MIND-SET: MIZOTE LEH KAN RILRU SUK-THLEK

September 27th, 2013 10:25 pm by BigDaddy Hmahmatea

MIND-SET: MIZOTE LEH KAN RILRU SUK-THLEK HI:

***********************************************

Ti ti nikhua apiang a kan sawi rik fo thin ‘Mizote hi kan mind-set a dik lo’ kan tih a ‘mind-set tih hi keini ang duang Pu JF-a Dictionary tel lova Sap tawng kawi khat pawh hmang hleitheilo hian ‘mind-set’ tih chu ‘rilru suk-thlek/rilru hawi zawng’ tihna ni fahming ka ti mai a, kan pu JF-a lah chuan a ‘mind-set’ ang zawng chuan min lo chhawp chhuah sak miah lo mai lehnghal a. A enga pawh chu ni se mind-set tih chu rilru sukthlek tihna angah chuan han ngai ve poh ila, tichuan keini Mizote mind-set chungchang hi a tlangpui thu anga lak in tlem in sawi chho ve thung dawn teh ang (a mi zawng zawng leh a Mizo zawng zawng kan ni e ka rawn tihna phei chu a ni hauh lo ania).

MIMAL AH: Mizo te hi hnam chapo tak, mahni engmah ni si lo a midang engahmah ngai lo chi hi kan ni ve hrim hrim mai a, he zia hi mimal ah pawh hian kan chhawm nasa a. Mi an thatna lai leh an thil tih that te va hmuh sak a, va chawimawi sak lam ai chuan sawiselna tur engemaw zawng talh chi hi kan ni tlangpui tlat mai a.

Kohhranah pawh, khawtlangah pawh tin politics lamah pawh nise midangte fak tlakna lai zawn ai chuan sawiselna tur lai zawng ngar ngar mai kan nih avang hian hei hian a tha zawnga min siamthat ai hian innghirnghona a ti tam in in lungruallohna, in huatna leh inngeihlohna a thlen mai mai zawk in a lang tlat mai a, mahni insiamthat nana hman ai chuan ‘ani pawh enge a nih bik’ tih zawng a thu la chi hi kan nih tlangpui avang hian helam zawnga kan rilru sukthlek/kan mind-set hi kan siamthat loh zawngin mimal ang leh a ram ang pawh hian hma kan sawn har kawp ang le.

CHUNGKUA AH: Mizote hi chhungkua a a huhova khawsa chi kan ni a, a tlangpuiin inchhung khurah pa berin ro a rel a, chutih lai erawh chuan nu rorelna chhungkua te pawh kan awm tho mai a. Nu leh pa hi an lal ber thin a, inchhung inrelbawlna pawh nu leh pa thu thu in a a kal tlangpui thin. Hei hi thil tha tak anih rualin chhungkuaah hian naupang leh thalai te pawh kan awm ve thin a. Chungkaw inrelbawlnaah hian naupang leh thalai lam thu hi ngaihchan vak a ni ngai lo a, ‘Naupang thu mai mai’ tih te hi kan thu lak dan a ni a.

Mahse in ti te ang chhungkaw inrelbawlna leh in enkawl, in kaihhruaina kawngah hian naupang lam leh thalai lamthu hi nu leh pa leh kum upa zawk te thu aia a lo that zawk chuan pawm a zawm mai hi a finthlak in a tha viau ve thin tlat a ni. Chhungkuaah pawh hian a tha zawk hnawl a puitling thu a nih avanga a thalo zawk anga inkaihhruai luih tlat ang chi te hi kan kalsan a hun ve viau tawh a ni. Chuti a nih loh chuan nu leh pa, ‘upa thu’ kan tih hi chhungkaw thanmawh-bawk a ni ve thei tlat tho tih hi kan hriat ve a tha awm e. Helam kawngah pawh hian kan ‘mind-set’ hi kan her rem deuh chu a hun viau tawh a ni.

KOHHRAN AH: Kan rama Kristianna a rawn luh hnu hian kan pi leh pu te hun lai a kan sakhua chu kalsanin Kristianna hi a hnam pumang hian kan sakhaw pawm an ni chho a, a dah pawh kan dah pawimawh chho in a pawimawh pawh a pawimawh nangiang reng a. A tu-a te mai pawh hi kan rilru hi kohhran lamah hian a thle deuh dual vek mai a, kohhran a rawngbawltu te pawh kan dah chungnung in kan ngai hlu hle thin a ni a. Mahse in ti leh teh ang, khawi kohhran mai pawh hian engatinge Pathianthu a nih chuan kan kohhran chung ami rawngbaltute sawi hi tha tawk kan tihmai lo thin le.

Kan kohhran a ngui, kan kohhran kan hlim lo kan ti kan ti a, rawngbawltu tu tu te emaw kan han ruai a, anni chuan kan kohhran chhung a rawngbawltu te Pathianthu sawi ang tho kha tlema style danglam deuh in an rawn sawi a, tha kan lo ti leh em em si a, kan lo hlim pui leh hluai a, khuangpui nen khuangte nen, mitui nen hnaptui nen kan lo chum chiau pawlh kual vel a. Anmahni kan rawih chhung leh a hlimchhawn lai na na na chuan kan rik pui vut vut a, rei phei chu kan hlim pui hlei lova, a hawng a kan ro chu a ni zui leh mai a. An Pathianthu sawi lam nilovin a sawitute lam zawk hi kan hlim pui emawni chu aw tih mai tur hi a ni tlat mai a. Pathianthu chu Pathianthu anihna angin tupawhin an sawi chuan an thu sawi a zawk kha kan thlarau nun chawm tu tur chu ni zawk awm tak hi a ni a, mahse helamah pawh hian lan rilru sukthlek, kan mind-set hi a dik tawk lo emawni chu aw tihtur a ni tlat mai a. Chuvangin helamah pawh hian kan mind-set hi kan her rem viau hi angai ve thin in a lang.

KHAWTLANG AH: Tun hma kan pi leh pu te hun lai ka chuan khawtlangah Lal in ro an rel a, khawnbawl upa ten thurawn te an pe a, khawtlang inrelbawlna kha lal leh upa te leh val upa te kutah kha a inghat thin kha a ni a. Mahse khang hun lai kha chuan mual an liam ta a, tunah chuan sawrkar rorelna hnuaiah kan awm ta a, veng chhungmleh khawtlang rorelna pawh Municipal council, Local council te kutah aawm ta a, khawtlang inkaihhruaina pawh YMA te JAC te leh NGO dang dang te kutah a awm ta a ni ber mai a. Heng NGO te hian khawtlang tan a tha tur ni a an hriat angin hma an la a, veng leh khaw chhung tan pawh an tangkai in chhiat ni-that ni ah an thlamuanpui awm em em mai a.

Chutih lai chuan heng NGO member te hi mihring ve tho, ti diklo ve thei an ni tlat mai a, a YMA leh JAC ang te pawh in han dai pelh phat phat chang a awm ve thin tho mai a, hetah tak mai hian kan ram a pawl lian ber an nih vang emaw, khawtlang anga eng NGO hming a hmalakna anih avanga thil dik lo leh sawrkar dan pui kalh emaw thil an tih pawh a sawisel thiang lo, an thil tih apiang mai dik ber leh DAN chunga leng ang mai a anmahni leh mipui in kan ngai deuh ta tlat mai leh kan sawrkar lam thuneitute lam pawhin anmahni kalh zawnga an thil tih dikloah action engmah an la ngam ta reng reng lo mai hi a mipui mimir hian hetiang zawnga kan rilru sukthlek dan, kan mind-set a hi kan insiamthat a kan in her rem a hun ve ta hle in kei ka hre ve thin a, chuti a nih loh chuan thil tha ti anga in ngai si hian kan ram leh sawrkar dan pui hi kan bawhchhia kan bawhchhia anga, dan bawhchhe tute chunga rorelna a in khai rual lo anga, a thenah ruah a sur anga a thenah ni a sa anga ‘Ringtu’ in ti chung si hian a huhova dan bawhche tu zawk hi kan ni fo mai ang tih a hlauhawm tlat.

POLITICS AH: Politics mawlh mai hi Mizote kan rilru sukthlek lan chianna ber pakhat chu a ni awm e. Ram leh hnam hi akn ti a kan iak kan iak a mahse inthlan a lo hun a ram leh hnam tan a tha tur ai chuan a thalo zawk an ni tih kan hriat reng pawh kan Party mi leh sa an nih chuan kan thlang tling leh tho a, ram leh hnam ka hmangaih, ram leh hnam tan ti a iak iak ho pawh hian sawrkarna fawng an han chelh chuan ram leh hnam ai chuan anmahni leh an laina hnai te leh an party mi leh sa te hi an lo hmangaih fe zawk zel a. Inthlan dawna in tin a rawn lut a, kum nga dan a chhungkhat laina min rawn tlawh chhuak a, kan ram tluchhe mek siamthat pui a min rawn sawm tu te pawh hi inthlan an zawh a sawrkarna an han siam meuh chuan ram tlu chhe mek siamthat lam ai chuan mahni in siamthat hmasak bawk an lo ngaipawimawh leh hman tawh a.

Mipui lah hian ram leh hnam tan a tha tur lam ai chuan an sawrkar lai a mipui chanai an ti chingpen ti a kan sawi kan sawi pawh ni se kan party an nih chuan kan thlang lal leh tho a, ‘kan party mi anih chuan utawk pawh ni se ka vote ang’ te kan ti mai mai a. A tu a te pawh hian ka ram leh hnam tan enge ka tih ve theih tih lam ai chuan kan sawrkar atang hian enge a thlawn in ka hmuh theih anga, engtinge sawrkar hi a thau ka sawh hek ve thei ang tih hi kan thupui ber a ni tlat mai a. Hemi kawngah hian mipui pawh politicians pawh in kan rilru sukthlek, kan mind-set a hi kan thlak danglam dawrh a nih loh chuan kan ram hian hma a sawn tak tak dawn lo reng reng tih hi kan hriat a tha viau bawk awm e.

EI LEH BAR LEH EIZAWNNA KAWNG AH: Ei leh bar chungchang hi chu kan intodelh loh zia hi tlang hriat a ni a, kar khat Silchar kawng a buai chuan bazar a maian tel tlengin a to chho vek zel mai a nia. Heti chung hian Vai ho tel lova awmthei em em turah hian kan han inngai tlat mai pek a. Kan thlai thar ve te hi tam hi kan ti hma em em a, henglai a kan thlai thar ve chhun te hi a engamah hi phai ami la lutlo a kan ram in a thla khat chhung kan khamkhawp hi engamh hi that chhuah hi kan nei lo reng reng a.

Ram dang a han thawnchhuah tak tak tur ang phei chuan Sihphir lam a Iskut bak hi chu thawnchhuah tham, ram dang in an rawn buaipui tham hi engmah hi kan la nei meuh lo chu a ni a, chu pawh a iskut henglai a kan ei that duh loh vang mai mai. Sa tluk te hian ei tha duh ila chu kan ram kum chanve ei pawh kan la thar chhuak awm der si lo. ‘Kan ram chu tlangram ania…’ tih hi kan chuanlam a. Khawvel ram dang han en ila kan ram ang thova tlangram chengchhiaah pawh an ram eikawp an thar chhuak thei tho bawk si.

Tlang ram lo neih dan ang pangngai a mahni eikawp ngawr ngawr thar chhuah ang nilo leh tuna kan thlai chin dan anga tlem te te ni lo a, thiamna sang zawk leh changkang zawk te nen a a thlai rah tha leh a tam thei ang thar chhuah tumna rilru te hi pu ta zawk ila/ Agriculture lama ei zawng tu te pawhin ram danga thawnchhuah khawp thar loh pawhin kan ram chawmna khawp tal hi chu thar chhuah tum ta zawk ila. A market leh a dahthatna lam a buaithlak, sawrkar an rin tlak loh te kan ti mai mai a. ‘Vai chhia’ kan tih ho pawhin sawrkar behchhan lo in a thlai chingtu ten society an din a, society sum in a dahthatna tur te siam in a hralhna pawh society in an ngaihtuah a, company lian an dawr mai alawm, enge Mizo kan nih avanga kan theihloh bik ang. Sarkar kan rinchhan lutuk avangin Tung te, Kangdamdawi te pawh kan ramah kan lo ching hlawhchham nual tawh a ni a, hengtiang te hi lehkhathiam hna hmulo inti ho te hian buaipui chi zawk a ni a.

A lehkhathiam inti chin lah hian a tlangpui in sawrkar hna ringawt mai hi kan beisei fur mai a, a sawrkar hna lam hian a daih si lo a. Kan ramah hna a vang kan ti a kan iak kan iak a, chutih laiin kan ramah khawchhak lam unau te leh Vai ho heti zat hian ei an rawn zawng a, an Id ni ah pawh Mosolman ringawt, Hindu ho tel miah lo in, chu pawh Aizawl chhung ami ringawt, Vai damlo tel miahlo lehnghal in Lammual khat a bungbu tur kan ramah hian an awm ania. Ramdang mi an tam kan tia kan phun kan phun a kan buaipui leh viau bawk si a.

Eizawnna kawngah hian tuna kan rilru put leh kan rilru sukthlek kan mind-set a bawk hi kan siam rem a, hna duh leh thawh hreh nei lova a thawh tur awm ang ang chi hi tu a tepawh hian kan thawh phawt chuan, kan ramah hnamdang tan hian eizawnna tur a awm lo anga ram dang mi an tam kan ti kan ti lo anga, lehkhathiam hna hmulo pawh an tlem phah sawt ngei anga tin kan ram pawh hian tun let hian hma a sawn ngei ang. Chuti ni lova ei leh bar leh eizawnna kawnga tun ang rilru hi kan pu reng anih chuan hmabak ropui tak hi kan ram hian engtikahmah kan nei kher lo ang le.

THALAITE NUNAH: Aw le, a tawp ber atan chuan kan Zoram thalai te rilru sukthlek, kan mind-set hi han sawi lang ve leh thuak ila. Tunlai khawvel hi chu thalaite khawvel kan ti fo thin a a nihna lai chen pawh a awm anga. Zoram thalaite hi kan rilru sukthlek kan mind-set hi a danglam ve angreng khawp mai a. Thil changkang leh chhuak thar te hi kan lawm em em a, heihi chu khawvel pum a thalai te zia a ni hrim hrim mai a, chutih lai chuan hnamdang nun kan entawn te hi a thalai entawn hi kan nei leh mang der lo a.

An incheina, an che zia, an sam tih phir an, an kekawr kap tih fual dan, an pheikhawk bun lawk dan, an hak zuih dan, an fen chhin dan tih vel maimai hi kan entawn a, an hnathawh dan, mahni an intodelh dan leh intodelh an tum dan, an taimak dan, an hnathawh nasat dan tih lam te hi entawn nachang kan hre leh mang der lo a. An inchei ang emaw an sam tih phirsi dan ang emaw a kan tih ve a, an men dum kuau anga kan men dum ve kuau chuan an mahni ang ta viau turah hian kan inngai emawni. Chhungte thawhchhuah sa a bike leh car nalh tak tak a leu kual a, thawmhnaw man to tak tak inbel a, thil changkang chhuakthar apiang neih a mahni in thawhchuah neih der si loh te hi a ropui teh lua lo ania.

Lehkha kan zir a mahni tuina line ah pawh kal lo in nu leh pa ten ‘hei hi a tha’ an tih ang ang kan zir a, zirna in tha tha ah sum tamtak seng in kan zir a, enge i zir chhuah hunah nih i tum han inti ila, ‘A rem rem a ni mai” te hi kan ti ang chut chut a. Tum fel tak neih loh chuan hlawhtlin te hi har tak a ni tih hi kan hriat a tha a. Tin, kan thil zir te hi chhawr tak tak tlaka thiam tur a ka zir te hi angai a, tun ka tawng an huat thu suh ah eng certifcate emawni hum ve tun a, chhawr tak tak tlak mang der si lo hi thlai te zingah hian kan kat nuk awm e. Pass nan ringawt leh certifcate neih nan ringawt a thil kan zir anih chuan ram ropui vak hi kan thlen a beisei awm lem loh viau a ni. Tin, thalaite hian hetianga tun anga kan rilru put hmang, kan mind-set hi kan thlak danglam a nih loh chuan kan ram leh hnam hmabak hi chu a la thim viau dawn a ni tih sawilawk tur hian zawlnei der nih kher pawh a ngai lem lo bawk.

Chuvangin in ti teh ang, mitin te hian a mimal ang leh chhungkua, kohhran, kawtlang ang zawng a sakhuana lamah te, khawtlang kaihhruaina lamah te, politics lamah te leh ei leh bar leh eizawnna kawngah te, hnathawh kawngah te kan mind-set hi kan thlak danglam a, thalai te pawhin hnathawh kawngah te, zirna kawngah te, taimak kawngah te leh mahni intodelh kawngah te hmasawn tumna tak tak nen hma kan lak a ke kan pen zawngin kan Zoram hi tun aia ram nuam leh changkang, intodelh zawkah kan siam thei ngei ang tih hi kei chuan ka ring tlat a ni.

BigDaddy Hmahmatea
Kulikawn
19/9/2013

Similar Posts:

Recent Posts:

8 Responses to “MIND-SET: MIZOTE LEH KAN RILRU SUK-THLEK”

  1. 1
    chhana Says:

    A tha h1e mai.

    Report this comment

  2. 2
    H.Vangchhia Says:

    A fuh kher mai (Y)

    Report this comment

  3. 3
    Awmtea Leo Khiangte Says:

    Thui ve. Chhiar dawn ang.

    Report this comment

  4. 4
    Dr John Says:

    (Y) a tha khawp mai

    Report this comment

  5. 5
    Manuni Tlau Says:

    A va tha em! Kan mind-set a tha lam a thlak zel tur chuan exposure tha kan mamawh hmel ka ti ve mai mai.

    Report this comment

  6. 6
    muansakhi Says:

    I ziak thiam viau laiin tam tak hi chu Mizo mindset a puh bik tur an ni angem aw? “Mihring minset” ti ta zawk la te ka lo tia.

    Report this comment

  7. 7
    Dr Mahminga Sailo Says:

    Ziak tha thei hle mai.. (Y)

    Nia, Mizo kan nih angin kan hnam tan kan sawi lo thei lo va, mahse mihring nihphung hi a ni ve deuh nge ni?
    Kar hmasaa ka thawhpuite titi-in an sawi chu, Telegu (south indian) mimir hian hlimhlawp (entertainment) hi an lawm hle mai a. Inhlawhfain Rs. 100 hlawh ta se, Rs. 50 chu ei leh in atan, a bak Rs. 50 erawh cinema enna atan emaw intihhlimna dang dang atan an hmang thin, an tih chu!

    Report this comment

  8. 8
    Chhuaklinga Says:

    A dik hlawm hle in a lang.

    Thil pakhat, kan kohhran chhunga hruaitute rawngbawltute sawi tha kan tih mai loh chhan ni a ka hriat chu, an mahni kan hrechiang lutuk thin hi niin ka hria. Officer leh cer lo pawh pa fel pangai ve deuh (a nupui mihlim ni ngei bawk se :P )thla hnihkhat zu nghei thawhlawm thawh tha deuh te rawngbawltuah kan han la ngawt zel a. An hlawh chhuah leh an expenditure inmil lo tih hriat ngawih ngawihin zirlai min han zirtir a, Pathian thu min han hrilh ve leh chhawng hi chu a tuiawm lem lo em a ni. :)

    Pakhat leh, rukhmang leh ruihlo addict ho ai hian kohhrana rawngbawltu te hian kan MIZORAM hi an eichhe nasa zawk daih hian ka ring thin. (duah mai a) (H)

    tren tren

    Report this comment

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.