Archive for the ‘Mizo Society & Culture’ Category

Vawk leh Zu

Monday, June 23rd, 2014

Hei chu ka rilru awmhlei in ka zeldin kual mai mai. Leo Tolstoy a thawnthu pakhat ah khan miin zu an in chuan a vawrtawp ah chuan vawk ang maiin chirhdiak ah an let tual tawh mai thin tih kha kan hre vek ang a.

Mizoram a MLTP Act chungchang a inhnialna ah reng reng hian zu hi a thalo ti hrim hrim an awm a, a mah ngawt in a thalo lo, a intu te a zir a ni, mizo te hian zu kan inthiam lo, ti pawl an awm bawk a, thlirna dang chu sawi tawh lo ila. A nawlpui hian zu hi chu kan inthiamlo tih hi chu pawm lohtheiloh a nihna lai hi a awm ve tlat a ni. (more…)

Vanbawng Khua Chu Maw…!

Friday, May 30th, 2014

Sailo lal, Vanphunga khaw din niin, khaw nuam tka leh khaw inlungrual tak a ni. Chenna In 250-280 vel awmin mihring 2000 bawr vel lao an cheng mek a ni. Aizawl atanga hmarlam pana KM 160 vel niin Suangpuilawn leh Lamherh khaw pelh phei hnuin Khawlek thlen hmaah chian awmin, kawngpui hrulah In awmin Vengthlang lamah field tha tak siam mek a ni bawk. Khaw upa tawh tak a ni tih hriat theihna chu kum 2010 khan Vanbawng khuaa kohhrhan lian ber Presbyterian Kohhran chuan Gospel Centenary hial an lo lawm tawh a ni.

Khawchhak lamah Manipur awmin Tuivai lui chu ramri-ah hman nghal a ni a. Chhuah lamah hnahthrung lui awmin tlak lamah Vawktelunglui a luang a, hmarlamah Tuikhurlui a luang bawk a ni. Heng bakah hian luite hrang hrangin a hual vel a. Sangha leh Chakai man hun lai chuan a chheh vel luite hrang hrangah naupang leh puitling chenin an man sup sup thin a ni. Chhim lamah tlangdung lian tak awmin a hla ber leh sang ber chu Sappuizotlang a ni a. Hei hian thlipui lo thawk tur lakah a lo dang bawk thin a ni.
(more…)

Ngaihdan Siam Ngawt Thin Hi!

Wednesday, May 14th, 2014

Ti ve chhin ang hmiang
Khawtlang nun chungchang hi ka ziak khat khawp mai a. Tun tum chu a thawh thawhin thawk teh se, ka rilrua’n a lang ve tlat. A thupui kalh zawng ni awm takin keima ngaihdan ka’n ziak ve dawn a ni si a! Ngaihdan tha leh fing zawk, zawmtlak leh nunpui tlak a lo chhuah ngei ka ring tlat. Mi(sual) zinga inpawh taka titi pawh a khat ta e.. :-)

Rel Station
He Rel Station hi Mizoramah hian a tam riauin ka hria a. Tin, Mizoramah chang ka ni bik law, hnam hrang hrang zingah pawh a tam; mahse Mizo chungchang bika sawi ta ila. He Rel Station hi Rel Station dang ang ni lovin Rel a tlan ngai lova, mahni thenawm, thian leh rawngbawlpuite ngei ngei, chanchin a chhe zawng leh er zawng kan sawi zuah zuah na hun leh hmun hi Rel Station ka ti mai. A tawi zawngin: Mi reltute inkawmna hmun hi Rel Station ;-)

Thil nihphung hriat hma hauhva sawi chiam…
Hei hi chin dan tha lo tak niin ka hria. ‘Chumi chuan chuti chuan a ti…’, ‘a sawi tak asin..’, tih mai maiin ngaihdan kan tungding chawp a. Mita kan hmuh lem loh pawh kan sawi tlawr chiam chang a awm thin.

A ruh lang rawtin sawi ila, nula leh tlangval inngaizawng chungchangah pawh a chin chhuaka hre zik tluak hauh si lova – ‘an awmdan atang hian thil diklo a awm tawh hrim hrim ang, a theih loh hrim hrim’ tia an chungchang zel dina sawi chiam chiam te hi an awm leh thin. Mi nun vaw chhetu mai an ni. Mi thatna duh tak tak chuan duhsak takin, hawihhawm leh zaidam takin a zilhhau mai thin.

(more…)

Saikhumphai-bawk Chungchang Kha…

Tuesday, April 22nd, 2014

Ka mi lohna a rei ta a niang,ka bo huih mai.

Saikhumphai leh Vaphai khaw inkara buaina a chhuah hma kar khan Vaphai ah ka chho a. Tichuan kha tiang thil kha athleng ta rup rup mai si a. A pawi in, a lungchhiat thlak em em a ni. Ka mit ngeiin ka hmu ve a, ka tel ve bawk a (Vaphai khua ni ve miau hek). Post hlui khatiang inziahna kha ka’n hai kual a, ka hmu nual mai. Ziah ve a tulin ka hre tlat ta a.

Hemi issue ah kher kher hi chuan Vaphai kan thiam lo hmasa a ni ti ila a sual lo ang. ‘In khua ni si i va tan lo ve’ min ti mai thei, kan sawi zel ang.

Saikhumphai hi (Keini Vaphai ho chuan Saikhumphai-bawk ti ngat in kan ko) a dinna a reilo. A din tandan chu sawi vek lo mai ang, a sei dawn lutuk. Vaphai khua, leilet a hnathawka riak thin ten an din a ni. Khua a ni lo, bawk a ni. Tichuan hun alo kal zel a, mi an lo pung ve zel, khawchhak tlang dung a tang kan unau te an lo pem khawm a, Vaphai atang ngei pawh zuk in bawk an awm ta (Vaphai atang an pem lo a, an in sawn mai a ni. Vaphai veng pakhat ang a ni). Tichuan VC hran ngiat tham te an lo awm ve ta reng mai. Hetianga mahni in relbawl hrang duh a an awm hi ka hriat sual loh chuan 2003 vel a tang a ni a. A mei zang hlap tu ber hi kan khaw pa ngei mai Pu. Lalchawivela a ni. Mahni in lak hran duhna an ti lang lian telh telh a, party lam atang eng tin tin emaw politics khelh nan an hmang a, MNF VC kan neih laiin politics khelh nan kan indan tir ang che u an lo ti pek emaw ni, chu document ngei chu a ni court-a Saikhumphai-bawk ten an lek lam viau kha. Tichuan Vaphai khaw mipuite chuan kan hotute tih dik loh chu kan tuar ta zel a ni. Hetah hian in thupsak a, kan thiamna ngawr ngawr chauh sawi ka tum lem lo a, dik lo chu a dik thei lo miau si hek! (more…)

Induhna nei ve teh ang u!

Tuesday, April 22nd, 2014

Aizawl a veng thenkhatah chuan, hmun tam tak mai, hmun 73 emaw lai chu ‘slum area’ ah an puang a ni awm e. Tute han tih vel nge ka hre lo va, eng chin nge slum area a puan theih chin pawh ka hre chuang lo. Mahse, kei a hmuh ve tawh chin vairam a slum area nen a han enkawp chuan an puan tak hmun pahnihte hi slum area a han puan chiah ka hmu thei lo a ni. Sawrkar sum hmuh duhna vang a hetiang a puangta mai hi nge an nih a, slum area (India in a tih ang) an tling tak tak zawk ni ang le aw? Slum area han neih ngawt maite hi keini Mizo-te tan chuan zahthlakah ka ngai ve tlat. Tun hma kha chuan, “Mizoramah homeless leh kutdawh kan nei ngailo,” tiin kan chapo ve thei hle thin. Tunah chuan kutdawhna chi tinrengin kan kut kan dawh vek tawh ni maiin ka hria a, pawi ka ti hle. A nihna tak hria ilang chuan mipui hi thinrimin kawng an zawh mup mup tawhin ka ring. Diktak chuan “slum area” ah hian mi pangai inti tan chuan nupui/pasal pawh zawnna chi niin a lang lo va, neihna tlak a ngaih pawh niin ka ring lo. Hmun tawp leh hnawk, chutiang a mi rethei berh uchuakte chenna hmun sawina chu a ni. ADB atang a sum hmuh beisei vang a an puangta mai hi mak ka ti a, a zahthlak ka tiin pawi ka ti takzet.

Mi sawi ka hriat thin dan phei chuan, ” BPL ni tur khawp a thawkchhuak tlem nilo pawhin BPL angin an inziak lut duh.. sawrkar sum an beisei duh vangin,” tih thlengin ka hria a zahthlak tak niin ka hria. Mahni a thil tih tumna, hmasawn tumna a awm lo va sawrkar a kan innghah rikngawt chuan hmasawnna leh changkanna tak tak kan thleng thei ngai lovang. A state zawng pawhin kutdawh kan ni kumkhua ang.
(more…)

Awm mai mai!

Monday, March 31st, 2014

Tun hma (han ti ve ngawt ila) kan tlangval ve lai chuan “O.M.M (awm mai mai),” intih kan ching a, zahna chang kan hre lem hlei lo va. Kulikawn kawngpui kam a dawr kawtah kan thu tlar put thin. Thu ho mai mai kan sawi a, a thenin lehkha an deng a, a then lahin tape recorder rawn puchhuak-in music kan ngaithla ring thei thin hle. In lamah eng vak kan ti peih lo va, chaw lah kan heh em em lawi si. Thuamhnaw nei tam vaklo tan erawh chhungte insuk nghah ngawt a theih lo va, mahni thuamhnaw kan su fai a, istiri-in kan nawt ro a, kan khu rum rum mai thin a ni.

Chhungte khan high school kan kal thleng mai khan admission leh tul reng reng min tih sak loh pawhin min pui vek thin awm e. Admission tih fel lamah pawh han lungkham vak kan neilo, chhungteah kan innghat mai a, a lo nuam thin ham ham khawp mai kan hahdam bawk si. Sikul chawlh a awm lahin kan duh duh kan ti a, sava kan veh loh leh tawlailir kan khalh a, Tlangnuam atangin chak fe fe-in kan lim thla a, chhungte rawngbawlna tur tel (cooking oil) ru chhuak thei thei khan tawlailir kha an nei chak tha a ni mai lehnghal a, entawn tur kan nei chaurau ve teh e!

Kan thanglian ve zel a lohtheihlovin mahni a intodelh a lo ngai chho zual zel a, kan tih than loh leh tum en pawh a kan en thin loh thil a nih vangin remchang apiangah chhungte kan la pur zel tho va. Mahni liau liau a tih kha huphurh takte-in kan huphurh thin niin ka hria.
(more…)

INNEIH HMAA HMANGAIHNA

Thursday, March 27th, 2014

Mi tute pawh hi inneih hma chuan kan inhmangaih hmel hliah hliah vek a. A kâ pawh zen ila min seh lovang’ tih ang deuh khan, kan ngaihzawngte bulah hian kan titau tha ngam lo va, kan thinrim phal meuh lo thin a ni. Engemaw tia inhmuh thiam lohnate hi chu a thleng fo va, mahse rei tak kan inhaw tak tak ngai lo a ni. Inthen te kan nih ngawt loh chuan.

Inneih hma hi chuan hmeichhe lam aiin mipa lam hi an pangchang zawk tlangpui a, hmeichhiate hi an puitling zawk mah mah thin. Mahse, a hunah erawh mipa takin mipa na na na chu an awm leh maithei thin a. A tul hunah an tlawm thiam a, a hunah chuan an indahsang thiam em em bawk.

Chutiang a nih rual chuan mipa te hi an zakzum duh tlangpui a, hmeichhia hi eng emaw chenah hmahruaitu an ni fo bawk. An zak thei lo’ ka tih chuan nuho hian min ngei lutuk ang tih ka hlau ve bawk si, heti hian ti mai ang, ‘Zahna hi an tuar dai thiam bik em em a ni’ tiin. Mahse, hmuhsitna leh tiel taka tawngkhum hi an ngaithei lo em em thung a, miin hmusit taka an tih chuan an zak em em a, mahse an tuar hram hram thin.

Hmangaihna lamah chuan hmeichhiate hian anmahni care thiam takte hi an duh zualin an ngaina bik em em a, inhmuh nikhuaa eng emaw pangpar emaw, eitur tha leh hmawmsawm kensak phei chuan lawmthu min hrilh bakah an rilru lam thlengin lawmthu min hrilh nawn mawlh mawlh thin. Mahse, chin tawk nei lova, in inhmuh apianga i kensak chu a ngaih i titha lo thei a ni tih erawh hria la, thil pek chin tawk nei thiam ang che. (more…)

BELH CHIAN HI KAN VA DAWLO EM

Thursday, March 20th, 2014

Mahni leh mahni han in sawi chhiat tak vak mai chu thenkhat  chuan mawl pawh kan ti viau ang.  Mahse kan nihna leh kan awm phung a ni miau sia! Kan harh chhuah theih tak mial beiseina nen ka han thlasik mau puah ve phawng phawng mai teh ang.

PATHIAN zawn chhuah hnam kan inti in chanchintha vanga changkanna hrang hrangin PATHIAN in malsawmna kawng hrang in kan hnam, kan ram mal min sawm mek lai hian kan nunphung leh kan zia hrang hrang hanin bih chian hian mal minsawm tu PATHIAN rilru kan tina viau mailo ang maw? Ringtu inti chung sia kut tlinglo a sum leh pai lakluh kan hreh loh dan hi CHIAHPUAM tihte kha ringtu PATHIAN nungbetu te rama thleng tur ni miahlo,  ringtu kan in ti chung sia kan mualpho puidan leh a zahthlak zia kha in enfiah a, saiip sina thupha chawi mawlh mawlh tur kan ni.  CHIAHPUAM anga langsar luah si lo thil  pawi tak DAMDAWI KHEH chi sumdawn nan a pawisa miah lo kohhhran upa leh mitha awm tak a lang Aizawl veng hrang hrang ah hian  engzat nge awm ang ? Henga sumdawng ho tam tak pawisa ren miah lo a insa hi engzat tak awm ang maw? Kan nunphung han dawn hian min hmangaihtu PATHIAN rilru hi kan tina vawng vawng lo ang maw? Hawh u, i inbih chiang theuh ang u.

TANGKA SUM NGAINAT HI SUAL TINRENG BUL A NI SI A.

UNAU KAN NI

Monday, March 17th, 2014

Naupangte Ka nihlai chuan Nu fing pui pui leh Pa fin hmel pui pui ten ‘Mizo’ hi min hrilhfiah fo ṭhin a, “Mizoram mi chu Mizo a ni mai, eng hnam pawh awm se, Mizoram Khua leh tui a nih chuan ‘Mizo’ a ni” an ti ṭhin. Ka ngaihtuahna a ti thui thei em em a, han hnial vak turin min hmuhsit nak alai a an ṭawng ka hnial phei chuan Ka chan chuan Vai Thirchhe zawng chan pawh a tluk dawn lo tih ka hria a Ka hnial ngai lo. He an pawmdan zulzui hian ‘Mizo’ hi han hrilhfiah ila. Mizoram Khua leh Tui nihna nei chu Mizo a nih chuan Vai te pawh hi Mizo an ni ang a,chuan, amah Vai a NU Mizo te phei chu Mizo diktak ah kan chhal thei awm e. Tichuan, keipawh Mizo Ka ni ang a, mahse, Ka chhungte Manipur leh Mizoram chhevel a awm te erawh chu Mizo an ni ve lo tihna a nih chu. Mak ṭhin teh nuaih e.

Zohnahthlak Hrang hrang te insuihkhawmna chu ‘Mizo’ tih hi a ni ti ila Kan daw tampui awm love. ‘Mi’ chuan Mihring emaw a mi chengte emaw a entir a, Zo chuan Zotlangsang emaw Tlangram a entir bawk, tichuan, Mizo awmzia chu Tlangram a chêng ṭhin Mihringte tihna ang a nih chu. Mi tamtak chuan Mizo hi Kristian Kan nih hnu leh Mizo Union Movement aṭanga rawn piang chauh angin an sawi laiin ṭhenkhat chuan ‘Hmasâng’chhinlung thleng a chhuilut te pawh an awm ve bawk. A eng a pawh chu lo nise, Kan Hming emaw Mizo tih emaw a hming rei leh rei loh ah a innghat lova Zohnahthlak Unau Kan nihna hi a pawimawh ta ber chu a ni. Mizo Union emaw Kristian Kan nih hnu a inṭan /piang chauh pawh nise kan vai hian Thlatu Pakhat nei, Hmarhovin ‘Zang hnar khat a suok’ an tih chu kan ni reng reng. Naute alo piang a, a hming an phuah hma khan nihphung leh nihna a nei sa a, a hming chu Kum Sawm hnu ah pawh phuah se a nihna a hloh chuang lo. Chutiang chiah chuan Kan hming a naupan leh a upat hian Unau Kan nihna a dâl chuanglo.
(more…)

NU-I, I BAI CHHUAN ALIAM….

Saturday, March 1st, 2014

Pa ber tapchhakah thu in thingpui hang a inthlit a, a dawt ri khulh khulh a; nu ber chuan sumhmunah buh a dêng tlauh tlauh a, chutihlai chuan inchhung lama a bai chhuan chu a so barh barh a, aliam ta; tapchhaka thu Pa ber chuan chawh tum hlek lovin ‘Nu-i, i bai chhuan aliam’ ti in pawn lama an nu buh dêng lai chu a ko lung lung a, nu ber chu hmanhmawh êm êmin arawn tlan lut thuai a, arawn chawk rawk rawk a, a buh dên chhunzawm turin a tlanchhuak leh thuai a.

Hmanlai hmeichhiate dinhmun leh tunlai hmeichhiate dinhmun innawm hleihzia leh inthlauhna chu keini hmeichhiate bawk hi sawi nuamti leh hrechiangtu kan ni ngei ang. Tin, mipate lal zia leh inlulin thiam zia kha sawi nuam kan tihlai a ni fo mai. Mahse, ti hian thlirdan dang deuhin in thlir teh ang!
(more…)