a Vaphual kan tih mai hi a saptawng chuan ‘Hornbill’ tih a ni. Luseitawng chuan vapual tih a ni nghe nghe.A scientific name chu ‘Bucerosbicornis’ a ni a.Buceros tih thumal hi Greek tawng atanga lak chhawn ni in a awmzia ber chu Bawng ki tihna a ni.Biconis ve leh thung chu Latin thumal atanga lakchhawn a ni a “Ki nena in ang” tihna a ni.Tichuan Vaphual awmzia ber chu “Bawng ki nena in ang Sava” tihna a ni deuh ber mai awm e.Nepal ho in ‘Homrai’ an ti a a awmzia ber chu ‘ramhnuai lal’ tihna a ni.Paite twang ‘phual’ tih chu awm/cheng/khawsa tihna a ni a.Vaphual tih awmzia chu  thingkawrawng a khawsa thin sava tihna a ni.Khawvel pumah vaphual chi hrang 55 vel an awm a Zogam a awmho phei chu Great Hornbill an ti nghe nghe.

Zomi ten Vaphual hnam chhinchhiahna atana kan hman takna chhan tlem han sawi ila.Hmanlai zomi thawnthu pakhatah chuan Lawi Thang leh Sial Lian inti unau an awm a.Lawi Thang chu a u zawk ni in Sial Lian chu a nau zawk a nit hung.A tet lai in an chu chuan a thihsan a, a pa lah in nupui dang a nei leh bawk.A nuhrawn chuan Lawi Thang te unau chu hmangaihna reng engmah a nei lova.A pasal hnen ah chuan i fa hmasa pahnih hi hmundangah hnawtchhuak daih the a ti a. Chu veleh a pasal chuan bawmrangah a fate pahnih chu pua in hmun hla deuh ah a kal pui a.Chutah chuan chawlh hahdam pah in a mut tir a, an mut hlan chuan a hawsan ta daih mai a ni.A fate an han harh chuan khua a thim tawh a.An pa awm ta lo chu tihngahna hre lovin an tap an tap ta ringawt mai a ni.An ril a tam em avangin ramhnuaiah ei tur zawngin an vak chhuak a.Ei tur an hmuh ang apiang chu in phel(sem) in an ei zel a ni.Ni khat chu sava bu pakhmat an hmu a, a u a lawn nghal vat a.Chu sava bu ah chuan Vaphual(Vapual) tui pakhat chauh hi a lo awm a.A thlak chuan a keh daih dawn si a, a ei lah in a nau in ei tur a nei dawn si lo.A mah chauh a ei a duh loh avangin a  ka chhungah hmuam in thingkung atang chuan a chhukthla ta a.Mahse van duai thlak takin lei a zu thlen thlak hma in sava tui chu a tikeh palh a, a dawlh ta a.Chuan a u chu Vaphual ah a chang ta der mai.

A u Vaphual a a chan tak si ah chuan a nau chu a lungngai em em a.Mahse a u chuan lunggai suh eitur theirah ka lo hawn thin ang che a tit a a.Khatia thingrah zawnga a thlawh kualna lamah a u chuan ram nuam tak mai hmu in tah chuan a nau a chen tir ta a ni.Chu khua ah chuan a nau chu a hmuingil in a hausa chak hle.Nupui fanau nen nuamsa taka khawsa chho in an khuah Lal a ni nghe nghe.Khatia nuamsa taka a awm chinah chuan a u pawh in rawn ngaihtuah zui tawh lutuk lovin rei deuh an inthen a ni.Ni khat chu a unaupa Sial Lian a chu chawng tur in a in buatsaih mup mup mai a.Zu leh sa hnianghnar taka chen tur a buatsaih hnu in a u chu sawm a tum ta a.A u va sawm(ko) tur chuan Sava chi hrang hrang a sawm khawm hmasa a.Chung Sava ho hnenah chuan ka u va ko dawn ta la engtin nge i tih ang ti in an hram dan tur a zawt zel a.A tawpah chuan a thiamber tur a a ngaih Vahui a va tir ta a ni.Chawn ni tuk zingah chuan a u Lawi Thang chu rawn thlawk in an in chungah chuan a lam del del a.Sial Lian pawh a lawm em avangin a in chhung atanga rawn chhuak in a u a va hmuak a ni.A u chuan a hmul pakhat a rawn thlak a. A nau chuan mawi tie m em in a lu ah chuan a chhuang a mipui hma ah a lampui nghe nghe.A inhmeh em avangin mi zawng zawng in an aw tem em a ni.Midangho chuan Vaphual hmul chu an rawn dil ve a, a u chuan rawn thlak zel in a tawpah a pawtfai deuh vek tawh avangin thlawk thei tawh lovin a rawn tla thla ta a ni.A thlawh chhuah theih loh takah chuan a nau chuan tha deuh in a enkawl zui a ni.A rei hnu chuan a thla leh meite rawn to leh in a nau chuan a chhuah ve leh a ni.A thlawhchhuah dawn ah a u chuan a nau hnen ah’Ka nau helai hmun aia nuam zawk ram ka hmu leh tawh ania aw.Chu hmunah chatuan a kan chen dun theih nan engtikah emaw ka rawn ko ang che.Chu hmun i thleng duh a nih chuan dikna leh felna nghet takin nunpui thin ang che.Theih nghilh miah suh aw Sial Lian” ti in thu a chah a ni.Zomi ten hnam chhinchiahna atana Vaphual kan hman tanna hi hemi unau pahnih thawnthu atang hian a ni.

Vaphual hi ram hrang hrang tam takah a om a.Zogam ah phei chuan a tam tawh vak lo zawk.Tun ah chuan Zogama sava lian ber a tih theih hial awm e.A mawi em em a, a nu aiin ah in a pa a mawi zawk mah a ni. A te leh lian deuh a awm ve a Black Dwarf Vaphual hi a te pawl chu an ni.Gram 102 vela rit leh 120cm vel laia sei an ni.Zogam a awm Vaphual te hi Kg 4 laia rit leh 130 cm laia sei te an ni thei.A thla an han pharh phei chuan 152 cm laia hlai a ni nawk hlawm.A tlangpui thu in a nu ai in apa an lian zawk bawk.Vaphual danglam bikna pakhat chu bawngki nena in ang an hmui sei tak awlsam taka an lek theih nan nghawng chhah tak an nei hi a ni.Chubakah an tukkgum thazam pawh adangte ai in a lian zawk a a khawng bike m em a ni.An hmui hi thil chi hrang hrang tih nan an hmang tangkai em em a ni.Vaphual hi rawng chi nga in a tial a Zomi hnam puan (shawl) pawh vapual tial dan entawn a siam a ni nghe nghe.

Vaphual hi a mit a var em em a, hmun la tak pawh  fiah takin a hmu thei vek a ni.Chhun ah nileeng in chaw a zawng a, zanah chuan a chawl ve thin.An chet velna reng rengah a kawp te te in awm an ching thin.Sava dangte ang lo takin an in ngeih bik em em a ni.A thlawh hian an thlazah ri hi hmun hla taka tang pawh in a hriat theih.An hram ri pawh a ring tha ang reng hle bawk.Chaw zawnga an van chhuah hian kawng bik nei in an thlawk thin. An chawpui ber chu thingrah nimahse rannung te chi pawh an ei ve tho.Thingrah hi a hmin tha lo chu an ei ngai meuh lo.A hmin hun dawh thei takin an nghak hram hram thin.Thingrah atang chuan an taksa tana tui an mamawh zat an dawng thei thin.An theirah ei te chu an thlawhna apiangah an e chhuak a, chung a mu te chu a lo to ta thin a ni.Vaphual pakhat in a dam chhungin thingkung 14,600 a phun hman angah mithiam te chuan an chhut.

Vaphual te hi a tlangpui thu in nupa a che tla thin an ni.An kawppui te tan an rinawm hle. Sava dang ang in an inkawp lawr lem lo khawp mai.No a va neihna hmasa nen a thih thlengin an inkawp thin.Midang lakah tui(no) a va nei mai mai ve ngai lo tlat. Pakhat a thih in a la dam a chu a lungleng thei hle.A tawpah amah ngei pawh vanlaizawl atangin a thla zep in a tla thla lui a, a thi ve mai thin.Khatiang khawp a sava in hmangaih an ni.Vaphual nu chu a tui dawn in ramhnuai thing lian deuh ah bu an chhep thin.Bu an chheh zawh ah a nu chu a bu chhungah awm in apa in kawngka khar hnan in a chawm ngar ngar thin.Tui paruk lai te an nei thin tlangpui. A tui hi a var a pakhat tui nan ni 5 a rei a ngai thin.An awp chhung hi ni 25-40 a rei te a ni thin. A note tlema a rawn len deuh hnu chuan  an nupa in chaw zawngin an vakchhuak thin.Kum thum an tlin hma chu a hmui hi a nih tur ang a la ni lova.Kum 5 an tlin hnu in vaphual hmel pangngai an pu chauh thin a ni.Zogam a Vaphual te hi kum 50 lai te an dam thei.

Vaphual  atang hian zir tur tam tak kan nei a ni.Rinawmna leh hmangaihna hi Vaphual nunah hian a bet tlat a ni.Kan pi leh pute pawh in an thu leh hla ah an lo hmang nasa em em a ni.Vaphual nupa in an in ning mai mai ngai lova.Dam chhungin rinawm takin an inkawp thin.An thih hunah pawh a la dam zawk kha amah in a intihlum ngam a ni.Vaphual pa in a nu leh a note a hmangaih in a enkawl tha hle bawk.Darkar khat chhung lekah pawh vawi tamtak a va vil hman thin.Zomi ten Vaphual National Bird a kan hmang hi kan ti fuh hle a.Khawvelah hnam lian leh hmasawn kan nih theihna tur in Vaphual nun atangin hmangaihna te, rinawmnate, lai natnate i zir thar leh ang u.

Similar Posts:

Recent Posts:

13 Responses to “Zomi National Bird : HORNBILL”

  1. 1
    Lemonvale Says:

    He He

    Report this comment

  2. 2
    James Bond Says:

    Zomi Nation a awm si lova, national bird neih a va mak ve? Mahse wildlife lam post tha tak a ni.

    Report this comment

  3. 3
    delis Says:

    Mizo chuan Vaiva kan ti ni lo mi hornbill te chu. Vaphual ka hre ngai miah lo Vapual tih chu ka hria.

    Report this comment

  4. 4
    VaiVa Says:

    Delis, Vaiva chu myna kan ti…. Vapual chu hornbill kan ti bawk :)

    Report this comment

  5. 5
    delis Says:

    Thankkhuiz for clearing my doubt. pu vaiva. a takin kala hmu ve lo reng reng heng sava hi an population hi a tam vak lo aniang. Endangered ani hial lawng maw tih ka lo think vel mai mai a.
    #2 James Bond. Ningawt mai a nation om si lo a national bird lo tih chu. hehe

    Report this comment

  6. 6
    don.quixote Says:

    mizoram state bird a ni lom ni

    Report this comment

  7. 7
    VL Hminga Says:

    Vapual hi Zomi chhinchhiahna chauh ni lovin Chin ho chhinchhiahna a ni. Ka lo ngaih ve danah chuan February ni 20 hi Mizo National Day atan hmang ve tawh ila a tha lo maw ka ti. Pu Rokunga piancham alo ni lehzel bawk nen hman a remchang em a…

    Report this comment

  8. 8
    lr hlonchhing Says:

    Ti ti ik ik

    Report this comment

  9. 9
    chhangteval Says:

    Zomi chu paite ho sawina lawm, keini chu mizo kan ni e.

    Report this comment

  10. 10
    Chemtatrawta Says:

    Mizoram state bird chu Vavu

    Report this comment

  11. 11
    Sihtea Says:

    Vapual chu ka hria.
    Vaphual ka vawi khat hriat na.
    Zika kha ka hre chhuak
    vawng vawng mai.

    Report this comment

  12. 12
    Rooney Opa Says:

    :-S eng nation nge zomi chu???

    Report this comment

  13. 13
    luseizomi Says:

    Paragraph hmasa lama ziahlan tawh angin Vaphual kha Lusei twang “Vapual” nen a in ang reng.Hmanlai kan zomi pi leh pute hunlai atang tawh in vapual hi an lo ngai hlu em em a.Kan thawnthu nen pawh a inzawm tlat reng a ni.Vapual nunah hian entawn tur thil a tam em em a ni.Lainatna an ngah em em a, a pa in a note leh a pui chuan a awp hun chhung rei tak a chawm ngar ngar mai a ni.A keu hnu ah pawh a note a len hma chu a la chawm a ni.A pa hian a nu leh note a ngaihtuah em em a, eitur tha chitin reng amah a ei phal lovin a hawnsak ziah thin a ni.Darkar khat chhung lek pawh in chaw pe leh enkawl in vawi 20 vel a va thleng hman thin a ni.Chuan Vapual hi an rinawm em em bawk.A nu in no a neih hmasakna apa lakah bawk no a va nei leh ngat thin.Midang an kawp lawr mai mai lo tihna a nih chu.Chuan Vapual nupa hi an in ngeih in an in ngaina em em a.Pakhat a thih hunah a la dama chu vansang taka thlawk in, a tla lui a a thi ve mai thin.Vapual hi ramchin nei an ni a.An ram china an hriat chu an humhalh tha hle.Chu ramchhungah chuan chaw zawngin an thlawk thin a.Thlawhna kawng bik an nei a, chumi ah vek chuan rawn let leh in an riahna tur an pan thin.Vapual hi chu an rinawm a, lainatna an ngah a, an taima bawk.Hmanlai kan pi leh put e khan hla thu ah leh thufng atan te vapual chanchin hi an lo hmang uar hle.Hetia an hmanna ah hian a tha lam zawngin an hmang deuh zel.Rinawmna lam thil sawi nan ”Phualva bangin ciampel kei ni”(Vapual angin tiamthu sut loving aw) tih te, inhmangaihna lam sawi nan “Phualva bang itna(Vapual anga inhmangaihna)” tih te an lo hmang thin a ni.Mifing,milian, hausa leh hmingtha te Vapual nen an tehkhin thin a, an lo hmingchhiat hian “Vaphual tangsa Va-ak suak”(Vapual ni tawh a Cho-ak leh ta)” an ti thin.Tlangvalho in nula hmeltha deuhte Vaual nen the khin in”Phualva aw singdang angah na zal ding(Pualva lengdang tawn a i vul mai tur hi)” te an ti thin.Mo la tur te “Vaphualno la ding maw(Vapualno in la dawn elo)?” ti in an zawt thawi thin bawk.Engpawh nise Vapual hi chu Zomi hnam tan chuan Sava pawimawh tak a ni phawt mai.Zomi hnam chhinchhiahna Sava a ni miau bawk si a. Chuan, Zomi hi tribe ni lovin Nation a ni.Zomi Nation hnuaiah hian tribe hrang hrang Paite, Simte, Zou, Gangte, Vaiphei, Galte, Mate, Hualngo, etc. an awm thluah mai.Chuan Vavu Mizo hnam chhinchiahna a an hman chhan kha chiang deuh a sawi thei kana wm em? Hriat a chakawm riau mai.Vavu hi a sa a tui tih bak engmah a chanchin ka hre thui lo khawp mai kei mimawl hian (Y)

    Report this comment

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.