Mizo thuhlaril hmasawn dan – Part 4

September 27th, 2011 10:45 am by Tluanga Chawngthu

LEMCHAN LAMA KUTCHHUAK NEI MI PAWIMAWHTE:

CH.PASENA(1893-1961): Ch.Pasena hi kum 1893-ah lo piangin kum 1925-1933 inkar khan Mizoramah lemchan a tichangkang hman hle a. Kum 1961, December ni 2-ah khawvel hi a chhuahsan ta a ni. Kristiannain Mizoram thim tak chu a rawn chhun thianghlim zel a. Zosap lo chhuak ten an zir bawk a, Zofate zingah lemchan pawhin hriat a hlawhin a darhzau chak hle a ni. Ch.Pasena hian lemchan a rawn tuipui chho hle a, kar lovah lemchan theihna tur boruak tha tak a rawn siam chho thei ta a ni. Ama kutkawih lemchante chu- HERODA CHAWIMAWINA(1925), SAILOKA(1926), FAPA TLANBO(1927), TINRENG DAIH KHAWL(1928), RANSA KHAWMPUI(1929), RORELNA(1933) leh KHUAL BUKA MI A(1933) te a ni.

LALKAILUIA(1901-1954):
Reiek lal fapa lalkailuia hi lemchan lama tui tak niin, Ch.Pasena hnua lemchan rawn chhunzawmtu a ni a. Ch.Pasena thuihruai a lo nih tawh avangin a zeizia pawh a man hle a, lemchan hmasawnna kawng sialtu pawimawh tak pakhat a ni. A lemchan buatsaihte chu- TUALVUNGI LEH ZAWLPALA(1935), LIANDOVATE UNAU(1935), PUITHIAM LEH SALU LAM(1937) te a ni.

CHAWNGZIKA(1913- ?):Ch.Pasena leh Lalkailuia te buatsaih lemchan reng rengte hi ziaka vawn a awm lo va. Kum 1934-ah erawh chuan Chawngzika’n kalhmang fel tak neiin KRISTA PALAI lemchan thawnthu a rawn phuahrem a, ziakin a dah nghal vek a ni.Ziaka a kutkawih lemchan thawnthute hi dah ni mah se, mipui chhiar theih tura chhut a ni ngai lo va, kum 1997 khan-ah chuan a then a zar chhut a ni. A lemchan buatsaih leh ziahte chu-KRISTA PALAI(1934), KRISTIANA VANRAM KAWNG ZAWH(1938), HAUSAKNA NUN DIK TAK(1938), GUHRUM,KING OF THE DANES(1938), PRINCESS POCAHONTAS(1940), LAL FANU LEH VAWKPU, THE ROYAL ROBE(1948), RABBONI-EASTER PLAY(1948), TRAVELLING COMPANION(1950), THE STAR OF CHRISTMAS(1950), MARTINA(1950), THE KING’S HIGHWAY(1951), PHEIKHAWK SIAMTU(1952), GOLGOTHA(1973) leh MIZO(1978) te hi a ni.

LALZUITHANGA(1916-1950): Lalzuithanga hi thawnthu phuah leh hla phuah lamah a lar ber a. Thawnthu (tawi te te telin) 17 lai a phuah hman a, hla pawh 10 dawn a phuah bawk. Lemchan thawnthu phuah leh chan lamah pawh a duai lo hle: Kum 1940-ah THE BLACK CORNER OF AIJAL IN 1999 a phuah a. Rapthlak taka tawp chi lemchan a ziah HORRIBLE chu kum 1941, October ni 17 zanah ama kaihhruaiin an chang a. Kum 1941 ah vek hian lemchan dang WESTERNERS, COHEN & KELLY AS ENTERTAINERS, TWO BIG MEN OF COOLY YORK CITY, DISHONEST CARPENTERS te buatsaihin an chang zui bawk a.Kum 1948-ah HAWAIIAN FANTASY buatsaihin an chang leh bawk.

LALTHANGFALA SAILO(1933- ): Lungdar lal Dohleia fapa Lalthangfala Sailo hi kum 1933, July ni 16-ah a lo piang a. Kum 1963 ah a lemchan thawnthu ziah SANGI INLENG tih chu chhut a ni a. He lemchan thawnthu hi Mizo tawnga ziak lemchan thawnthu puitling, chhutkhawla chhut chhuah leh thehdarh hmasak ber a ni. Kum 1962, March ni 2-a a ziah zawh LIANDOVA TE UNAU tih lemchan thawnthu chu kum 1965, October ni 1-ah chhut a ni leh a. Hemi hnu hian lemchan dang pathum- THANGLIANA LEN, KALKHAMA LEH LIANPHUNGA leh SUALMAN CHU THIHNA tih te ziak leh in KAN RAM A NI(1999) tih bu-ah a khung khawm a. Heng bakah hian LALNEIHPUII tih lemchan thawnthu leh adang pakhat, Khuavang nulate pawh an tel vena tur chi lemchan a ziak a. LAWMA PALAI BAWNGTE tih Lemtesep(playlet) a ziak bawk. Lemchan lam hawi thuziak a nei nual bawk a. Mizo lemchan tihhmasawnna kawnga sulsutu pawimawh tak a ni.

LALHMUAKA(1915-2002):
Lalhmuaka hi kum 1915, December ni 28 a piang a ni a, lemchan thawnthu ziak kawnga mi hmasa a ni. Ama buatsaih LEMCHAN BU-a thawnthu chi hrang paruk awmna lehkhabu chu kum 1965, October ni 28 ah chhut chhuah a ni. A kutchhuak lemchan thawnthute chu- LO KIR LEH MAI RAWH, RANTHLENG MAK, A NI MAI THEI, MAUTAM |AM, PATHIAN THU NUNG-MIZORAM AH, SUMDENG ZU tih leh RAMTHANGA TE CHHUNG tih te hi a ni.

H.LALSIAMA(1909-1983): H.Lalsiama hian lemchan thawnthu puitling ziak a nei lo va, mahse, lemchan tawi erawh a ziak nual a. Kum 1970-a chhuah MIZO VERNACULAR tih, ama buatsaihah chuan a lemchan ziah PA AWKHRAWL leh UKIL HLAWHTLING tih te hi a chuang a. Zirtir nei tha taklemchan thawnthu a ni ve ve a ni.

K.SAIBELA(1935-2010): K.Saibela hi Pu Thangkhuma fapa niin kum 1935, July ni 29 khan a lo piang a. Lehkha ziak leh chhiar a uarin lehkhabu tha tak tak a ziak tawh a ni. Lemchan thawnthu ziah kawngah pawh a theuneulo hle a, a lemchan thawnthu ziah zinga lar deuh pahnih chu CHHURA LEH NAA(1962) tih leh THU A TAWP E LUMAM(1980) tih te hi a ni. K.Saibela hian lemchan theih chi thawnthu pali vel a ziak bawk a, chungte chu- ISUA PIAN THU, ISUA AN KHENBEH, NAKIN HUN-MAMIT THLIRNA(1959), POLICE OFFICER LEH MIZORAM. Heng bakah hian Lemtesep-HRILTEA LEH VAI CHHANG ZUAR tih te, MIZO INNEIHNA(Radio play) te a ziak bawk.

CH) THUTLUANG LAMA KUTCHHUAK NEI MI PAWIMAWHTE:

NUCHHUNGI RENTHLEI(1914-2002): Thuhlaril lama India ram chawimawina sang Padma Shri(1986) leh chawimawina chi dang dang lo dawng tawh Nuchhungi Renthlei hi kum 1914-ah Ralvawng khuaah a lo piang a. Kum 1933 atangin thuziak lam hna a thawk tan a. A kutkawih hmasa ber chu Serkawn nau hnuchhamte puala a hla phuah hi a ni a. Hla hi avaiin 72 lai a phuah a ni. Thuziak lamah chuan, kum 1940 khan PRIMER, naupang zirlaibu a siam a. SERKAWN GRADED READERS-I&II&III a buatsaih a, kum 1940 khan chhut chhuah a ni a, vawi tam tak chhut nawn a ni. Kum 1965-ah MIZO NAUPANG INFIAMNA LEH A HLATE tih a chhuah leh a, he lehkhabu ennawna tilianin kum 1994 khan chhut nawn leh a ni. Chanchinbu leh Pawlho lehkhabua thuziak sawm leh panga(15) chuang a nei bawk.

L.BIAKLIANA(1918-1941): L.Biakliana hi Mizo zinga thawnthu phuah hmasa ber a ni a. Kum 18 mi lek a nih laiin thawnthu ngaihnawm tak HAWILOPARI tih chu kum 1936 khan a ziak zo va, a kum lehah thawnthu tawi LALI tih a phuah leh a. Thawnthu ziak kawngah Zofate zingah kutchhuak tha pangngai nei hmasa a ni a, a kutchhuakte pawh hian belhchian a dawl hle. L.Biakliana hi thawnthu phuah thiam leh khawtlang tana mi tangkai a ni satliah mai lo va, Chhamhla phuahtu a ni. A hla lehlin leh phuahte hi 25 vel a ni.

KAPHLEIA(1910-1940): Kaphleia hi thu leh hla lama tui mi tak a ni a, kum 1939-a a ziah zawh CHHINGPUII chu Mizo thawnthu hmasa pathum zinga pakhat a ni. Kristian Tlangau leh, Mizo leh Vai Chanchin lama chhuah tur thuziak pawh a nei nual a ni. Kum 1938-a Kaphleia ziak THLIRTU tih hi Mizo Thufun(essay) tha pangngai zinga chhuanawm hmasa ber niin a lang a. THLIRTU bakah hian UI LEH KURTAI tih a ziak bawk a, a thuziah hai chhuah loh pawh a awm nuala hriat a ni.

LALZUITHANGA(1916-1950):
Thawnthu phuah lamah Lalzuithanga hian a thawh hlawk hle a. Thawnthu puitling(Novel) pahnih- THLAHRANG leh PHIRA LEH NGURTHANPARI a phuah a. Thawnthu tawi 15 lai a ziak bawk, chungte chu-KHAWFING CHAT, ENG DAN NGE NI?, ENG NGE PAWI?, AUKHAWK LASI, KA DAMCHHUNG LEILAWN CHANVE, KA NU, KHAWKIL BUNG HUAI, TUMAHIN HRIAT LOH TUR, MIN HRIATRENG NAN, TU THIAM LOH NGE?, CHAR HUAI I HLAU LAWM NI?, CHAWNGI, KHAWMU CHAWI, KAWLA TLAN ZEL RAWH, RINA LOHA UIBUK SA leh HRANGKHUPA KHUA tih te a ni.

C.THUAMLUAIA(1922-1959): Pu Lalnghinga leh Pi Darlianchhungite fapa C.Thuamluaia hi kum 1922 khan a lo piang a. Kum 1959, May ni 29 khan a boral a ni. Thawnthu phuah thiam a ni a, thawnthu tluantling pakhat ENGTIN AWM TA ZEL ANG MAW? tih chu kum 1945 khan a ziak a. Thawnthu tawi pahnih- SIALTON OFFICIAL leh LEITLANG DINGDI te a ziak bawk. Kum 1925-1955 vel bawr hian Thufun(Essay) chi hrang hrang- ZORAM NIPUI, PU HANGA LEILET VENG, KAN NUN KHUAREI AN CHANG TUR HI, PU DUMA LEH HAKA, HMANLAI MIZO HLA, TAWNGHMASAWN NAN tih te a ziak a. Sap tawngin thuziak dang a nei nual bawk.

CAPTAIN C.KHUMA(1914-1990): Capt.C.Khuma, a hming tak Challiankhuma hi kum 1914-ah lo piangin. kum 1990, September ni 7 khan a lei kumte a chhiar zo ta a ni. Thawnthu phuah thiam leh lehkha ziak uar tak a ni a. Kum 1944 vel atanga lehkha ziak tanin thawnthute a phuah thin a. A thawnthu phuah chhut chhuah hmasak ber MAYMYO SANAPUI chu kum 1946-ah ziakin kum 1950-ah chhut chhuah a ni.A thawnthu phuah dangte chu- HMANGAIH THIAMNA(1944), FAHRAH NUN(1947), PHU LOH ZUNLENG(1950) leh CHHINGKHUAL LUNGDI(1952) te hi a ni. Kum 1950 daih tawha Mizo thawnthu chhu chhuak khawpa ngaihtuahna a lo seng hi Capt. C.Khuma ropuina tak a ni.

ZAIREMA (1917-2008): Zairema hi kum 1936-1937 lai bawr khan Gauhati L.M.Hostel-ah a thianpa L.Biakliana nen an awm dun a. Thawnthu an ziak ve ve a. L.Biakliana’n LALI a ziak a, a ni’n KHUMA tih a ziak a, a that leh that loh kan hriat hma leh chhuah a nih hmain kangmeiin a lo ei zo hlauh a. Thawnthu ziah kawngah Zairema hi kan hre lar ta lo a ni. Thutluang ziak kawngah erawh chuan a thawh hlawk hle a. Baibul zir mi a nih avangin Baibul bu mal hrilhfiahna tha tawk tak a ziak a. Baibul lehlin that kawngah phei chuan a khaipa ber a ni a, tawng lehlin thu hla pawh a ziak zauh zauh bawk. Heng bakah hian a Sermon ziaka a dah tak te, hunpui danga thusawi chhutchhuah takte leh chanchinbu dang danga a thuziakte hian chiah a hlawh em em zel a ni. Sap tawng pawhin thu a ziak nasa hle a, GOD’S MIRACLE IN MIZORAM tih buthelep chu kum 1978 khan chhuah a ni tawh nghe nghe.

Thufun(Essay) ziak kawngah Zairema hian sulhnu a nghah hle a. Kum 1940-1950 vel lai khan MZP CHANCHINBU-ah thu tha tak tak a ziak thin a. Kum 1941, February thlaa chhuak, KA PA, KA EI ZO VEK MAI DAWN E AW tih ah chuan ngaihtuah zui tur thil a phum thiam hle. NEUH NEUH te, THUKHUH te, ZUN te, MAI MAI leh A NO BER MAI, NO BER MAI tih te a ziak a. DUL PEN tih a ziak bawk. Pathian thu zir mi, lehkhathiam leh kawng tinrenga pa rawn tlak Zairema hi hun puma rawng bawl, Pastor hna thawk a ni a. A lehkha ziak leh Mizo hnam tana a hnathawh hlutzia chhutsaktu leh chawimawi duhtu Serampore University chuan kum 1988 khan Doctor of Divinity a hlan a. Kum 1991 khan NEHU chuan Doctor of Literature a hlan leh a. Mizo zinga Honarary Doctorate Degree dawng kawp hmasa ber a ni.

K.C.LALVUNGA(1929-1994): Hla phuah thiam Hrawva leh Lalluii te fapa K.C.Lalvunga hi kum 1929, December ni 27 khan Aizawlah a lo piang a. Kum 1962-ah Indian Foreign Service a zawm a. Khawvel ram hrang hrangah India Palai(Ambassador) hna a thawk a, Mizo zinga India Palai(Ambassador) puitling hmasa ber a ni a. Kum 1994, October ni 10 khan a thi ta a ni. Thutluang ziak leh hla phuahah Mizo thuhlaril tihausatu a ni a. Mizo Academy of Letters chuan kum 1995, December ni 13 khan Academy Award a hlan a. Writer of the Century a tan thlan a ni bawk.

Kum 1950 vel atangin thuziak kawngah a inhmang tan a. A kutchhuak lehkhabu langsar tak takte chu- C.C.COY No.27(1963) te, KRAWS BULAH CHUAN(1959) te, NUNNA KAWNG THUAMPUIAH(1989) tih te, SILVERTHANGI(1958) te, HOSTEL AWMTU(1959) te leh POLITICS THLIR DAN THAR(1992) te hi a ni. Thufun(Essay) a ziak langsar zualte chu- |HAL FAVANG(1950), ZORAM RILRU(1952), |HIAN(1954), KA TIANG KHA(1954), KAN MIZIA LEH INSAWISELNA(1973), ZOFATE’N KAWNG KAN BO VE(1981) leh A RUH NO NO CHHUAKAH tih te hi a ni. Thu thlitfim(Criticism) kawnga sulsutu hmasa ber tia sawi theih a ni bawk.

J.MALSAWMA(1930- ):
J.Malsawma hi kum 1930 khan Lungsun khuaah a lo piang a, Lianhnawka leh Darlianchhingi te fapa a ni. Thiamna lamah chuan M.A. leh B.L. a zo va, Ukil hna kum 7 lai a thawk a ni. Thuziak lama tui mi a ni a, MZP CHANCHINBU enkawltu(Editor) hna kum 8 vel a thawk. Mizo Academy of Letters kum 1964-a dintute zingah a tel bawk.

Kum 1950 vel atangin Chanchinbu-ah a thuziak a chhuak tan a. Hming lem Mang N.Mang leh Thanpuii Pa tih a hmang thin. J.Malsawma lehkhabu buatsaih ZONUN bu, kum 1963-a chhuakah hian thawnthu tawi(Short Story) pahnih leh Thufun(Essay) pakua a chuang a. Mizo mithiam hmasate kutchhuak a khawnkhawm a ni. A thuziak zingah hian thutluang pangngai a thahnem ber a, thufun(Essay) tha tak tak a awm bawk.

Kum 1962 khan MIZO HLA HLUI&THAR tih lehkhabu a chhuah a, hetah hian a thawnthu tawi leh thuziak thenkhat a dah tel bawk. A thufun(Essay) ziah zingah chuan- HARSATNA(1950), KAN MIZIA(1960), MI HUAISEN, FUR KHAW HNAWM, CHHAWRPIAL RUN LEH A KAWNG tih te hi a lar hle a. A thuziah tawh sa leh a ziah belhte dahkhawmin VANGLAI tih bu kum 1995 khan a chhuah a. Lehkhabu rotling, chhah tha tawk tak a ni. ZOZIA tih bu kum 2000 khan a tichhuak leh bawk.

J.F.LALDAILOVA(1925-1979):
J.F.Laldailova hi Peter Thangphunga fapa niin kum 1925, January ni 9 khan a lo piang a. Thuzik thuang pawimawh tak pahnih- |awng/thuziak thlitfim leh, lehkhabu lehlin kawngah a thawh hlawk hle. ENGLISH-MIZO DICTIONARY buatsaiha Mizo tawng humhalh zuitu leh dik mang lo va Mizo tawng hmangte thlifimtu tha tak a ni a. Thu thlitfimna lamah hma hruaiin Baibul lehlin dan leh hla thu hman dante ngun taka zir leh chiktu a ni. Sap tawng thiam a nih avangin kum 1960 chho atangin thawnthu ngaihnawm leh lehkhabu tha tak takte Mizo tawngin a letling a ni.

SIAMKIMA KHAWLHRING(1938-1992): Thu thlitfim(Criticism) kawnga hmahruaitu pawimawh tak Siamkima Khawlhring hi Lungleng khuaah kum 1936, March ni 10 khan a lo piang a. Rokhama Khawlhring leh Huliani te fapa a ni. Thu thlitfim leh thlei dan hna hi a thawk nasa hle a. Lehkhabu hrang hrang a thlifim(Critic) a ni. Thuhlarila tui tak niin Thufun(Essay) eng’emaw zat a ziak a, chung zingah chuan-RIH DIL LEH MIZORAM, HUN HI, BETHLEHEM DAI tih te hi a lar hle a. Kum 1986-a a chhuah ZALENNA RAM tih lehkhabu ah chuan a Thufun tha tak tak leh Thutluang(Prose) ngaihnawm tak takte a dahkhawm a ni. Kum 1975-1976 vela USA-a a awm chanchin chu ziakin KA ZINNA RAM lehkhabu kum 1978 khan a chhuah a, midangte pawhin an ram fan bu an ziak ve ta sup sup a ni.

LEHKHA ZIAKTU DANGTE:

Hranghluite hun laia thuziak lama rawngbawltu pawimawh tak chu SAIAITHANGA(1897-1980) hi a ni. Lehkhabu tam tak a buatsaih a, a letling bawk a. Chung zinga MIZO KOHHRAN CHANCHIN(1969) leh MIZO SAKHUA(1994) chu Mizo hnam chanchin leh nunphung tarlanna tha tak a ni.

K.ZAWLA(1903-1994) thawh rah hi a chhuanawm hle bawk. MIZO PI PUTE LEH AN THLAHTE CHANCHIN(1964) te, LALAWITHANGPA CHANCHIN(1978) te, RIN AIA MAK(1984) leh lehkhabu dangte a siam a. LALHMUAKA(1912- ) hian Zirlaibu leh lehkhabu dang tha tak tak a siam a. PUM TITI(1985) te, ZORAM THIM ATA ENGAH(1988) te, ZORAM HISTORY(1992) te phei chu kan pi pute chanchin leh an nun hriat nan a tangkai hle.

R.VANLAWMA(1915-2007) hian KA RAM LEH KEI(1965) te, VERONIKA-I(1991) te, AWITHANGPA(1989) te, ISRAELTE CHANCHIN leh KHAWVEL LEHLAM(1992) te a ziak bawk a.

SELETTHANGA(1920-1996) hian ZIRLAI PUITU(1960), PI PU LEN LAI(1973), KHUAREI ROZAMPUI(1977) leh KAWNG HMAHRUAI(1978) te a ziak bawk a ni. Anni bakah hian Remkunga te, Sapliana te, Zokima te, C.Rokhuma te hian kutchhuak an nei tha hle bawk.

CHANCHINBU LAM:
Chanchinbu lam pawhin hma asawn chak hle a.Nitin chhuak te, kartin chhuak te, thla tin chhuak te leh thla hniha vawikhat chhuak te a ni hlawm a. Chu’ng chanchinbu chhuak kan hriat theihte chu hengte hi a ni:

CHANCHINBU HMING – CHHUAH KUM
Thado-Kuki Kristian Chanchin 1921
Sipai Tlangau 1931
Tlawmngaihna 1934
Y.L.A. Thubelh 1936
L.S.A. Chanchinbu 1938
Tun Hapta Kar Chanchin 1939
Nitin Chanchin 1946
Scout Thlirna 1946
Mizo (Chanchinbu) 1946
Kohhran Beng 1947
Zoram Thupuan 1947
Mizo Arsi 1948
Thlirvelna 1951
Sikul Thlirna 1952
Hun Thar 1954
Tun Lai 1957
Ram Thar 1961

Similar Posts:

Recent Posts:

12 Responses to “Mizo thuhlaril hmasawn dan – Part 4”

  1. 1
    littlerascal Says:

    Han chhiar chhuah vek a, ngun taka ka ngaihtuah hnuah, i post hi mizo history a pawimawh tak niin ka hria :)

    Report this comment

  2. 2
    eL Says:

    ka 1

    Report this comment

  3. 3
    littlerascal Says:

    :-)

    Report this comment

  4. 4
    TuaiSialA Says:

    Post tha leh rotling tak a ni.

    Report this comment

  5. 5
    chhangteval Says:

    Mizo te tana paws hlu tak ani (Y) Ka chhiar peih zawng ani chu ka ti chuang lem hlei law :-O

    Report this comment

  6. 6
    rohlupuia chalrang Says:

    (Y) atha thei hle mai..

    Report this comment

  7. 7
    Atom c Says:

    Liandova te unau hi real story a maw ka tia, lemchan mai mai a lo nih dawn khi……..
    :-O …. Phira pawh khi a ngaihnawm…

    ka tan chuan post chhiar manhla tak a ni… (Y)

    Report this comment

  8. 8
    lushai_er Says:

    MI pawimawh te hi an upat dan hian serialin dah ta zawk la, a chhiar a nuam deuh mai thei. Zikpuii pa hnunga JFL i dah hi ka lo ngaimawh deuh vang a nia.

    Report this comment

  9. 9
    CFL Says:

    @ 8 lushai_er, ka thlawp che e.
    @ Post hku tak a ni a, lo save leh hmak hmak mai teh ang. (I)

    Report this comment

  10. 10
    bk Says:

    Mizoram chanchinbu chhuak hmasate:
    1) Mizo chanchin laisuih (handwritten journal) – 1898.
    2) Mizo leh vai chanchinbu – 1902
    3) Kristian Tlangau – 1911

    Report this comment

  11. 11
    covenanter Says:

    Nia Kristian Tlangau i hmaih hi chu a mak ka ti khawp mai, tun thleng a la awm leh kumin a kum za na a lo theihnghilh hi chu i hriat loh chu ka ring lo hulhual mai. A chhan chu mi chhuizau tak i ni a i hre ngei tur a ni. Amaherawh chu i hmaih lui nge aw ka lo ti deuh mai mai. Nge an thawh hlawk vaklo i lo ti deuh.

    Report this comment

  12. 12
    TuaiSialA Says:

    I ziah a ni em?

    Report this comment

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.